Գենետիկ հիշողություն
Գենետիկ հիշողություն, հոգեբանության մեջ տեսականացված երևույթ, որի դեպքում որոշակի տեսակի հիշողություններ կարող են ժառանգվել՝ առկա լինելով ծննդյան պահին որևէ հարակից զգայական փորձառության բացակայության դեպքում, և որ նման հիշողությունները կարող են ներառվել գենոմի մեջ երկար ժամանակի ընթացքում[1]։
Թեև հիշողությունների ժառանգության մասին տեսությունները հիմնովին հերքվել են, որոշ հետազոտողներ ենթադրել են, որ նախորդ սերունդների կողմից ձևավորված ավելի ընդհանուր ասոցիացիաները կարող են փոխանցվել սերնդից սերունդ գենոմի միջոցով։
Լեզու
խմբագրելԼեզուն, ժամանակակից տեսակետով, համարվում է գենետիկ հիշողության միայն մասնակի արդյունք։ Այն, որ մարդիկ կարող են լեզուների տիրապետել, նյարդային համակարգի հատկությունն է, որն առկա է ծննդյան ժամանակ։ Այնուամենայնիվ, մայրենի լեզվին հատուկ հնչույթների որոշակի բազմության ընկալումը զարգանում է միայն օնտոգենեզի ժամանակ։ Որոշ երկրներում երեխաները գենետիկորեն հակված չեն խոսելու այդ իսկ երկրի լեզուներով, ինչը լրացուցիչ մասնակի հաստատում է այն պնդումը, որ գենետիկ հիշողությունը լամարկյան չէ։ Այնուամենայնիվ, կան գիտական ապացույցներ կատարյալ տոնայնության գենի մասին, որն ավելի տարածված է ասիական երկրներում, որտեղ տոնայնությունը կարևոր նշանակություն ունի ասված բառի իմաստի համար[2]։
Հետազոտություններ
խմբագրելՄկների վրա նեյրոգիտական հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ որոշ փորձառություններ կարող են ազդել ապագա սերունդների վրա։ 2013 թվականին արված ուսումնասիրությունը[3][4] մկները, որոնք վարժվել էին որ վախենան հատուկ հոտից, հակակրանքը փոխանցեցին իրենց սերունդներին, որոնք ծնվելուց հետո չափազանց զգայուն էին և վախենում էին նույն հոտից, թեև հոտին երբեք չէին հանդիպել, ոչ էլ վարժեցվել էին վախենալ դրանից։
Հայտնաբերվել են նաև ուղեղի կառուցվածքի փոփոխություններ։ Հետազոտողները եզրակացրել են, որ «ծնողի փորձառությունները, նույնիսկ մինչև հղիանալը, զգալիորեն ազդում են հաջորդ սերունդների նյարդային համակարգի կառուցվածքի և գործառույթի վրա»[5]։
Գիտնականները ենթադրում են, որ նմանատիպ գենետիկ մեխանիզմները կարող են կապված լինել մարդկանց մոտ ֆոբիաների, անհանգստության և հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարումների, ինչպես նաև այլ նյարդահոգեբուժական խանգարումների հետ։
Պատմական հայացքներ
խմբագրելԻ տարբերություն ժամանակակից տեսակետի, 19-րդ դարում կենսաբանները գենետիկ հիշողությունը համարում էին հիշողության և ժառանգականության միաձուլում և այն համարում էին Լամարկյան մեխանիզմի մի մաս։ Ռիբոթը, օրինակ, 1881 թվականին գտնում էր, որ հոգեբանական և գենետիկ հիշողությունը հիմնված է ընդհանուր մեխանիզմի վրա, և որ առաջինը տարբերվում է վերջինից միայն գիտակցության հետ փոխազդեցությամբ[6]։ Հերինգը և Ռիչարդ Սեմոնը մշակեցին հիշողության ընդհանուր տեսություններ, վերջինս հորինելով «էնգրաֆիայի» և «էֆորիայի» ուղեկցող գործընթացների գաղափարը։ Սեմոնը հիշողությունը բաժանեց գենետիկ հիշողության և կենտրոնական նյարդային հիշողության[7]։
19-րդ դարի այս տեսակետը լիովին հերքված չէ, թեև այն կտրուկ հակասում է նեոդարվինիզմի գաղափարներին։ Ժամանակակից հոգեբանության մեջ գենետիկ հիշողությունը հիմնականում համարվում է կեղծ գաղափար։ Այնուամենայնիվ, կենսաբաններ, ինչպիսիք են Ստյուարտ Նյումանը և Գերդ Բ. Մյուլլերը, նպաստել են 21-րդ դարի գաղափարի զարգացմանը[8]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Rodolfo R. Llinas (2001). I of the vortex: from neurons to self. MIT Press. էջեր 190–191. ISBN 0-262-62163-0.
- ↑ Deutsch, Diana; Henthorn, Trevor (2004). «Absolute Pitch, Speech, and Tone Language: Some Experiments and a Proposed Framework». Music Perception. 21 (3): 339–356. doi:10.1525/mp.2004.21.3.339 – via ResearchGate.
- ↑ Dias, Brian G; Ressler, Kerry J (2013). «Parental olfactory experience influences behavior and neural structure in subsequent generations». Nature Neuroscience. 17 (1): 89–96. doi:10.1038/nn.3594. PMC 3923835. PMID 24292232.
- Linda Geddes (1 December 2013). «Fear of a smell can be passed down several generations». New Scientist.
- ↑ Callaway, Ewen (2013). «Fearful memories haunt mouse descendants». Nature. doi:10.1038/nature.2013.14272. S2CID 155233262.
- ↑ Gallagher, James. «'Memories' pass between generations». BBC. Վերցված է 1 December 2013-ին.
- ↑ Louis D. Matzel (2002). «Learning Mutants». In Harold E. Pashler (ed.). Steven's Handbook of Experimental Psychology. John Wiley and Sons. էջ 201. ISBN 0-471-65016-1.
- ↑ Timothy L. Strickler (1978). Functional Osteology and Myology of the Shoulder in the Chiroptera. Karger Publishers. էջ 325. ISBN 3-8055-2645-8.
- ↑ Brian Keith Hall; Roy Douglas Pearson; Gerd B. Müller (2003). Environment, Development, and Evolution: Toward a Synthesis. MIT Press. էջ 17. ISBN 0-262-08319-1.