Լոնսդեյլիտ

Լոնսդեյլիտ կամ վեցանիստ ալմաստ P6₃/mmc։ Հայտնագործվել է 1966 թ. կամ ավելի վաղ, առաջին անգամ հիշատակվել է 1967 թ. (Frondel, C.; U.B. Marvin (1967). «Lonsdaleite, a new hexagonal polymorph of diamond». Nature 214: 587—589)։ Միաժամանակ այն հայտնագործվել է բնության մեջ, երկնաքարային խառնարանում։ Չինացի մի շարք գիտնականներին հաջողվել է ապացուցել, որ խառնուրդների բացակայության դեպքում լոնսդեյլիտը ալմաստից 58 տոկոսով ավելի կարծր կլիներ։ Գիտնականների հոդվածը լույս է տեսել Physical Review Letters թերթում, իսկ դրա կարճ բովանդակությունը հասանելի է physorg.com կայքում (Pan, Zicheng; Sun, Hong; Zhang, Yi; and Chen, Changfeng (2009). «Harder than Diamond: Superior Indentation Strength of Wurtzite BN and Lonsdaleite». Physical Review Letters 102)։

Լոնսդեյլիտ
Լոնսդեյլիտի բյուրեղային կառուցվածքը
Ընդհանուր
Կատեգորիա	միներալների տեսակ
Բանաձև (կրկնվող միավորը)	C
Նիկել-Շտրունցի դասակարգում	01.CB.10b
Դանա դասակարգում	1.3.6.3
Միավոր	a = 2.51 Å, c = 4.12 Å; Z=4
Նույնականացում
Գույն	Բյուրեղներում՝ մոխրագույն, կոտրված բեկորներում՝ գունատ դեղնավունից շագանակագույն
Բյուրեղային համակարգ	վեցանիստ
Մոոսի կարծրություն	7-8
Թափանցիկություն	թափանցիկ
Ձգողականություն	3.2
Օպտիկական հատկություններ	միաառանցք (+/-)
Բեկման ցուցանիշ	n = 2.404
Ծանոթագրություններ
Ենթակատեգորիա	carbon-silicon family?, allotrope of carbon? և covalent network solid?

Կառուցվածք

Ալմաստը և լոնսդեյլիտն ունեն միանման վալենտային անկյուն, որոնք հավասար են 109°28’16’’, կապերի երկարությունը կազմում է 0,1545 նանոմետր, կոորդինացիոն թիվը՝ 4։ Ալմաստի տարրական բջիջը պարունակում է ածխածնի ութ ատոմ, իսկ լոնսդեյլիտը՝ չորս։ Ալմաստի և լոնսդեյլիտի բյուրեղացանցերն իրարից տարբերվում են դարսվածքի եղանակով։ Լոնսդեյլիտին բնորոշ է երկշերտ՝ (…АВАВ…) տիպի դարսվածք, որտեղ յուրաքանչյուր հաջորդ տետրաեդրիկ շերտը նախորդի նկատմամբ թեքված է 60˚-ով։ Ալմաստին բնորոշ է եռաշերտ՝ (…АВСАВС…) տիպի դարսվածք, որտեղ բոլոր շերտերը կառուցված են միանման կոորդինացիոն տետրաերդերից։ Ալմաստն այդ առումով նման է α-գրաֆիտին, միայն ալմաստի հարթությունը «ծալքավորված» է։

Լոնսդեյլիտը պատկանում է մետալոիդների քիմիական շարքին, քիմիական բանաձևը՝ C: Լոնսդեյլիտի խտությունը՝ 3,51 գ/սմ³։ Օպտիկական հատկություններն են՝ թափանցիկ, բեկման ցուցիչը՝ 2,40 – 2,41։

Հատկություններ

Լոնսդեյլիտը համարվում է հայտնի ամենակարծր նյութերից մեկը, իր կարծրությամբ այն 58 %-ով գերազանցում է ալմաստը (լոնսդեյլիտը կարող է դիմանալ մինչև 152 հՊա, մինչդեռ ալմաստը՝ 97 հՊա), սակայն լոնսդեյլիտի գործնական կիրառումը քիչ հավանական է դրա ստացման բարդության պատճառով։ Ճնշման տակ ատոմները լոնսդեյլիտի բյուրեղացանցում վերադասավորվում են այնպես, որ նմուշների ծավալը մնում է անփոփոխ, իսկ կարծրությունը՝ մեծանում։

Ստացում

Գիտնականների կարծիքով լոնսդեյլիտը ձևավորվում է երկնաքարի երկրին բախվելու արդյունքում՝ գրաֆիտից, որը մտնում է երկնաքարի կազմի մեջ։ Շատ բարձր ջերմաստիճանի և ճնշման ազդեցության տակ տեղի է ունենում գրաֆիտի փոխակերպումը ալմաստի, սակայն դրա հետ մեկտեղ գրաֆիտի վեցանիստ բյուրեղացանցը պահպանվում է։ Երկար ժամանակի ընթացքում լոնսդեյլիտը ստանում էին բացառապես գրաֆիտից՝ ուժեղ սեղմման ճանապարհով, սակայն ավելի ուշ ապացուցվել է, որ «վեցանիստ ալմաստ»-ը կարելի է ստանալ նաև խորանարդային ալմաստից։

Պատմություն

Լոնսդեյլիտն իր անվանումը ստացել է բրիտանացի բյուրեղագետ Քետլին Լոնսդեյլի պատվին։

Տես նաև

• Իզոմերիա

Ծանոթագրություններ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լոնսդեյլիտ» հոդվածին։