Թալիշական խանություն
Թալիշական խանություն (ադրբեջաներեն՝ Talış xanlığı, тал. Толъши ханәти), որը հայտնի է նաև որպես Լենքորանի խանություն[1] (ադրբեջաներեն՝ Lənkəran xanlığı)- ֆեոդալական պետություն է, որը սկիզբ է արել XVIII- ից մինչեւ XIX դարը Կասպից ծովի հարավ-արևմտյան ափին։ Գտնվում է Ադրբեջանի հարավ-արեւելքում և Իրանի հյուսիս-արևմտյան հատվածում։ Խանության մայրաքաղաքը Լենկորան քաղաքն է։
Բնակչության տարածքը և զբաղվածություն
խմբագրելԹալիշական խանությունը ստեղծվել է XVIII դարի կեսերին։ Այն ընդգրկում էր ժամանակակից Ադրբեջանի հարավ-արևելյան հողերը Թալիշ լեռների, Կասպից ծովի և Մուղանյան տափաստանի միջև։ Սահմանակցում էր Գիլանի, Արդեբիլի և Սալյանի հետ։ Խանության կենտրոնը սկզբում եղել է Աստարան, իսկ հետո `Լենկորան քաղաքը։ Բնակչությունը զբաղվում էր գյուղատնտեսությամբ (հատկապես բրնձի մշակմամբ) և անասնաբուծությամբ։ Նույնպես զարգացած էին ձկնաբուծությունն ու մեղվաբուծությունը։
Խանական տան ստեղծումը
խմբագրելԸստ Միրզա Ահմադ Միրզա օղլու Խուդավերդիի թալիշական ցեղի խաները Հիր Հալհալսկովի (անգլերեն) ռուսերեն՝ Մադալան Արդդեյլից են։ Վերջինս ծանր ֆինանսական վիճակի պատճառով, իր նախկին տեղը թողեց և Թալիշի տարածքով մեկնեց Շիրվան։ Ըստ լեգենդի, նա գիշերն անցկացրեց Թալիշում և երազ տեսավ, որտեղ նրան հայտնում են, որ նրա հետևորդները կդառնան այս տարածաշրջանի իշխողները։ Հավատալով այս երազին, նա բնակվում է Խարհաթան (անգլերեն) ռուսերեն .. գյուղում։ Նրա որդի, Սեյիդ Աբբասը, դարձավ իշխող խաների դինաստիայի հիմնադիր[1]։ Սեյիդ Քազըմ Ալի բեյը օղլուն՝ XIX դարի հեղինակը, հենվելով Շահ Աբբաս Բ 1654 թ․-ի, Սեյիդ Աբբասին անվանում է 28-րդ հետնորդը Նահատակ (Շահիդ) Զեյդի, չորրորդ իմամ շիայի որդուն - Սաջադ[1]։
Ապրելով Խարհաթանը, նրանք բարեկամ դարձան տեղական ֆեոդալական ազգություններին։ Սեյեդ Աբբասը ամուսնացել է գյուղի սեփականատիրոջ՝ Ասադ բեյ Հուսեյն բեկ օղլու Բորադյագսկու քրոջ հետ։ Այս ամուսնության շնորհիվ ծնվեց Սեյեդ Ջամալլեդի Բեյը, որին 1736 ուղարկեցին Նադիր շահի մոտ ծառայության, որտեղ նա շուտով ստացավ յուզբաշու կոչում[1]։ Սև մաշկու պատճառով պադիշայի պաշտոնյաները նրան անվանեցին Գարա-բեկ։ Գարա-բեյը մասնակցել է Դաղստանում Նադիր-Շահի արշավին և 1741/1742 թթ. նա ստացել է ժառանգական Խանի կոչում լավ ծառայության համար[1]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրելԱղբյուրներ
խմբագրել- Ахмад Мирза Худавардизаде. Ахбар-наме История Талышского ханаства. Баку, 2000
- Теймур бек Байрамалибеков. История Талышского ханства Արխիվացված 2016-03-03 Wayback Machine. 1885.
Գրականություն
խմբագրել- Исмаилов Э. Э. Генеалогия Талышинских-Талишхановых. — Баку: Абилов, Зейналов и сыновья, 2001. — 78 с.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 126)։ 
|