Հերսթմոնսի ամրոց

Հերսթմոնսի ամրոց
	Նկարագրություն
Տեսակ	դղյակ
Վարչական միավոր	Herstmonceux? և Իստբորն
Երկիր	Միացյալ Թագավորություն
Կառուցված	15-րդ դար
Շինանյութ	աղյուս
Ընթացիկ; սեփականատեր	Քուինս համալսարան, Admiralty?, Francis Hare-Naylor?, Thomas Read Kemp?, Claude Lowther? և John Gillon?
Կայք	herstmonceux-castle.com(անգլ.) և herstmonceux-castle.com(անգլ.)
	Herstmonceux Castle Վիքիպահեստում

Հերսթմոնսի ամրոց, աղյուսե մի շինություն, որը գտնվում է Անգլիայի Իսթ Սասիքս (անգլ.՝ East Sussex) կոմսությունում և կառուցվել է Հերսթմոնսին (անգլ.՝ Herstmonceux) մոտ։ 1957-ից 1988 թվականները ամրոցի հրապարակը հանդիսացել է թագավորական աստղադիտարանի՝ Գրինվիչի (անգլ.՝ Greenwich) գլխավոր վայրը։ Այսօր այն օգտագործվում է Կանադայում գտնվող Թագուհու համալսարանի Բեդերի միջազգային ուսումնասիրության կենտրոնի կողմից։

Պատմություն խմբագրել

Հերսթմոնսի ամրոցը ամենահին նշանակություն ունեցող աղյուսե կառույցներից մեկն է, որը մինչ օրս կանգնած է Անգլիայում։ Այդ ժամանակներում աղյուսը համարվում էր անսովոր նյութ և այն կառուցողները կենտրոնացել էին ոչ թէ պաշտպանության, այլ շքեղության և հարմարավետության վրա։ Հերսթմոնսի ամրոցը իրադարձությունների կենտրոն է հանդիսանում ողջ տարվա ընթացքում, այդ թվում նաև՝ ամենամյա Անգլիայի Միջնադարյան փառատոնը, որը տեղի է ունենում այստեղ, օգոստոս ամսին՝ բանկի տոնակատարության օրերին։ Հերսթմոնս ամրոցի այգիներն ու պուրակները նշված են «Պատմական այգիներ և պուրակներ»^[4] ։

Վաղ շրջան խմբագրել

Առաջին գրավոր ապացույցը Հերսթի բնակավայրի գոյության մասին հայտնվում է Վիլյամ Նվաճողի Դոմսդի գրքում, որտեղ ասվում է, որ Ուիլյամի ամենամոտ կողմնակիցներից մեկը վարձակալության հիմունքներով Հերսթի կալվածքը տալիս է Ուիլբերթ անունով մի մարդու։ 12-րդ դարի վերջերին, վարձակալող ընտանիքը ուներ լուրջ կարգավիճակ։ Գրված հաշվետվությունները հիշատակում է մի կնոջ՝ Իդոնեա դե Հերսթ անունով, ոն ամուսնացած էր մի նորմանդացի ազնվականի հետ, որի անունը Ինգելրման դե Մոնս էր։ Այդ ժամանակներից ի վեր, կալվածքը կոչվեց Մոնսի Հերսթ, որն էլ վերջիվերջո դարձավ Հերսթմոնս։

Մոնս ընտանիքի հետնորդ Ռոջեր Ֆայնեսը ի վերջո պատասխանատու եղավ Հերսթմոնս ամրոցի կառուցմանը։ Սըր Ռոջերը նշանակվեց Անգլիայի Հենրի VI-ի ընտանիքի գանձապետը և անհրաժեշտ էր մի տուն, որտեղ կապրեր նա։ Այսպիսով 1441 թվականին հին կալվածքի մի կողմում սկսվեց ամրոցի կառուցումը։ Օրիգինալ ամրոցի կառուցման համար անհրաժեշտ եղավ £3,800 գումար և որպես գանձապետ նա ի վիճակի եղավ նման հնարավորություն իրեն թույլ տալ։ Արդյունքում այն ոչ թե պաշտպանական կառույց է այլ ամրոցի ոճով կառուցված պալատական նստավայր։

Բնօրինակ տան հատակագիծը

1541 թվականին Սըր Թոմաս Ֆայնեսը թագավորի եղնիկներին ապօրինի կերպով որսալու համար մահվան դատապարտվեց, նա կախաղան հանվեց որպես հասարակ մարդ, իսկ Հերսթմոնսի կալվածքը ժամանակավորապես առգրավվեց Հենրի VIII -ի կողմից, սակայն Հենրիի երեխաներից մեկի թագավորության ընթացքում այն վերականգնվեց Ֆայնես ընտանիքի կողմից^[5]։

1708 թվականին Ֆայնեսի ժառանգորդին ստիպեցին վաճառել կալվածքը Ջորջ Նայլորին, որը Լոնդոնում Լինքոլնի պանդոկի իրավաբանն էր։ Նրա մահից հետո, իր եղբոր միակ դուստրը՝ Բեթայա Նայլորը տնօրինեց Հերսթմոնսը։ Նա ամուսնացած էր Ֆրանսիս Հեյրի հետ և ուներ որդի, որին էլ փոխանցվեց ժառանգությունը։ Ամրոցն ի վերջո անցավ Ռոբերտ Հեյր- Նայլորի տիրապետության տակ^[6]։ Նրա երկրորդ կնոջ՝ Հենրիետա Հենկելի առաջարկով և ճարտարապետ Սամուել Ուայթի խորհրդով ձևափոխեցին ամրոցը մի գեղատեցիլ ավերակի՝ ոչնչացնելով ինտերիերը։ Այն շահագործման է հանձնվում 1776 թվականին.^[7]^[8]^[9]։ 1777 թվականին ամոցը ապամոնտաժվում է և ավերակ է հիշեցնում մինչև 20-դ դարը^[9]։

20-րդ դար, վերակառուցում խմբագրել

1913 թվականին գնդապետ Լոթերի կողմից արմատապես վերականգնման աշխատանքներ ձեռնարկվեցին։ Ավերված կառույցը փոխակերպվեց նստավայրի՝ Սըր Փոուլ Լաթամի համար և ամբողջացվեց ճարտարապետ Ուոլթեր Գոդֆրիի կողմից։ Գոյություն ունեցող ինտերյերները հիմնականում թվագրվում են այս ժամանակահատվածում, ներառելով Անգլիայից և Ֆրանսիայից ճարտարապետական հնաոճ իրեր ։ Միակ հիմնական փոփոխությունը նախագծում չորս ներքին բակերի միացումն է մեկ խոշոր բակի։ Վերականգնման աշխատանքները դիտվում են որպես Գոդֆրիի ճարտարապետական ձեռքբերման գագաթնակետ, ինչպես ասել է քննադատ Նիկոլաս Փևսնեն և նկարագրել այն որպես իրականացված տիպիկ օրինակ։

Գրինվիչի արքայական աստղադիտարան խմբագրել

Սեփականությունը որոշ մասնավոր սեփականատերերի ձեռքն անցավ՝ մինչև վաճառվեց ծովային նախարարությանը 1946 թվականին։ 1957 թվականին Հերսթմոնսի ամոցի հրապարակը դարձավ Գրինվիչի արքայական աստղադիտարանի տունը մինչև 1988 թվականը, որից հետո տեղափոխվեց այն Քեմբիրջ։ Մի քանի հեռադիտակներ մնացին, սակայն ամենամեծը՝ Իսահակ Նյուտոնի հեռադիտակը 100 դյույմ (254 սմ)բացվածքով, տեղափոխվեց Լա Պալմա, Կանարյան կղզիներ, 1970-ական թվականներին։ Կալվածքը տրամադրում է կացարան՝ Հասարակածային աստղադիտական շինություններին, որոնք վերածվել են դպրոցականների համար ինտերակտիվ գիտական կենտրոնի։ Նյուտոնի աստղադիտակի դատարկ գմբեթը մնում է իր տեղում և այն ուղենիշ է, որ տեսանելի է հեռվից։

Համալսարան ուսումնառության կենտրոն խմբագրել

1992 թվականին Ալֆրեդ Բադերը, որը Օնտարիոում Քուին համալսարանի շրջանավարտ էր, սովորում էր ամրոցի տնօրենի թափուր պաշտոնի համար, առաջարկում է իր կնոջը գնել ամրոցը^[10]։ Նա մերժում է՝ կատակելով, թե այնտեղ չափից շատ սենյակներ կլինեն մաքրելու համար։ Բադերն ավելի ուշ կապվում է համալսարանի տնօրենի՝ Դեյվիդ Չադվիք Սմիթի հետ և հարցնում, արդյոք հնարավոր է ամրոցը հարմարացնել դպրոցական պլանների մեջ որպես միջազգային ուսումնական կենտրոն։ 1994 թվականին, ինտենսիվ վերանորոգումներից հետո, բացվեց Քուինի միջազգային ուսումնական կենտրոնը։ Այն հիմնականում ընդունում է բակալավրիատի ուսանողների՝ սովորելու Արվեստ կամ Առևտուր, Կանադայի համալսարանի արտասահմանում սովորելու ծրագրի միջոցով, ինչպես նաև ուսանողներին սովորելու Միջազգային հանրային իրավունք կամ Միջազգային գործարար իրվունք։ 2009 թվականին ՄՈՒԿ-ը (Միջազգային ուսումնական կենտրոն) վերանվանվեց Բադերի միջազգային ուսումնասիրության կենտրոն։

Ֆիլմերում հայտնվելը խմբագրել

Ամրոցն օգտագործվել է «Արծաթե աթոռը» ֆիլմի համար, 1990 թվականին, Ս. Ս. Լյուիսի «Նարնիայի քրոնիկներից մեկը» գրքի մոտիվներով։ Ամրոցն ու պուրակները օգտագործվել են Ռիվես և Մորթիմեր երկիծաբանների կեղմից՝ իրենց «Մուիգան և Օ․Հեը» սկետչերի համար։ 2002 թվականի օգոստոսին Կոկա-կոլա ընկերությունը վարձակալեց ամրոցը, որպես մրցանակի մի մաս՝ Հարրի Փոթերին առնչվող գործունեությունների օրերին ձիարշավագրազ հաղթողներին, որը ծառայեց որպես Հոգվարթս։ Ամրոցի նկարները օգտագործվեց որպես կախարդական անիծված օբյեկտ՝ ԱՄՆ-ի հեռուստատեսության շոուներից մեկի համար։

Հերսթմոնս ամրոց
Հերսթմոնս ամրոց

Հերսթմոնս ամրոց
Ամրոցի ներքին ինտերյեր

Ամրոցի սեփականատերերը խմբագրել

1066թ. Իդմեր, քահանա
1086թ. Ուիլբերթ, գլխավոր վարձակալ
1200թ. Իդոնեա դե Հերսթ (Ինգելրամ դը Մոնսի կինը)
1211թ. Նրանց որդին՝ Ուոլերան դե Մոնս
1216թ. Նրա որդին՝ Ուիլիամ դե Մոնս
? Նրա որդին՝ Ուոլերան դե Մոնս
1279թ. Նրա որդին՝ Ջոն դե Մոնս
1302թ. Նրա որդին՝ Ջոն դե Մոնս
1316թ. Նրա որդին՝ Ջոն դե Մոնս
1330թ. Նրա քույրը՝ Մոդ դե Մոնս (ամուսնացած Սըր Ջոն Ֆինսի հետ)
1351թ. Նրանց ավագ որդին՝ Ուիլիամ Ֆայնես
1359թ. Նրա որդին՝ Սըր Ուիլիամ Ֆայնես
1402թ. Նրա որդին՝ Սըր Ռոջեր Ֆայնեսը, որը կառուցեց Հերսթմոնսի ամրոցը
1449թ. Նրա որդին՝ Սըր Ռիչարդ Ֆայնես (ամուսնացավ Ջոան Դաքրի՝ 7-րդ բարոնուհի Դաքրի հետ)
1483թ. Նրա թոռը՝ Սըր Թոմաս Ֆայնես
1533թ. Սըր Թոմաս Ֆայնես
1541թ. Նրա ավագ որդին՝ Թոմաս Ֆայնես
1553թ. Նրա եղբայրը՝ Գրեգըրի Ֆայնես
1594թ. Նրա քույրը՝ Մարգարեթ Ֆայնես (ամուսնացած Սամսոն Լեոնարդի հետ)
1612թ. Նրանց որդին՝ Սըր Հենրի Լեոնարդ
1616թ. Նրա որդին՝ Ռիչարդ Լեոնարդ
1630թ. Նրա որդին Ֆրանսիս Լեոնարդ
1662թ. Նրա որդին՝ Սասիքսի 1-ին կոմս Թոմաս Լեոնարդ
1708թ. Կալվածքը գնեց Ջորջ Նայլորը՝ 38.215 ֆունտով
1730թ. Նրա եղբորորդին՝ Ֆրանսիս Նայլոր
1775թ. Նրա խորթ եղբայրը Ռոբերտ Հեյրը, որը քանդեց ամրոցը 1776թվականին
? Նրա որդին՝ Ֆրենսիս Հեյր Նայլոր
1807թ. Գնվել է Թոմաս Ռիդ Քեմփի կողմից
1819թ. Գնվել է պառլամենտի անդամ Ջոն Ջիլոնի կողմից
1846թ. Գնվել է պառլամենտի անդամ Հերբերտ Բարեթ Քարթիսի կողմից
? Նրա որդին՝ Հերբերտ Մասքոլ Քարթիս
? Նրա որդին՝ Հերբերտ Քարթիս
1911թ. Գնվել է գեներալ-գնդապետ Կլոդ Լոութերի կողմից (սկսվում են վերականգնման աշխատանքները)
1929թ. Գնվել է Ռեջինալդ Լոուսոնի կողմից
1932թ. Գնվել է Սըր Փոուլ Լաթամի կողմից (ավարտում է վերականգնման աշխատանքները Ուոլթեր Գոդֆրիի ղեկավարությամբ)
1946թ. Գնվել է Նորին Գերազանցության Ծովակալության կողմից որպես Թագավորական Աստղադիտարան
1965թ. Փոխանցվել է Գիտահետազոտական Խորհրդին
1989թ. Գնվել է Ջեյմս Դիվելըփմենթի կողմից և փոխանցվել Գինես Մահոնի բանկին
1993թ. Գնվել է Կանադայի Օնտարիո նահանգի «Թագուհու համալսարանի» կողմից որպես ընծա՝ Դոկտոր Ալֆրեդ և Իզաբել Բադերների կողմից։

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ National Heritage List for England
↑ https://vocaleyes.co.uk/research/heritage-access-2022/benchmark/
↑ Legacies of British Slave-ownership — 2004.
↑ NHLE|num=1000231|desc=Herstmonceux Castle and Place|access-date=26 September 2016|mode=cs2
↑ Ranulph Fiennes, Mad Dogs and Englishmen: An Expedition Round My Family (2009)
↑ DNB00: "Hare-Naylor, Francis"
↑ familylambert.net: "JAMES LAMBERT 1725-1788 and 1741-1799"
↑ "The drawings of Herstmonceux Castle by James Lambert, senior and junior, 1776–7", SUSSEX ARCHAEOLOGICAL COLLECTIONS 148 (2010), 177–81
↑ ^9,0 ^9,1 artfund.org: "Leather bound folio of 77 watercolours and drawings of Sussex by James Lambert Senior"
↑ Royal Institute of Chemistry 1993, էջ. 922

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հերսթմոնսի ամրոց» հոդվածին։

[_02ee1cb848ad9ce3-1] National Heritage List for England

[_85989b2fae26e495-2] ttps://vocaleyes.co.uk/research/heritage-access-2022/benchmark/

[_22bef540c9bfee11-3] Legacies of British Slave-ownership — 2004.

[NHLEGarden-4] NHLE|num=1000231|desc=Herstmonceux Castle and Place|access-date=26 September 2016|mode=cs2

[5] Ranulph Fiennes, Mad Dogs and Englishmen: An Expedition Round My Family (2009)

[6] DNB00: "Hare-Naylor, Francis"

[7] ylambert.net: "JAMES LAMBERT 1725-1788 and 1741-1799"

[8] "The drawings of Herstmonceux Castle by James Lambert, senior and junior, 1776–7", SUSSEX ARCHAEOLOGICAL COLLECTIONS 148 (2010), 177–81

[artfund.org-9] 9,0 ^9,1 artfund.org: "Leather bound folio of 77 watercolours and drawings of Sussex by James Lambert Senior"

[10] Royal Institute of Chemistry 1993, էջ. 922

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]