Դոնահայեր
Դոնահայեր (նաև ժամանակակից՝ «Ռոստովի հայեր» կամ «մերձազովյան հայեր», օգտագործվում են նաև «Անիի հայեր» կամ «ղրիմահայեր» անվանումները), պատմականորեն ձևավորված հայերի խումբ, որը բնակվում է Դոնի ցածրադիր հատվածներում՝ սկսած 1779 թվականից, Ղրիմից տեղափոխվելուց հետո[1][2]։ Նույն ճանապարհն են անցել նաև մերձասովյան հույները, որոնք բնակություն են հաստատել Մարիուպոլի շրջանում, բայց ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո հայտնվել են անկախ Ուկրաինայի տարածքում, իսկ 2014 թվականից հետո նաև մասնակի և ԴԺՀ տարածքում։
.svg)
Այժմ հայերը ՌԴ Ռոստովի մարզի մեծությամբ երկրորդ էթնիկ խումբն են և Ռուսաստանի մեծությամբ չորրորդ հայկական սփյուռքը դաշնության սուբյեկտների շրջանում՝ ավելի քան 100 հազար մարդ (2010 թվական, մարդահամար)։ Դոնի Ռոստովում հայերը կազմում են բնակչության 3,4 %-ը (2010 թվական, մարդահամար)։ Սա հայերի ամենամեծ մասնաբաժինն է ՌԴ միլիոնատեր քաղաքների շարքում։ Բացի այդ, Դոնի հայերը Ռուսաստանի միակ հայկական համայնքն են, որն ունի կոմպակտ տարաբնակեցման արեալ։ Մյասնիկյանի շրջանում նրանք կազմում են բնակչության 56,1 %-ը։ Հարևան Եգորլիսկի շրջանում նրանց մասնաբաժինը կազմում է բնակչության 8,5 %-ը։
Վերաբնակեցում խմբագրել
Դոնի հայերը կոմպակտ բնակվում են Չալտիր, Ղրիմ, Մեծ Սալեր, Սուլթան-Սալահ, Նեսվետայ Շախտի և այլ գյուղերում։ Ծագել են Պոնտից և Փոքր Ասիայից, որտեղից նրանք սկսել են տեղափոխվել Ղրիմ բյուզանդասելջուկյան պատերազմների սկսվելուց հետո[3]։ Այդ իսկ պատճառով նրանք խոսում են արևմտահայերենի յուրատեսակ Նոր Նախիջևանի (տիպաբանորեն՝ Անիի) բարբառով[4]։ Ներկայումս գրեթե բոլորը տիրապետում են նաև ռուսերենին։ Ռուսական կայսրություն տեղափոխվելուց հետո օգտվում էին արտոնություններից և ներքին ինքնակառավարում ունեին մագիստրատի ձևով[5][6]։
Դոնի հայերի մշակութային մայրաքաղաքը եղել է Դոնի Նախիջևան քաղաքը։ 1928 թվականին այն ներառեց Դոնի Ռոստովի քաղաքային գիծը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Переселение армян с Крыма на Дон» (ռուսերեն). chaltlib. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 11-ին.
- ↑ Армянская диаспора Приазовья — Федеральное агентство по образованию российский государственный социальный университет(չաշխատող հղում)
- ↑ «Краткая история донских армян». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 23-ին.
- ↑ http://kunstkamera.ru/files/lib/978-5-88431-239-5/978-5-88431-239-5_36.pdf
- ↑ http://nnao.ru/wp-content/uploads/2012/02/2009-17152-3.pdf
- ↑ «Георгий Багдыков. Нахичеванский стиль (из энциклопедии донских армян) | Ростовский Словарь». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 27-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 26-ին.