Հանցագործության նախապատրաստություն
«Հանցագործության նախապատրաստումը» անձի արարքն է՝ ուղղված հանցագործությունների հետագա կատարման համար պայմաններ ստեղծելուն։
Հանցագործությանը նախապատրաստվելիս անձը կատարում է առաջին կոնկրետ գործողությունները՝ ուղղված ապագա հանցավոր հարձակման իրականացումն ապահովելուն, և սկսում է իր հանցավոր ծրագրի գործնական իրականացումը[1]:. Նախապատրաստական անմիջական գործողությունները քրեաիրավական պաշտպանության օբյեկտներին վնաս չեն պատճառում, սակայն պայմաններ են ստեղծում դրանց վնաս պատճառելու համար[2]։.
Նախապատրաստման հանցանք և պատժելիություն խմբագրել
Քրեական են համարվում ոչ բոլոր նախապատրաստական գործողությունները, այլ միայն նրանք, որոնք մեծ վտանգ են պարունակում։ Օրենսդրությունը կարող է սահմանել այն գործողությունների ցանկը, որոնց նախապատրաստումը պատժելի է (օրինակ՝ Քրեական և ուղղիչ պատիժների մասին օրենսգրքում 1845 թ. գործողությունները ներառում էին ապստամբությունը, սպանությունը, կեղծարարությունը և հրկիզումը)։
Որոշ իրավական համակարգերում նախապատրաստական գործողություններ ընդհանրապես պատժելի չեն։ Օրինակ, 1861 թվականի Գերմանիայի քրեական օրենսգրքում պատժելի է ճանաչվել միայն փորձը, իսկ արարքի պատժելիության պահը կապված է եղել «կատարման սկզբի» հետ։ Ամերիկյան իրավունքը ունի նմանատիպ դոկտրին. «Մարդիկ ընդդեմ Գրանտի» գործով դատարանը հայտարարեց, որ «ուղղակի նախապատրաստությունը, որը կարող է բաղկացած լինել հանցագործությունների պլանավորումից, դրանց իրականացման միջոցների հորինումից, ձեռքբերումից կամ կազմակերպումից, բավարար չէ փորձ համարվելու համար, որքան էլ բարոյականորեն դատապարտելի լինեն նման գործողությունները»[3]:.
Սակայն միաժամանակ նկատվում է հանցագործության փորձ համարվողի սահմանների ընդլայնում։ Օրինակ, համաձայն ԱՄՆ օրինակելի քրեական օրենսգրքի անձի կողմից հրազեն ձեռք բերելը սպանության նպատակով համարվում է «էական քայլ հանցագործություն կատարման համար», այսինքն՝ սպաության փորձ, մինչդեռ, օրինակ, ՌԴ քրեական օրենսդրության համաձայն նման գործողությունները համարվում են նախապատրաստական[4]։ Բացի այդ, անկախ ավարտված հանցավոր արարքներ կարող են համարվել այնպիսի գործողությունները, ինչպիսիք են հանցագործության դավադրությունը, հանցագործության դրդումը, որոշակի հանցագործության գործիքների և միջոցների ձեռքբերումը (օրինակ, թույն)[5]:.
Ա.Վ. Նաումովը նշում է, որ «չնայած քրեական օրենսդրության ձևակերպումների արտաքին տարբերություններին, անձի հատուկ վարքագիծը, որն արտահայտված է հանցագործության նախապատրաստման այս կամ այն ձևով, կճանաչվի որպես հանցավոր և ռուսական դատարանի կողմից (որպես հանցագործության մի մաս) և ամերիկյան դատարանի կողմից (որպես հանցագործության փորձի մաս)»[6]:.
Գործողություններ, որոնք կարող են համարվել հանցագործության նախապատրաստություն խմբագրել
Հանցագործության նախապատրաստություն կարող են համարվել հետևյալը.
- հանցագործության կատարման միջոցներ կամ գործիքների ձեռքբերումը ցանկացած ձևով.
- միջոցների կամ գործիքների արտադրությունը է անձի կողմից կամ, նրա խնդրանքով, այլ անձանց կողմից։
- Առարկաների արտաքին ձևերի և ձևավորման առանձնահատկությունների փոփոխություն, որն անհրաժեշտ է հանցագործություն կատարելու համար (ատրճանակը փոխակերպել սղոցված որսորդական հրացանի, մետաղյա ձողը սրել)։
- Հանցակիցների որոնում - գործողություններ, որոնք ուղղված են մեկ այլ անձի (կամ մի քանի անձանց) հանցագործության կատարմանը ներգրավելուն։
- Դավադրությունը երկու կամ ավելի անձանց միջև հանցագործություն կատարելու պայմանավորվածությունն է։
- Այլ պայմանների ստեղծում՝ հանցագործության կատարման համար անհրաժեշտ տարբեր գործողություններով, օրինակ՝ ձեռնարկության տարածքի ուսումնասիրություն, անվտանգության ահազանգի փորձարկում և այլն։
Նախապատրաստումն իրականացվում է կոնկրետ հանցագործության համար։ Եթե անձը պատրաստում է զենք, որը հետագայում կարող է օգտագործվել հանցանք կատարելու համար՝ առանց որևէ կոնկրետ արարքը կատարելու մտադրության, նման գործողությունները հանցանքի նախապատրաստում չեն[7]:.
Հանցագործության նախապատրաստման բաղադրիչները խմբագրել
Նախապատրաստումը կարող է իրականացվել և՛ գործողության, և՛ անգործության միջոցով։ Այս դեպքում գործողությունը կարող է լինել պարզ կամ բարդ՝ բաղկացած մեկ կամ մի քանի գործողություններից։ Նախապատրաստման ընթացքում անգործությունը կարող է ներառել, օրինակ, պաշտպանված հաստատությունում ահազանգը միացնելու պարտավորությունը չկատարելը[2]:.
Հանցագործությանը նախապատրաստվելիս հանցագործության օբյեկտի վրա ուղղակի ազդեցություն չկա, անձը դեռ չի կատարել նախատեսված հանցագործության օբյեկտիվ կողմը։
Հանցագործության նախապատրաստումը կարող է իրականացվել միայն ուղղակի դիտավորության տեսքով։ Տվյալ դեպքում հանցագործությունը չի ավարտվում անձից անկախ հանգամանքների պատճառով[2]։
Այս բաղադրիչները կազմում են հանցագործության նախապատրաստման բաղադրությունը, որը տարբերվում է այն հանցագործության բաղադրիչներից, որի համար նախապատրաստություն է իրականացվում։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Уголовное право России. Части Общая и Особенная / Под ред. А. И. Рарога. М., 2004. С. 128.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Уголовное право России. Части Общая и Особенная / Под ред. А. И. Рарога. М., 2004. С. 129.
- ↑ Donnelly R., Goldstein J., Schwarts R. Criminal law. N. Y.; L., 1969. P. 632. Цит. по: Уголовное право России / Под ред. В. Н. Кудрявцева, В. В. Лунеева, А. В. Наумова. М., 2006. С. 239.
- ↑ Наумов А. В. Российское уголовное право. Курс лекций. В двух томах. Т. 1. Общая часть. М., 2004. С. 275.
- ↑ Курс уголовного права. Общая часть. Том 1: Учение о преступлении / Под ред. Н. Ф. Кузнецовой и И. М. Тяжковой. М., 2002. С. 369.
- ↑ Флетчер Дж., Наумов А. В. Основные концепции современного уголовного права. М., 1998. С. 419.
- ↑ Уголовное право России. Практический курс / Под общ. ред. А. И. Бастрыкина; под науч. ред. А. В. Наумова. М., 2007. С. 112.