Բումբարաշ (վիպակ)
«Բումաբարաշ» (ռուս.՝ «Бумбараш», «Թալիսման», ռուս.՝ «Талисман»), Արկադի Գայդարի անավարտ պատմությունը, որը ստեղծվել է 1930-ականների երկրորդ կեսին և նվիրված է Ռուսաստանի հարավում քաղաքացիական պատերազմի իրադարձություններին։
| Բումբարաշ ռուս.՝ Бумбараш | |
|---|---|
| Տեսակ | վիպակ |
| Հեղինակ | Արկադի Գայդար |
| Երկիր |  ԽՍՀՄ |
| Բնագիր լեզու | ռուսերեն |
Սյուժե
խմբագրելՀրատարակվել են պատմվածքի միայն երկու սկզբնական գլուխները։
Սեմյոն Բումբարաշը տուն է վերադառնում ավստրիական գերությունից[1]։ Ռուսաստանում հեղափոխություն է, հայրենի վայրերում քաղաքացիական պատերազմ է, գործում են ավազակախմբեր։ Նրան սպանված համարող հարազատները վաճառել են գրեթե ավարտված տունը, հարսնացուն ամուսնացել է ուրիշի հետ։ Ընկերը՝ Յաշկա Կուռնակովը, Սեմյոնին կանչում է Կարմիր բանակ, բայց Բումբարաշը չի ցանկանում նորից պատերազմ գնալ։ Մի քանի օր անց Յաշկա Կուռնակովը ռումբ է նետում գյուղի «ինքնապաշտպանության» վրա, և Սեմյոնը դառնում է ավազակների թշնամին։ Նա փախչում է իր գյուղից, հանդիպում է մի տղայի՝ Վանյային, որն իրեն անվանում է Իրտիշ և ամեն ինչ անում է կարմիրբանակային դառնալու համար։ Կարմիրները կանգնած են հարևան գյուղում։ Նրանք Բումբարաշի մոտ հայտնաբերում են սխալմամբ իրեն հասած ռազմական փաթեթը, և Բումբարաշը, չցանկանալով պարզել, թե դա ինչով է ավարտվելու, նորից փախչում է։
Իրտիշը, Կարմիր բանակի հրամանատարի հանձնարարությամբ, զեկույցով ուղարկվում է Ռոսոշանսկ քաղաք։ Քաղաքը պաշարված է Տուրգաչովի ավազակախմբի կողմից։ Իրտիշը մտնում է եղբոր մոտ, ճաղերի հետևում տեսնում է Տուրգաչյովի կնոջը և որդուն, որոնց պատանդ են պահում բանտում, և գնում է կոմիսար Գրինվալդի մոտ։ Նա նրան ջոկատ չի վերցնում, բայց թողնում է իր մոտ որպես նկարիչ։ Իրտիշը այցելում է մորը։
Ստեղծման պատմություն
խմբագրելԳայդարը սկսել է աշխատել վիպակի վրա 1930-ականների երկրորդ կեսին՝ «Կապույտ գավաթի» թողարկումից հետո։ 1936 թվականի մարտին նա, պատասխանելով ընթերցողների նամակներին, խոսել է ապագա ստեղծագործության մասին՝ խոստանալով, որ այն կհայտնվի մամուլում նույն տարվա աշնանը։ Սակայն պատմվածքը նշված ժամկետում չի հրատարակվել և անավարտ է մնացել գրված երկու գլուխներից հետո։ Դրա պատճառը, ինչպես հիշել է Ռուվիմ Ֆրաերմանը, 1937 թվականին Վալենտին Կատաևի «Գալիս է զինվորը ռազմաճակատից» (ռուս.՝ «Шел солдат с фронта», «Ես աշխատավոր ժողովրդի որդին եմ», ռուս.՝ «Я — сын трудового народа») պատմվածքի հրապարակումն էր։ Սյուժեների և գաղափարների նմանությունը ստիպել է գրողին դադարեցնել աշխատանքը[2]։ «Բումբարաշ։ Վիպակներ և պատմվածքներ» (ռուս.՝ «Бумбараш. Повести и рассказы», 2012) ժողովածուի նախաբանում Նիկիտա Ելիսեևի կողմից արտահայտված մեկ այլ վարկածի համաձայն՝ Գայդարը հրաժարվել է շարունակել «Բումբարաշը»՝ նախապատվությւոնը տալով «Թմբկահարի ճակատագիրը» պատմվածքին, քանի որ այդ ժամանակ կալանքի տակ է հայտնվել նրա նախկին կինը՝ Լիա Սոլոմյանսկայան[3]։
Գայդարը սկսեց գրել «Թալիսման» վերնագրով պատմվածք։ Այն մնացել էր ձեռագրի վրա[4], այսպես է Գայդարը անվանել ապագա վիպակը նաև նամակներում։ Բայց աստիճանաբար գլխավոր հերոսի հնչեղ անունը փոխարինել է սկզբնական տարբերակին։ Սակայն երկու անուններն էլ հիշատակվում են մինչ օրս[2]։
Վիպակի գլուխների առաջին հրապարակումը տեղի է ունեցել 1951 թվականին «Ա.Պ. Գայդարի կյանքն ու ստեղծագործությունը» (ռուս.՝ «Жизнь и творчество А. П. Гайдара») ժողովածուում[2][5]։
Ֆիլմ
խմբագրել1971 թվականին Էկրան է բարձրացել «Բումբարաշ» երկսերիանոց հեռուստատեսային ֆիլմը՝ Վալերի Զոլոտուխինի գլխավոր դերակատարմամբ։ Որպես ֆիլմի սցենարի հիմք օգտագործվել է «Բումբարաշ» վիպակը, «Պարտությունների և հաղթանակների օրերին» (ռուս.՝ «В дни поражений и побед», 1925) վիպակը և Գայդարի մի քանի վաղ պատմվածքներ, որոնք թույլ են տվել լրացնել բացակայող սյուժետային գիծը[4]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Տարբեր հրատարակություններում նշված է Ավստրիա կամ Գալիցիա (Գոլիցիա)։
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Гайдар А. Примечания Т. А. Гайдара к повести «Бумбараш» // Собрание сочинений в трех томах. — Москва: Правда, 1986. — Т. 3.
- ↑ Елисеев Н. Подросток и его создатель // Гайдар. А. Бумбараш: Повести и рассказы. — СПб.: Издательская группа «Лениздат», «Команда А», 2012. — С. 9—18. — 320 с.
- ↑ 4,0 4,1 Тимур Гайдар. «Талисман: рецензия на фильм «Бумбараш»». www.levdurov.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 26-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 16-ին.
- ↑ Жизнь и творчество А. П. Гайдара. — Москва: Детгиз, 1951.