Բռնապետություն, դեսպոտիզմ, պետության կառավարման տեսակ, որի դեպքում բացարձակ իշխանությունը պատկանում է միայն մեկ անձի (բռնապետի) կամ խմբի, իսկ քաղաքական համակարգը տոտալիտար-բռնատիրական է. բացակայում է խոսքի ազատությունը, չկա ժողովրդական ներկայացուցչություն և չկան քաղաքական կուսակցություններ։ Տոտալիտար(ամբողջատիրական) պետական կառավարման ձևն ի հայտ է եկել Եվրոպայի որոշ երկրներում 1920-30-ական թթ.։Այս կառավարման ժամանակ պետությունն իր վերահսկողությունն է հաստատում կյանքի բոլոր բնագավառների վրա՝ քաղաքականություն, տնտեսություն, կրոն, մշակույթ, մամուլ և այլն։ Ճիշտ է՝ ամբողջատիրական վարչակարգերը միմյանցից տարբերվում են, բայց ունեն մի շարք ընդհանուր հատկանիշներ։ Դրանք են՝

  • Հասարակությունում անհատը անվերապահորեն ենթարկվում է մեծամասնությանը՝ հրաժարվելով սեփական մղումներից,
  • Պետությունը ճանաչվում է իբրև միակ ստեղծագործ ուժը, որն ազգին առաջնորդում է դեպի «պայծառ ապագա»,
  • Գոյություն ունի միայն մեկ «ճշմարիտ» կուսակցություն, որն ուղղություն է ցույց տալիս պետությանն ու ազգին,
  • Անհատից, ազգից, պետությունից ու կուսակցությունից վեր կանգնած է առաջնորդը։

Պատմական օրինակներ

խմբագրել

Տոտալիտար քաղաքական համակարգը գործում է հետևյալ սկզբունքի համաձայն. «Թույլատրված է այն, ինչ հրամայված է»։ Պատմության մեջ տոտալիտար քաղաքական համակարգի գործունեության դասական օրինակներ են Նացիստական Գերմանիան՝ Հիտլերի և Խորհրդային Միությունը՝ Ստալինի կառավարման տարիներին։

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 540