Զառի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Կոտայքի մարզ)

Այս հոդվածը ներկայացնում է Կոտայքի մարզի Զառ գյուղի պատմության և մշակույթի հուշարձանների ցանկը, որը 2002 թ․ հաստատվել է Հայաստանի կառավարության կողմից։ Ցանկում ներառված է ընդամենը 137 հուշարձան (47 միավոր)։

Զառի հուշարձաններ էջը Վիքիպահեստում

հուշարձան	կառուցված	վայր, հասցե	կոորդ	համարանիշ	նշան.	հավելյալ նշումներ	պատկեր
Ամրոց «Բերդի գլուխ» («Տիգրանաբերդ»)	Ք.ա. 12դ-վաղ միջնադար	գյուղից 2 կմ հվ-աե	—	6.27/1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Աշտարակ	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղի աե մասում	—	6.27/2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Աշտարակ	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղից 1 կմ աե, ջրաղացի մոտ	—	6.27/3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Արձան-Կուռք	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղի մեջ	—	6.27/4	Հ	Ա. Սեդրակյանի բակում, տեղափոխված «Ղայաբաշ» վայրից	Լուսանկար վերբեռնել
Բացօթյա կայանների համալիր	քարի դար	գյուղից 1 կմ հս և ամ, Հատիս լեռան լանջին	—	6.27/5	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բացօթյա կայան «Զառ-1»	քարի դար		—	6.27/5.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բացօթյա կայան «Զառ-2»	քարի դար		—	6.27/5.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բացօթյա կայան «Զառ-3»	քարի դար		—	6.27/5.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բացօթյա կայան «Զառ-4»	քարի դար		—	6.27/5.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բացօթյա կայան «Զառ-5»	քարի դար		—	6.27/5.5	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բացօթյա կայան «Զառ-6»	քարի դար		—	6.27/5.6	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բացօթյա կայան «Զառ-7»	քարի դար		—	6.27/5.7	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բացօթյա կայան «Զառ-8»	քարի դար		—	6.27/5.8	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բացօթյա կայան «Զառ-9»	քարի դար		—	6.27/5.9	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բացօթյա կայան «Զառ-10»	քարի դար		—	6.27/5.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բացօթյա կայան «Զառ-11»	քարի դար		—	6.27/5.11	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բերդշեն	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղից 1.5 կմ հս	—	6.27/6	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Միջնաբերդ	Ք.ա. 2 հազ.	բլրի վրա	—	6.27/6.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դիտակետ-աշտարակ	Ք.ա. 2 հազ.		—	6.27/6.1.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.	միջնաբերդի հս-աե մասում	—	6.27/6.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բերդշեն	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղից 1 կմ հվ, զույգ բլուրների վրա	—	6.27/7	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Միջնաբերդ	Ք.ա. 2 հազ.	բլրի վրա	—	6.27/7.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.	միջնաբերդի հս-ամ մասում	—	6.27/7.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանաբլուր	Ք.ա. 2-1 հազ.		—	6.27/7.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բերդշեն	Ք.ա. 2-1 հազ.	Ակունք-Զառ ճանապարհից 0.5 կմ աջ,հրվանդանի վրա	—	6.27/8	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դիտակետ-աշտարակ	Ք.ա. 2-1 հազ.	բլրի գագաթին	—	6.27/8.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բերդշեն	Ք.ա. 2 հազ.	գյուղից 2 կմ հվ, Գետառիաջ ափին, բլրի վրա	—	6.27/9	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2 հազ.	բնակատեղիի աե մասում	—	6.27/9.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բերդշեն	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղից 2 կմ հվ, Գետառի ձախ ափին, բլրի վրա	—	6.27/10	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2 հազ.	բնակատեղիի աե մասում	—	6.27/10.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ջրանցք	Ք.ա. 2-1 հազ. միջնադար	ակունքը Գետառ գետի ձախ ափից	—	6.27/10.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բերդշեն	Ք.ա. 2 հազ.	գյուղից 1.5 կմ հվ, Գետառի աջ ափին, բլրի վրա	—	6.27/11	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բերդշեն	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղից 1.5 կմ հվ-ամ, հրվանդանի վրա	—	6.27/12	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.	բնակատեղիի հս մասում	—	6.27/12.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բերդշեն	Ք.ա. 2 հազ.	Ակունք-Զառ ճան.-ի 2-րդ կմ-ի վրա, Գետառի ձախ ափին	—	6.27/13	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2 հազ.		—	6.27/13.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բերդշեն	Ք.ա. 2 հազ.	Ակունք-Զառ ճան.-ի 2-րդ կմ-ից 0.2 կմ ձախ, 4 բլուրների վրա	—	6.27/14	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ		բնակատեղիի հս մասում	—	6.27/14.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բերդշեն	Ք.ա. 2-1 հազ.	Ակունք-Զառ ճան.-ի 3-րդ կմ-ից 1կմ հվ	—	6.27/15	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ		բնակատեղիի հս մասում	—	6.27/15.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բերդշեն	Ք.ա. 2-1 հազ.	Զառ-Հատիս ճան.-ի 7-րդ կմ-ի վրա,ձախ կողմում	—	6.27/16	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.	բնակատեղիի ամ մասում	—	6.27/16.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բերդշեն	Ք.ա. 2-1 հազ.	Զառ-Հատիս ճան.-ի 4-րդ կմ-ի վրա, ձախ կողմում	—	6.27/17	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.	բնակատեղիի աե մասում	—	6.27/17.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բնակատեղի	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղից 2 կմ հս	—	6.27/18	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.	բնակատեղի հս և հս-ամ մասում	—	6.27/18.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բնակատեղի	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղից 3 կմ հս-աե, Սևաբերդ տանող ճան.-ի աջ կողմում	—	6.27/19	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.	բնակատեղիի հվ-ամ մասում	—	6.27/19.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բնակատեղի	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղից 2 կմ հվ-աե, Գետառի աջափին	—	6.27/20	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.	բնակատեղիի հս-աե մասում	—	6.27/20.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բնակատեղի	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղից 1.5 կմ ամ, ճան.-ից 0.5 կմ, 3 բլուրների վրա	—	6.27/21	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դղյակ	Ք.ա. 2-1 հազ.	բնակատեղիի հս մասում	—	6.27/21.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.	բնակատեղիի հս-ամ մասում	—	6.27/21.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ջրամբար	Ք.ա. 1 հազ..-20 դ.	երկու բլուրների միջև	—	6.27/21.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ջրամբար	Ք.ա. 1 հազ..-20 դ.	երկու բլուրների միջև	—	6.27/21.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Բնակատեղի	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղից 2 կմ ամ, բլուրների վրա	—	6.27/22	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.	բնակատեղիի հս-ամ մասում	—	6.27/22.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	17-19 դդ.	գյուղի մեջ	—	6.27/23	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի	10-13 դդ.	գյուղի մեջ հս-աե, բնակատեղիի աե մասում	—	6.27/24	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-13 դդ.	գյուղատեղիի հս-աե մասում	—	6.27/24.1	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի	10-15 դդ.	Զառ-Սևաբերդ ճան.-ի աջ կողմում, Գետառի ձախ ափին	—	6.27/25	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի	7-17 դդ.	գյուղից 2.5 կմ աե	—	6.27/26	Տ	«Օյուղներ» վայրում	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի	ուշմիջնադար	գյուղից 4 կմ աե	—	6.27/27	Տ	«Եղուշ» վայրում	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի	15-17 դդ.	գյուղից 1.5 կմ աե	—	6.27/28	Տ	«Խարաբեք» վայրում	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Ձիթխաց»	10-14 դդ.	գյուղից 1 կմ աե	—	6.27/29	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-19 դդ.	գյուղատեղիի ամ մասում	—	6.27/29.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10-11 դդ.		—	6.27/29.1.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10-11 դդ.		—	6.27/29.1.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10-11 դդ.		—	6.27/29.1.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10-11 դդ.		—	6.27/29.1.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1261 թ.	գերեզմանոցի կենտրոնական մասում	—	6.27/29.1.5	Հ	արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1287 թ.	գերեզմանոցում	—	6.27/29.1.6	Հ	արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	գերեզմանոցում	—	6.27/29.1.7	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.		—	6.27/29.1.8	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	6.27/29.1.9	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	6.27/29.1.10	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	6.27/29.1.11	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	6.27/29.1.12	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	6.27/29.1.13	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ձիթհան	16-17 դդ.		—	6.27/29.2			Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Յայջի»	17-18 դդ.	գյուղի ֆերմայի մոտ	—	6.27/30		«Գոմերիխարաբեք» վայրում	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի	10-11 դդ.	գյուղատեղիի հս մասում	—	6.27/30.1	Տ	ավերած	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	մատուռից աե	—	6.27/30.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.	մատուռից աե	—	6.27/30.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.		—	6.27/30.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16-17 դդ.		—	6.27/30.5	Հ	օգտագործված է որպես ձիթհանի քար	Լուսանկար վերբեռնել
Կոթող	6-7 դդ.		—	6.27/30.6	Հ	կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի		գյուղից 1.5 կմ հս	—	6.27/31	Հ	«Շադլուխարաբա» վայրում	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի	17-18 դդ.	գյուղից 1.5 կմ աե	—	6.27/32	Հ	«Փարչլու» վայրում	Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 3-2 հազ.	գյուղից 2 կմ հս-աե	—	6.27/33	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղից 5 կմ հս-աե, բլրալանջին	—	6.27/34	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.	Զառ-Սևաբերդ ճան.-ի 4-րդ կմ-ի վրա, ձախ կողմում	—	6.27/35	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղից 4 կմ աե, Օձաբերդի ճանապարհին	—	6.27/36	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	Ք.ա. 2-1 հազ.	գյուղում, բլրակի վրա	—	6.27/37	Հ	կարասայինթաղումներ	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ.Կարապետ	17-19 դդ.	գյուղի հս եզրին	—	6.27/38	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.	եկեղեցու բակում, աե պարսպի մոտ	—	6.27/38.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	աե պարսպի մոտ	—	6.27/38.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.	աե պարսպի մոտ	—	6.27/38.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.	ագուցված հս պատին	—	6.27/38.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.	ագուցված բեմի ճակատին	—	6.27/38.5	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	9-19 դդ.	եկեղեցուց100 մ աե	—	6.27/38.6	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	6.27/38.6.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10 դ.		—	6.27/38.6.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10 դ.		—	6.27/38.6.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.		—	6.27/38.6.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	6.27/38.6.5	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	6.27/38.6.6	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկերների համալիր	Ք.ա. 5-3 հազ.	«Վերին Սարատեղ վայրում»	—	6.27/39	Հ	լավայի հոսքի աջ և ձախ կողմերում	Լուսանկար վերբեռնել
Դամբանաբլուր	Ք.ա. 3-2 հազ.	լավայի հոսքի ձախ կողմում	—	6.27/39.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Դամբանաբլուր	Ք.ա. 3-2 հազ.	լավայի հոսքի ձախ կողմում, սարահարթի վրա	—	6.27/39.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկերների խումբ	Ք.ա. 5-3 հազ.		—	6.27/36.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկեր` Այծ	Ք.ա. 3-2 հազ.	լավայի հոսքի աջ կողմում	—	6.27/39.3.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկեր` Մարդ և աստղ	Ք.ա. 5-4 հազ.	լավայի հոսքի աջ կողմում	—	6.27/39.3.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկեր` Մարդ, ոտքերի մոտ օձ	Ք.ա. 5-4 հազ.	լավայի հոսքի աջ կողմում	—	6.27/39.3.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկեր` «Աղոթող մարդը»	Ք.ա. 5-4 հազ.	լավայի հոսքի ձախ կողմում	—	6.27/39.3.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկերների խումբ	Ք.ա. 4-3 հազ.		—	6.27/39.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկեր` «Օձ»	Ք.ա. 4-3 հազ.	լավայի հոսքի մեջ	—	6.27/39.4.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկեր` որսի տեսարան	Ք.ա. 4-3 հազ.	լավայի հոսքի մեջ	—	6.27/39.4.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկեր՝ «Որսորդ»	Ք.ա. 4-3 հազ.	լավայի հոսքի մեջ	—	6.27/39.4.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկեր՝ «Աչքեր»	Ք.ա. 4-3 հազ.	լավայի հոսքի եզրին	—	6.27/39.4.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
«Տաճար»	Ք.ա. 4-3 հազ.	լավայի հոսքի եզրին	—	6.27/39.5	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
«Տաճար»	Ք.ա. 4-3 հազ.	լավայի հոսքի եզրին	—	6.27/39.6	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկեր` «Օձ-աստված»	Ք.ա. 4-3 հազ.		—	6.27/39.6.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկեր` «Նախամայր»	Ք.ա. 4-3 հազ.		—	6.27/39.6.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
«Տաճար»	Ք.ա. 4-3 հազ.	լավայի հոսքի աջ եզրին	—	6.27/39.7	Հ	լավայի հոսքին հպված է աջ կողմից	Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկեր	Ք.ա. 4-3 հազ.		—	6.27/39.7.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկեր	Ք.ա. 4-3 հազ.		—	6.27/39.7.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկեր	Ք.ա. 4-3 հազ.		—	6.27/39.7.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Ժայռապատկեր	Ք.ա. 4-3 հազ.		—	6.27/39.7.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Հուշարձան Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին	1972 թ.	գյուղի սկզբնամասում	—	6.27/40	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ	16-17 դդ.		—	6.27/41	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ	19 դ.	Լեռնագյուղ գյուղատեղիից 1 կմ աե, բլրի վրա	—	6.27/42	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Ջրաղաց	19 դ.	գյուղից 1 կմ աե	—	6.27/43	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Քարայր-կացարան	քարի դար- ուշ միջնադար	գյուղից 0.5 կմ հս	—	6.27/44	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Քարայր-կացարան «Աբողլու զաղա»	քարի դար-միջնադար	գյուղից 1.5 կմ աե	—	6.27/45	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Քարայր-կացարան «Կաթլիկ զաղա»	պալեոլիթ-միջնադար	գյուղից 4.5 կմ աե	—	6.27/46	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Քարայր-կացարան «Պառվի քարայր»	պալեոլիթ-միջնադար	գյուղից 0.2-0.3 կմ հվ-աե	—	6.27/47	Հ		Լուսանկար վերբեռնել

Տես նաև

• Հայաստանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ