Խելքի՛ եկեք

Խելքի՛ եկեք; ռուս.՝ Одумайтесь
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ժանր	հոդված
Հեղինակ	Լև Տոլստոյ
Բնագիր լեզու	ռուսերեն
Հրատարակվել է	1904

«Խելքի՛ եկեք» (ռուս.՝ «Оду́майтесь!»), Լև Տոլստոյի հակապատերազմական հոդվածը, որը նա գրել է 1904 թվականին՝ Ռուս-ճապոնական պատերազմի սկսվելուց հետո^[1]։

Բովանդակություն խմբագրել

Հոդվածն սկսվում է պատերազմին տրվող ընդհանուր գնահատականով^[2]․

Կրկին ոչ ոքի պետք չեկող, ոչ մի բանի արդյունք չհանդիսացող տառապանք, կրկին սուտ, կրկին համընդհանուր հիմարացում, մարդկային գազանացում։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)

Опять никому не нужные, ничем не вызванные страдания, опять ложь, опять всеобщее одурение, озверение людей.

Տոլստոյը հրաժարվում է հավատալ, որ պատերազմը տեղի է ունենում ոչ թե երազում, այլ իրականում, քանի որ այն հակասում է ինչպես Ռուսաստանի պետական կրոնին՝ քրիստոնեությանը, այնպես էլ բուդդիզմի սկզբունքներին, որը, Տոլստոյի կարծիքով, Ճապոնիայի գլխավոր կրոնն է։ Այդ երկու կրոնները, ինչպես նշում է Տոլստոյը, արգելում են սպանությունը^[2]։ Պատերազմը կոչելով «աշխարհի մեծագույն հանցագործություն» և «եղբայրների սպանություն»՝ նա նշում է, որ միայն «դարավոր բռնությամբ և խաբեությամբ» է հաջողվել ժողովուրդներին համոզել, որ պատերազմը «հերոսական գործ» է^[2]։

Ժողովուրդներին խաբելու մեղքը Տոլստոյը բարդում է «լուսավորյալ մարդկանց վրա, որոնք պատրաստ են պատերազմ քարոզել, աջակցել նրան, մասնակցել դրան և, որ ամենասարսափելին է, չենթարկվելով պատերազմի վտանգներին, դրդել դրան, ուղարկել այնտեղ իրենց դժբախտ, խաբված եղբայրներին»^[3]։

Հոդվածի յուրաքանչյուր գլուխ, բացառությամբ վերջինի, բաղկացած է երկու մասից։ Առաջին մասում նեկայացվում են պատերազմի մասին տարբեր մտածողների կարծիքները։ Երկրորդ մասում Լև Տոլստոյն արտահայտում է իր վերաբերմունքը և վերլուծում պատերազմի պատճառները։ Նրա կարծիքով՝ պատերազմի պատճառը կառավարական գաղափարախոսությունն է, որը հայրենասիրության անվան տակ ատելություն է սերմանում այլ ժողովուրդների նկատմամբ։ Քաղաքական գործիչների և դիվանագետների հետ միասին պատերազմի սանձազերծման գործում էական դեր են խաղում լրագրողները, որոնք արդարացնում են ռազմատենչ գաղափարախոսությունը^[4]^[5]։ Պատերազմներից մարդկության փրկությունը մարդկանց մեջ ճշմարիտ կրոն հաստատելու մեջ է, յուրաքանչյուրի մեջ գոյություն ունեցող բարոյական սկզբունքների մեջ, որը պահանջում է սեր մերձավորի հանդեպ և որպես հետևանք, հրաժարում ռազմական գործողություններին մասնակցելուց^[6]։

Հրապարակում խմբագրել

Հաշվի առնելով Ռուսական կայսրությունում հոդվածը հրապարակելու անհնարինությունը, այն առանձին գրքույկով հրատարակվել է Անգլիայում՝ «Ազատ խոսք» հրատարակչության, թարգմանվել է Վլադիմիր Չերտկովի կողմից և հրապարակվել է բրիտանական «The Times» թերթում 1904 թվականի հունիսի 27-ին, որից հետո տարածվել է շատ երկրներում և արագ թարգմանվել այլ օտար լեզուներով^[7]։

Ճապոնիայում հոդվածը լայն ճանաչում է ստացել ճապոներեն թարգմանության և «Հեյմին սիմբուն» (Heimin Shinbun) թերթում հրապարակման շնորհիվ։ Ուձյակ Ակիտայի հիշողությունների համաձայն՝ հոդվածը զգալի ազդեցություն է գործել իր ժամանակի երիտասարդ ճապոնացիների վրա։ Հոդվածի տպավորության տակ Ակիկո Յոսանոն գրել է «Մի Նվիրիր, սիրելիս, քո կյանքը․․․» բանաստեղծությունը^[8], որը դարձել է հակապատերազմական ճապոնական պոեզիայի հուշարձան^[9]^[10]^[11]^[12]^[13]։

Ռուսաստանում առաջին անգամ լույս է տեսել 1906 թվականին «Обновление» հրատարակչությունում առանձին գրքույկով, որն անմիջապես բռնագրավվել է։ 1911 թվականին լույս է տեսել Լև Տոլստոյի ստեղծագործությունների ամբողջական ժողովածուի 36-րդ հատորում, և այդ հատորը նույնպես բռնագրավվել է։

Արձագանքներ խմբագրել

Հոդվածին բուռն արձագանքել են Բեռնարդ Շոուն, Անատոլ Ֆրանսը, Թոմաս Հարդին, The Daily News թերթը և այլն։ Ռուսաստանի թերթերը («Մոսկովսկիե Վեդոմոստի», «Գրաժդանին») վրդովմունք են հայտնել հոդվածի հրապարակման և դրա բովանդակության կապակցությամբ։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Зорин, Андрей Леонидович Жизнь Льва Толстого: Опыт прочтения. — Москва: Новое Литературное Обозрение, 2020. — 248 с.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Лев Толстой, 2022, Одумайтесь!, էջ 18
↑ Лев Толстой, 2022, Одумайтесь!, էջ 19
↑ Рауф Габидулин История коррупции в России. — Политическая энциклопедия, 2020. — 303 с.
↑ И. В. Петровицкая Переписка Льва Толстого с писателями, журналистами, издателями // Вестник Московского университета. Серия 10. Журналистика. — 2012.
↑ Бирюков, Павел Иванович Биография Л. Н. Толстого. — Москва: Алгоритм, 2000.
↑ Ломунов, Константин Николаевич Лев Толстой в современном мире. — Москва: Современник, 1975. — 496 с.
↑ «Восприятие философии ненасилия Л. Н. Толстого в Японии». Международная библиотечная сеть Либмонстр (ռուսերեն). Վերցված է 2022 թ․ մարտի 29-ին.
↑ «Ёсано Акико | Энциклопедия Японии от А до Я». japantoday.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 28-ին.
↑ Ёсано Акико // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
↑ Мещеряков, Александр Николаевич Император Мэйдзи и его Япония. — Москва: Наталис, 2009. — 736 с.
↑ Sho Konishi Anarchist Modernity. — Harvard. — 356 с.
↑ Рехо Ким Лев Толстой и литературы Востока Сб. ст.. — Москва: Институт мировой литературы им. А.М. Горького, 2000. — 300 с.

Գրականություն խմբագրել

Лев Толстой Не могу молчать: Статьи о войне, насилии, любви, безверии и непротивлении злу. / с предисловием П. В. Басинского. — М.: Альпина Паблишер, 2022. — 332 с.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

«Հոդվածը «Ճապոնիայի պատմությունը» կայքում». (ռուս.)
«Հոդվածը Tolstoy.ru կայքում». (ռուս.)

[1] Зорин, Андрей Леонидович Жизнь Льва Толстого: Опыт прочтения. — Москва: Новое Литературное Обозрение, 2020. — 248 с.

[lev_18-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Лев Толстой, 2022, Одумайтесь!, էջ 18

[lev_19-3] Лев Толстой, 2022, Одумайтесь!, էջ 19

[4] Рауф Габидулин История коррупции в России. — Политическая энциклопедия, 2020. — 303 с.

[5] И. В. Петровицкая Переписка Льва Толстого с писателями, журналистами, издателями // Вестник Московского университета. Серия 10. Журналистика. — 2012.

[6] Бирюков, Павел Иванович Биография Л. Н. Толстого. — Москва: Алгоритм, 2000.

[7] Ломунов, Константин Николаевич Лев Толстой в современном мире. — Москва: Современник, 1975. — 496 с.

[8] «Восприятие философии ненасилия Л. Н. Толстого в Японии». Международная библиотечная сеть Либмонстр (ռուսերեն). Վերցված է 2022 թ․ մարտի 29-ին.

[9] «Ёсано Акико | Энциклопедия Японии от А до Я». japantoday.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 28-ին.

[10] Ёсано Акико // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

[11] Мещеряков, Александр Николаевич Император Мэйдзи и его Япония. — Москва: Наталис, 2009. — 736 с.

[12] Sho Konishi Anarchist Modernity. — Harvard. — 356 с.

[13] Рехо Ким Лев Толстой и литературы Востока Сб. ст.. — Москва: Институт мировой литературы им. А.М. Горького, 2000. — 300 с.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]