Հետերոհայրիշխանություն
Հետերոհայրիշխանություն կամ հետերոպատրիարխատ (հետերոսեքսուալություն և հայրիշխանություն բառերից) սոցիալ-քաղաքական համակարգ, որտեղ ցիսգենդեր տղամարդիկ իշխանություն ունեն ցիսգենդեր կանանց, այլ սեռական կողմնորոշում և գենդերային ինքնություն ունեցող անձանց նկատմամբ։ Հետերոհայրիշխանությունը տերմին է, որը ընդգծում է, որ կանանց և ԼԳԲՏՔ անձանց նկատմամբ խտրականությունը հիմնված է նույն սոցիալական սեքսիստ սկզբունքի վրա[1][2][3]։
Հետերոհայրիշխանությունը ստեղծում է ռասայական և սեռական փոքրամասնությունների ճնշման և անհավասարության միջավայր[4]։ Այն հիմնվում է գենդերային դերերի այն պատկերացումների վրա, որտեղ տղամարդիկ պատկերվում են ուժեղ, կարողունակ և խելացի, իսկ կանայք՝ թույլ, անկարող և հիմար։ Հարկադիր հետերոհայրիշխանության ռեժիմում ստեղծված գենդերային և սեռական այսպիսի ինքնություններն ապահովում են հետերոսեքսուալ տղամարդկանց իշխանությունը[5]։
Հետերոհայրիշխանական հասարակության համար հիմնարար է գենդերը «կանանց խնդիրներին», իսկ սեռական կողմնորոշումը «սեռական փոքրամասնությունների խնդիրներին» վերագրելը[6]։ Հետերոսեքսուալ տղամարդկանց այսպիսի համակարգը օժտում է առավելություն այլ գենդերի և սեռական փոքրամասնություն ունեցող անձանց նկատմամբ, որը խրախուսվում է և պարգևատրվում[7]։
Ֆեմինիզմի տեսանկյունից «հայրիշխանություն» տերմինը բնութագրում է ընտանիքում հոր իշխանությունը, որտեղ կանայք դառնում են իշխանության ենթականեր։ 1980-ական և 1990-ական թվականներին քվիր տեսության առաջացման և հետերոնորմատիվության, գենդերային բինարության խնդրականացման հետ տղամարդու այսպիսի գերիշխանությունը սկսեց քննվել ոչ միայն սեռի և գենդերի, այլև սեռականության մակարդակում[1][8]։ Հայրիշխանություն տերմինի հիման վրա սկսեց ձևավորվել հետերոհայրիշխանություն տերմինը՝ ընդգծելու տղամարդու գերակայությունը հասարակության մեջ սեքսիզմի/հետերոսեքսիզմի մշակութային գործընթացների արդյունքում[9]։
Հետերոհայրիշխանությունը շատ հաճախ դառնում է ֆեմինիստական վերլուծությունների առարկա, որի օգնությամբ փորձ է կատարվում բացատրելու ժամանակակից հասարակության կառուցվածքը՝ հիմնված իշխանության և ճնշման փոխկապակցվածության հիերարխիկ համակարգի վրա։ Այս ենթատեքստում սովորաբար հասկանում են, որ տղամարդը սովորաբար զբաղեցնում է իշխանության գլխավոր դիրքը, իսկ կանայք հիմնականում ենթարկվում են սոցիալական ճնշումների[10]։ Նմանօրինակ կառուցվածքը ամրապնդվում է գենդերային նորմերով, որոնք տղամարդկանց և կանանց վերագրում են տղամարդկային և կանացի հատկանիշներ[11]։ Հետերոհայրիշխանությունը սոցիալ-քաղաքական գերիշխանության մի համակարգ է, որտեղ ցիսգենդեր հետերոսեքսուալ տղամարդկանց տրվում է առավելություն, և անձինք պարգևատրվում են տղամարդկային հատկանիշների արտահայտման համար։ Նմանապես, կանայք կամ կանացի հատկանիշներ ունեցող անձինք ստանում են ավելի քիչ արտոնություններ, որի պայմանավորում է սոցիալ-քաղաքական, տնտեսական անբարենպաստ վերաբերմունքի[12]։
Ծանոթագրություններ Խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Unpacking Hetero-Patriarchy: Tracing the Conflation of Sex, Gender & Sexual Orientation to Its Origins.
- ↑ De la cama a la calle: perspectivas teóricas lésbico-feministas (Spanish)։ Brecha Lésbica։ 2006։ էջ 83։ ISBN 978-958-9307-61-8։ Արխիվացված է օրիգինալից 2018-10-05-ին։ Վերցված է 2019-08-04
- ↑ (Իսպաներեն) La persistencia del heteropatriarcado.
- ↑ Decolonizing Feminism: Challenging Connections between Settler Colonialism and Heteropatriarchy. Feminist Formations. 2013.
- ↑ Valdes Francisco։ «Unpacking Hetero-Patriarchy: Tracing the Conflation of Sex, Gender & Sexual Orientation to Its Origins»։ Yale Journal of Law and Humanities 8
- ↑ Coombs, Mary (1996) "Comment: Between Women/Between Men: The Significance for Lesbianism of Historical Understandings of Same-(Male)Sex Sexual Activities," Yale Journal of Law & the Humanities: Vol. 8: Iss. 1, Article 9.
- ↑ Pierceson Jason (2016)։ Sexual Minorities And Politics։ Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield։ էջ 9։ ISBN 9781442227682
- ↑ Jeffreys Sheila (1993)։ The Lesbian Heresy: A Feminist Perspective on the Lesbian Sexual Revolution։ Spinifex Press։ էջ 208։ ISBN 1-875559-17-5
- ↑ Glick Peter (Feb 2001)։ «An ambivalent alliance: Hostile and benevolent sexism as complementary justifications for gender inequality.»։ American Psychologist 56 (2): 109–118։ PMID 11279804։ doi:10.1037/0003-066x.56.2.109։ Վերցված է սեպտեմբերի 26, 2016
- ↑ Connell Raewyn (2013)։ «The Social Organization of Masculinity»։ Feminist Theory Reader Local and Global Perspectives։ Routledge։ էջեր 253–263
- ↑ de Beauvoir Simone (2013)։ «The Second Sex : Introduction»։ Feminist Theory Reader։ Routledge։ էջեր 40–48
- ↑ Kandiyoti Deniz (2013)։ «Bargaining with Patriarchy»։ Feminist Theory Reader Local and Global Perspectives։ Routledge։ էջեր 98–106