Կարծիքի միջանցք
|
Շվեդիան Դանիայի պես չդարձավ, փառք Աստծո։ Միգուցե կարծիքների միջանցքը օգնեց։ Բայց գինը չափազանց բարձր էր՝ համատարած ինքնագրաքննություն, իրականությունը օբյեկտիվորեն քննելու վախ, փաստարկների ուժի նկատմամբ հավատի նվազում։ Եվ արդյունքում խամրած հասարակությունը, բարոյական խուճապի մատնված քաղաքական գործիչներն ու սոցիալական խնդիրները, որոնք վաղուց պետք է ուշադրության արժանանային ու զբաղվեին։ Պարզվեց, որ դա թանկ միջանցք է։ - — Էն-Շառլոտ Մարտեուս, Էքսպրեսեն, 24 մայիսի 2015թ.
|
|
Կարծիքի միջանցքը (շվեդերեն՝ åsiktskorridor, նորվ.՝ meningskorridor) վերաբերում է սոցիալ-քաղաքական երևույթին, որը նկատվել է 21-րդ դարի սկզբին Շվեդիայում, որոշ չափով նաև Նորվեգիայում։ Արտահայտությունն ինքնին սկզբնապես օգտագործվել է 2013 թվականին Հենրիկ Օսկարսոնի կողմից՝ Գյոտեբորգի համալսարանի քաղաքական գիտությունների պրոֆեսոր, որպես փոխաբերություն բանավեճի համար ընդունված սահմանների համար։
Հայեցակարգը նման է Օվերտոնի պատուհանին, որը ենթադրում է օրինական քաղաքական խոսակցության սահող սանդղակ, և Հալինի ոլորտներին, որը ենթադրում է, որ մամուլը անուղղակիորեն խմբավորում է հարցերը լայն կոնսենսուսի, օրինական հակասությունների և շեղումների հարցերի մեջ։ Շվեդական լեզվի խորհուրդը åsiktskorridor բառը ներառել է 2014 թվականի նորաբանությունների ցանկում։
Ընդհանուր ակնարկ խմբագրել
Նախապատմություն խմբագրել
2013 թվականի դեկտեմբերին քաղաքագետ Հենրիկ Օսկարսոնը նկարագրեց, թե ինչպես է նա ընկալում, որ կարծիքի ազատության տարածքը խստացվել է շվեդական բանավեճերում։ Նա բերեց կարծիքների մի քանի օրինակներ, որոնք հազվադեպ էին արտահայտվում, չնայած այն տարածված էին ողջ բնակչության շրջանում[1]։
- Շվեդների 14%-ը համաձայն է աբորտի իրավունքի սահմանափակմանը։
- 40%-ը կարծում է, որ Շվեդիան պետք է ավելի քիչ փախստական ընդունի։
- 60%-ը ցանկանում է ավելի շատ կենդանիների իրավունքներ։
- Շվեդների 50%-ը համաձայն չէ համասեռամոլ զույգերին երեխա որդեգրել թույլ տալուն։
- 20%-ը կարծում է, որ սպանության համար պետք է մահապատիժ սահմանվի։
- Բոլոր շվեդների 25%-ը ցանկանում է ավելացնել գայլերի թիվը։
- Գրեթե 10%-ը ցանկանում է նվազեցնել հողմային էներգիայի ծախսերը։
- 5%-ը համաձայն է եկեղեցիներում ավարտական երեկոների արարողությունների վերացմանը։
Օսկարսոնը եզրափակեց՝ կոչ անելով քաղաքական գործիչներին «ավելի չափավոր և հարգալից վերաբերմունք ցուցաբերել»[1]։
2015 թվականի փետրվարին Expressen-ի խմբագիր Անն-Շառլոտ Մարտեուսը ներողություն խնդրեց «միջանցքի կառուցման մեջ, որը կանխեց միգրացիայի և ինտեգրման վերաբերյալ կառուցողական բանավեճը»։ Նա գրել է, որ դա սկսել է անել մոտ 2002 թվականին, երբ քննարկվում էին լեզվի թեստերը, և շվեդ դեմոկրատները սկսեցին ավելի ազդեցիկ դառնալ։ Նա նաև մտավախություն ուներ, որ Շվեդիայի քաղաքական մթնոլորտն ավելի նման կլինի Դանիայի մթնոլորտին[2]։
|
|
Շվեդիան Դանիայի պես չդարձավ, փառք Աստծո։ Միգուցե կարծիքների միջանցքը օգնեց։ Բայց գինը չափազանց բարձր էր՝ համատարած ինքնագրաքննություն, իրականությունը օբյեկտիվորեն քննելու վախ, փաստարկների ուժի նկատմամբ հավատի նվազում։ Եվ արդյունքում խամրած հասարակությունը, բարոյական խուճապի մատնված քաղաքական գործիչներն ու սոցիալական խնդիրները, որոնք վաղուց պետք է ուշադրության արժանանային ու զբաղվեին։ Պարզվեց, որ դա թանկ միջանցք է։ - — Էն-Շառլոտ Մարտեուս, Էքսպրեսեն, 24 մայիսի 2015թ.
|
|
Այլ դիտարկումներ խմբագրել
Էրիկ Հելմերսոնը Dagens Nyheter-ից գրել է, որ Շվեդիան ունի բազմաթիվ կարծիքների միջանցքներ, որոնցում մարդիկ հազվադեպ են կասկածի տակ դնում խմբի ներսում առկա նորմերը։ Նա մեղադրում է շվեդական «համաձայնության մշակույթին» և ասում, որ հակառակ տեսակետ ներկայացնելու սոցիալական ծախսերը չափազանց բարձր են։ Նա նաև գովաբանում է ռեժիսոր Սթինա Օսկարսոնին իր նոր արտահայտության համար՝ «փորձնական խոսք» և նշում, որ կարևոր է թույլ տալ մարդկանց մտածել մտածելու նոր ձևեր՝ առանց մեղադրվելու և վիրավորվելու[3]։
Ալիս Թեոդորեսկուն հայտարարել է, որ ցանկանում է «քանդել կարծիքի միջանցքը» և համեմատություններ է արել տոտալիտար համակարգերի հետ[4]։
Վիճակագրական հետազոտություն խմբագրել
2015 թվականի առաջին եռամսյակի ընթացքում «Դեմոսկոպ» վիճակագրական ինստիտուտը հարցում է անցկացրել «Ո՞վ է համարձակվում խոսել իր կարծիքի մասին» անվանմամբ, որն ուներ 4348 մասնակից։ Նրանք նկատեցին հետևյալ միտումները[5]․
- Սովորական սոցիալական շրջանակներից դուրս մարդկանց հետ բանավեճերի ժամանակ ավելացել է երկմտանքը։
- Ձախ գաղափարախոսություն ունեցող մարդիկ ավելի բաց են խոսում, մինչդեռ նրանք, ովքեր իրենց ներկայացնում են որպես ազգային կողմնորոշված կամ պահպանողական, զգում են, որ ավելի շատ սահմանափակումներ ունեն։
- Մեծամասնությունները ռիսկի են դիմում ներկայացնել որպես փոքրամասնություններ
- Ներգաղթն այն թեման է, որտեղ մարդկանց մեծամասնությ իրեն սահմանափակված է զգում։
Քննադատություն և ժխտում խմբագրել
Խորհրդի քաղաքական գործիչ Պեր Ալթենբերգը լիբերալներից, չանդրադառնալով պրոֆեսոր Օսկարսոնի հետազոտությանը, հերքեց կարծիքի միջանցքի առկայությունը և պնդեց, որ միջանցքը չպետք է քննարկվի իր «Չկա կարծիքի միջանցք» վերնագրով հոդվածում[6]։
Սյունակագիր Մալին Ուլգրենը Dagens Nyheter-ից, չնայած դա չի ազդել պրոֆեսոր Օսկարսոնի հետազոտությանը, դատապարտում է տերմինի օգտագործումը և այն նկարագրում որպես հռետորական միջոց, որն օգտագործում են ծայրահեղ աջերը՝ խաթարելու հասարակության կայունությունը[7]։ Նա նշում է, որ աջ ծայրահեղականները տարիներ են ծախսել «պարկեշտության սահմանների համակարգված քայքայման» վրա՝ առաջ մղելու իրենց օրակարգը, և որ ծայրահեղ աջերն ազատորեն արտահայտում են իրենց օրակարգերը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Oscarsson, Henrik (2013 թ․ դեկտեմբերի 10). «Väljare är inga dumbommar». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 8-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.
- ↑ Marteus, Ann-Charlotte (2015 թ․ փետրվարի 12). «Det är jag som är åsiktskorridoren» [I am the opinion corridor]. Expressen. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.
- ↑ Helmerson, Erik (2015 թ․ մայիսի 3). «Erik Helmerson: Vi ses i baren på åsiktshotellet». Dagens Nyheter. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.
- ↑ Teodorescu, Alice (2015 թ․ մարտի 6). «Jag vill riva åsiktskorridoren». Göteborgs-Posten. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.
- ↑ Santesson, Peter (2015 թ․ սեպտեմբերի 14). «Vem vågar prata om sina åsikter?». Demoskop. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.
- ↑ Altenberg, Per (2015 թ․ մայիսի 24). «Det finns inte någon åsiktskorridor» [There is no opinion corridor]. Svenska Dagbladet. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.
- ↑ Ullgren, Malin (2016 թ․ փետրվարի 3). «Om det fanns en åsiktskorridor så är den nu grundligt riven» [If there was an opinion corridor, it has now thoroughly been torn down]. Dagens Nyheter. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 27-ին.