Վիքիպեդիա

Հորիզոնական ջրվեժներ

Հորիզոնական ջրվեժներ (անգլ.՝ Horizontal Falls), հայտնի են նաև «Հորրի» մականունով, իսկ տեղական բնիկների շրջանում՝ որպես Գարաաննգադդիմ, անսովոր բնական երևույթ Արևմտյան Ավստրալիայի Քիմբեռլի շրջանի ափին, որտեղ ջրհեղեղները ջրվեժներ են առաջացնում յուրաքանչյուր մակընթացության ժամանակ։ Հորիզոնական ջրվեժների «The Lalang-garam» ծովային պարկը պաշտպանված տարածք է, որն ընդգրկում է ջրվեժները և դրա շրջակայքում գտնվող տարածքները։

Հորիզոնական ջրվեժներ
ՏեսակQ778869?
Երկիր Ավստրալիա
Վարչատարածքային միավորԱրևմտյան Ավստրալիա

Նկարագրություն խմբագրել

Ջրվեժները ձևավորվում են, երբ ծովի ջուրը հոսում է երկու կարճ և նեղ խոռոչներով, որոնք միմյանցից մոտ 300 մետր (1000 ոտնաչափ) հեռավորության վրա են։ Գտնվում են ափամերձ Մաքլարթի լեռներում, որոնք գտնվում են Թալբոթ ծոցում (Գանբադբա)՝ Բուկանիեր կղզիների շրջանում։ Ծովային բացը մոտ 20 մետր (70 ոտնաչափ) լայնություն ունի, իսկ ցամաքայինը մոտ 10 մետր (30 ոտնաչափ)։

Բնական երևույթը պայմանավորված է տեղական ծովի մակարդակի փոփոխությամբ, որը պայմանավորված է մինչև 10 մետր (33 ոտնաչափ) ջրհեղեղներով։ Ջուրը կուտակվում է բացոցների մի կողմում կամ մյուսը ավելի արագ, քան կարող է անցնել դրանց միջով՝ ստեղծելով մինչև 4 մետր բարձրությամբ (13 ոտնաչափ) ջրվեժ։ Ջրհեղեղի յուրաքանչյուր փոփոխության դեպքում ջրվեժի ուղղությունը փոխվում է ներհոսքից արտահոսք և կրկին հակառակ ուղղությամբ[1]։

Բնագետ Դեյվիդ Աթենբորոն «Հորիզոնական ջրվեժները» նկարագրել է որպես «աշխարհի ամենամեծ բնական հրաշալիքներից մեկը»[1][2]։

Նեղուցով կարող են նավակներ անցնել[1], իսկ ադրենալին փնտրող զբոսաշրջիկներին սպասարկում են մի քանի տուրիստական ընկերություններ[3]։ 2022 թվականի մայիսի 27-ին «Ֆոլս Էքսպրեսը» (Falls Express) բնական երևույթների շրջագայություն է իրականացրել, որը գտնվում էր Բրումից մոտ 250 կմ հյուսիս-արևելք։ 26 ուղևորներով և անձնակազմի երկու անդամով նավը հանդիպել է խնդիրների։ Այն, ամենայն հավանականությամբ, բախվել էր ժայռի պատին։ Ավելի քան մեկ տասնյակ զբոսաշրջիկներ ծանր վնասվածքներ են ստացել և նրանց անհրաժեշտ է եղել վիրահատություն[4]։ Ուղևորների անվտանգ փրկությունը դժվարացել է ջրվեժի հեռավոր դիրքի և միայն ծովով և օդով հասանելիության պատճառով։ Ջրվեժներում արկղային մեդուզաների և գետաբերանային կոկորդիլոսների առկայությունը փրկարարական աշխատանքներն ավելի հրատապ են դարձրել[5]։

Ծովային պարկեր խմբագրել

Քիմբեռլիի ծովային պարկը համագործակցության կառավարական տարածք է, որը պաշտպանված է ազգային EPBC ակտով, որն ընդգրկում է օվկիանոսի մի տարածություն Քեմդեն Սաունդի և այլ պետական պարկերի սահմաններից դուրս՝ Քինգ Սաունդի հարավից մինչև Հյուսիսային Քիմբեռլի ծովային պարկի գրեթե գագաթը ձգվող։ Այս տարածքը հիմնականում բաղկացած է Բազմակի օգտագործման գոտուց (IUCN VI), բայց նաև ներառում է ազգային պարկի (IUCN II) և Բնակավայրերի պաշտպանության (IUCN IV) գոտիները, վերջին երկուսը հիմնականում Քեմդեն Սաունդ և Քինգ Սաունդ տարածքներից դուրս[6]։

«Lalang-garram» Հրիզոնական ջրվեժների ծովային պարկ խմբագրել

«The Lalang-garram» Հորիզոնական ջրվեժների ծովային պարկը համատեղ կառավարվում է Արևմտյան Ավստրալիայի կառավարության կենսաբազմազանության, պահպանության և գրավչության դեպարտամենտի կողմից[7] (նախկինում՝ Պարկերի և վայրի բնության դեպարտամենտը (DPaW)[8]) իր գործակալության, պարկերի և վայրի բնության ծառայության և հողի և ջրերի ավանդական սեփականատերերի՝ Դամբիմանգարի (Վորորրա) խմբի միջոցով։ Դամբիմանգարի ժողովուրդն ընտրել է «Լալանգ-գարրամ» անունը, որը վորորրա լեզվով նշանակում է «աղի ջուրը որպես հոգևոր տեղ, ինչպես նաև բնական առատության վայր», որը վերաբերում է օվկիանոսին ընդհանուր իմաստով[9]։

Հորիզոնական ջրվեժները Դամբիմանգարի կողմից հայտնի են որպես Գարաաննգադդիմ, իսկ Լալանգ-Գարամ/Հորիզոնական ջրվեժները և Հյուսիսային Լալանգ-Գարրամ ծովային պարկերը գտնվում են իրենց սկզբնական անվանման սահմանման գոտում։ Երկու ծովային պարկերը հռչակվել են Արևմտյան Ավստրալիայի կառավարության կողմից[10]։

Նոր Մայալամ ծովային պարկ խմբագրել

2016 թվականի կառավարման պլանը ցույց է տվել, որ այս պարկը, Լալանգ-գարամ/Քեմդեն Սաունդ ծովային պարկի և Հյուսիսային Քիմբերլի ծովային պարկի հետ կազմում է Մեծ Քիմբերլի ծովային պարկի մի մասը, որն ընդգրկում է Գանբադբայի (Թալբոտ ծովածոց) արևմուտքից մինչև Հյուսիսային տարածքի սահմանի ափամերձ ջրերի մոտ 30․000 քառակուսի կիլոմետրը (12․000 քառակուսի մղոն)[10]։

2020 թվականին հրապարակվել է կառավարման նոր պլան՝ վերնագրված Լալանգ-գադամ ծովային պարկի. Լալանգ-գարամ/ Քամդեն Սաունդ, Լալանգ-Գարամ/ Հորիզոնական ջրվեժ և Հյուսիսային Լալանգ-Գարրամ ծովային պարկերի համատեղ կառավարման պլան Maiyalam Marine Park-ի կողմից։ Այն հրապարակվել է առաջարկվող Maiyalam Marine Park-ի հրապարակումից առաջ CALM Act-ի համաձայն՝ որպես A կարգի արգելոց։ Համաձայն նոր պայմանավորվածությունների՝ Քեմդեն Սաունդ պարկի գոտիավորումը չի փոխվի, բայց այժմ պլանն է միավորել չորս ծովային պարկերը (Lalang-garram/Horizontal Falls Marine Park, North Lalang-Garram Marine Park և Maiyalam Marine Park) ձևավորել Լալանգ-գադամ ծովային պարկը, որը գտնվում է Դամբեմանգարդի ժողովրդի ծովային երկրում։ Այս պլանը կփոփոխվի ևս 10-ամյա վերջնական համատեղ կառավարման ծրագրով[7]։

«Նոր Մայալամ ծովային պարկը» կավելացնի 47,000 հեկտար (120,000 ակր) Քիմբերլիի ծովային պաշարներին։ Ավելի մեծ ծրագիրն է Արևմտյան Ավստրալիայում ստեղծել 5.000.000 հեկտար (12.000.000 ակր) նոր ազգային և ծովային պաշարներ։ Նոր ուղղագրությունը՝ «Lalang-gaddam», արտացոլում է բառի ճիշտ արտասանությունը, իսկ «Maiyalam» նշանակում է «կղզիների միջև» կամ «միջանցք»։ Նոր Մայալամ ծովային այգին ընդգրկում է տարածք Քինգ Սաունդի հյուսիսարևմտյան ափից և Մաքլի կղզու շրջակայքում։ Նոր Լալանգ-գադամ ծովային այգին սահմանակից է առաջարկվող Մայալամ ծովային այգուն արևմուտքում (ընդգրկում է Բուկանիեր արշիպելագը), և Հյուսիսային Քիմբերլի ծովային այգուն (Ուունգուուի ջրերը) հյուսիս-արևելքում։ Ցամաքային և ծովային սահմանը հարավում սահմանակից է Բարդի Ջավիի ցամաքին և առաջարկվող Բարդի Ջավի ծովային այգուն։ Քարտեզները ցույց են տալիս տարբեր ծովային այգիների տարածությունը, տեղական անունների սահմանումները, տարածքների ներսում գտնվող գոտիները և այլն[7]։

Մանրամասները, ինչպիսիք են նավահանգստի տարածքները, ուրվագծված են պլանում։ Բնիկ հողօգտագործման պայմանագիրը (ILUA) արդեն ընդգրկում է Լալանգ-Գարամ/Քամդեն Սաունդ, Լալանգ-Գարամ/Հորիզոնական ջրվեժ և Հյուսիսային Լալանգ-Գարրամ ծովային պարկերը, սակայն լրացուցիչ ILUA կպահանջվի, որը թույլ կտա ստեղծել առաջարկվող Մայալամ ծովային այգին` համաձայն 1993 թվականի բնիկ իրավունքների մասին օրենքի։ Կոլիեր ծովածոցի մեծ մասը կմնա ընդհանուր օգտագործման տարածք, բայց Ուոլքոթ ջրանցքը կհայտարարվի որպես արգելոց[7]։

2022 թվականի նավով շրջագայության միջադեպ խմբագրել

2022 թվականի մայիսի 27-ին առավոտյան ժամը 7։00-ի սահմաններում «Falls Express» զբոսաշրջային նավը, որը պատկանել է Horizontal Falls Seaplane Adventures-ին և որում եղել է 28 մարդ, բախվել է ջրվեժի ժայռի պատին։ Թռչող բժիշկների արքայական ծառայությունը (RFDS) դեպքի վայր է տեղակայել վեց ինքնաթիռ, մոտակայքում գտնվող Կուլան կղզու երկաթի հանքավայրում ստեղծվել է տրիաժ գոտի։ Ծառայությունը տեղափոխել է 18 հիվանդի, մեծամասնությունը՝ Պերտ[11][12]։ Վնասվածքների թվում եղել են նաև ոսկորների կոտրվածք և գլխի վնասվածքներ[13]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 «Horizontal Falls». Kimberley Australia. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  2. ↑ Great natural wonders — tidal waves at Talbot Bay, Australia — David Attenborough - BBC ՅուԹյուբում (2013)
  3. ↑ «Horizontal Falls Tour». Go Horizontal Falls Tours. 2020 թ․ հունվարի 15. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  4. ↑ «Boat carnage rattles medicos as authorities reveal crash cause». ABC News. 2022 թ․ մայիսի 31.
  5. ↑ Leonard, Owen; Murray, Duncan (2022 թ․ մայիսի 27). «Fears up to 28 injured in horror boating incident at Horizontal Falls». Sky News Australia. NCA NewsWire. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 27-ին.
  6. ↑ «Kimberley Marine Park: North-west Network Management Plan 2018» (PDF). 2018. (From Parks Australia web page.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Department of Biodiversity, Conservation and Attractions (WA) (2020). Lalang-gaddam Marine Park amended joint management plan for the Lalang-garram / Camden Sound, Lalang-garram / Horizontal Falls and North Lalang-garram marine parks and indicative joint management plan for the proposed Maiyalam Marine Park 2020 (PDF). Government of Western Australia. ISBN 978-1-925978-20-9. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
  8. ↑ Department of Parks and Wildlife (WA) (2013). Lalang-garram / Camden Sound Marine Park 2013–2023 (PDF). Management Plan 73. Government of Western Australia. ISSN 2200-9973. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
  9. ↑ «Lalang-garram/Camden Sound Marine Park». Parks and Wildlife Service (WA). Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 20-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 2-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 Government of Western Australia. Department of Parks and Wildlife. Conservation and Parks Commission (November 2016). Lalang-garram / Horizontal Falls and North Lalang-garram marine parks: Joint management plan 2016 (PDF). Management plan 88. State of Western Australia. ISBN 978-1-921703-76-8.
  11. ↑ «Boat carnage rattles medicos as authorities reveal crash cause». ABC News (ավստրալիական անգլերեն). 2022 թ․ մայիսի 31. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
  12. ↑ «Speed boat ride SCRAPPED after Horizontal Falls crash». PerthNow (անգլերեն). 2022 թ․ հունիսի 15. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
  13. ↑ Brookes, Sarah (2022 թ․ մայիսի 29). «Multiple tourists still in surgery after Horizontal Falls boat accident». WAtoday (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հորիզոնական ջրվեժներ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հորիզոնական_ջրվեժներ&oldid=9326043» էջից