Արևային ակնոց
Արևային ակնոց, պաշտպանիչ ակնոցի ձև, որը հիմնականում նախատեսված է արևի պայծառ ճառագայթներից և բարձր էներգիայի տեսանելի լույսից աչքերը վնասելուց կամ անհանգստությունից կանխելու համար։ Այն երբեմն կարող է նաև գործել որպես տեսողությանն օգնող, քանի որ գոյություն ունեն տարբեր տիպի ակնոցներ, որոնք ունեն գունավոր, բևեռացված կամ մուգ ոսպնյակներ։ 20-րդ դարի սկզբին նրանք նաև հայտնի էր որպես արևային խաբեբա (այդ ժամանակ ամերիկյան ժարգոնային տերմին ակնոցի համար)[1]։
1930-ականներից ի վեր արևային ակնոցը դարձել է նորաձևության հանրաճանաչ աքսեսուար, հատկապես ծովափին[2]։
Ամերիկյան օպտոմետրիկ ասոցիացիան խորհուրդ է տալիս կրել այնպիսի արևային ակնոցներ, որոնք արգելափակում են ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումը ամեն անգամ, երբ մարդը գտնվում է արևի լույսի տակ, որպեսզի պաշտպանի աչքերը ուլտրամանուշակագույն և կապույտ լույսից, ինչը կարող է աչքի մի քանի լուրջ խնդիրներ առաջացնել։ Դրանց օգտագործումը պարտադիր է որոշ վիրաբուժական միջամտություններից անմիջապես հետո[3], ինչպիսին է LASIK-ը, և խորհուրդ է տրվում որոշակի ժամանակահատվածի համար փոշոտ վայրերում, տնից դուրս գալու և LASEK-ից հետո հեռուստացույցի էկրանի կամ համակարգչի մոնիտորի դիմաց։ Կարևոր է նշել, որ մուգ ակնոցը, որը չի արգելափակում ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումը, կարող է ավելի շատ վնասել աչքերին, քան չդնելը։
Պատմություն խմբագրել
Դեռևս նախապատմական ժամանակներից մինչև արևային ճառագայթներից պաշտպանող ժամանակակից ակնոցների հայտնվելը ինուիտները ձնկուրության դեմ պատրաստում և դնում էին ծավառյուծի կամ եղջերովի հարթ ոսկրից պատրաստված նեղ ճեղքերով ձյունե ակնոցներ։ Այդ ճեղքերն արգելափակում էին արևի գրեթե բոլոր վնասակար ճառագայթները։ Շատ տարբեր ձևերով և շատ տարբեր նյութերով Հյուսիսային Ամերիկայի և Հյուսիսային Ասիայի բնիկ ժողովուրդները ստեղծեցին բարձր արդյունավետ սարքավորումներ՝ սառցե պայմաններում իրենց աչքերը պաշտպանելու ուժեղ արևի լույսի վնասակար հետևանքներից[4][5]։ Շատ տարբեր ձևերով և շատ տարբեր նյութերով Հյուսիսային Ամերիկայի և Հյուսիսային Ասիայի բնիկ ժողովուրդները ստեղծել են բարձր արդյունավետ սարքավորումներ՝ իրենց աչքերը մերկասառույցի պայմաններում արևի ուժեղ լույսի վնասակար ազդեցությունից պաշտպանելու համար[6]։
Առաջին արևային ակնոցը, որը պատրաստված էր ռաուխտոպազի հարթ ապակիներից, կոչվում էր Ai Tai, որը նշանակում է «մութ ամպեր»։ Այն տեսողությունը շտկող չուներ, բայց աչքերը պաշտպանում էր առկայծումներից[7]։ Դրանք օգտագործվել են դեռևս 12-րդ դարում։ Փաստաթղթերը նկարագրում են հին չինական դատավորների կողմից նման բյուրեղյա արևային ակնոցների օգտագործումը՝ վկաների հարցաքննության ժամանակ դեմքի արտահայտությունը թաքցնելու համար[8][9]։
1459 թվականին Նունո Ֆերնանդեսը խնդրել է ձյան մեջ ձիավարելու ժամանակ աչքերը ձյան շողերից պաշտպանելու համար իրեն ակնոց տրամադրել, թեև իրական ակնոցի նկարագրություն չի տրվում[10]։
Դոժը և ապահովված այլ վենետիկցիները, օրինակ, հնարավոր է, Կառլո Գոլդոնին, 18-րդ դարի վերջին, այսպես կոչված, «Գոլդոնիի ակնոց» էին դնում[11]։
Ջեյմս Էյսքոուն սկսել է փորձարկել ակնոցի մգացված ոսպնյակները 18-րդ դարի կեսերին՝ մոտ 1752 թվականին։ Էյսքոուն կարծում էր, որ կապույտ կամ կանաչ երանգով ապակիները կարող են ուղղել տեսողության որոշակի խանգարումները։ Արեգակի ճառագայթներից պաշտպանվելը նրան չէր մտահոգում։
Ժամանակակից զարգացումներ խմբագրել
Ժան-Մարի-Թեոդոր Ֆիուզալը (1836-1888) առաջինն էր, ով վիճարկեց ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներից պաշտպանությունը (դեղին) ստվերով ակնոցով, և մինչև 1899 թվականը Rodenstock GmbH-ն արտադրեց, հավանաբար, առաջին արևային ակնոցը, որոնք նախատեսված էին աչքերը ուլտրամանուշակագույն լույսից պաշտպանելու համար[12] : 1920-ականների սկզբին արևային ակնոցի օգտագործումը սկսեց ավելի լայն տարածում գտնել հատկապես կինոաստղերի շրջանում։ Ցելյուլոիդից պատրաստված զանգվածային էժան արևային ակնոցը առաջին անգամ արտադրվել են Սեմ Ֆոսթերի կողմից 1929 թվականին[13]։ Ֆոսթերը պատրաստի շուկա է գտել Ատլանտիկ Սիթիի լողափերում, որտեղ նա սկսել է վաճառել արևային ակնոց Foster Grant անունով Woolworth-ից։ Բևեռացված արևային ակնոցն առաջին անգամ հասանելի դարձան 1936 թվականին, երբ Էդվին Հ. Լենդը սկսեց փորձարկել ոսպնյակներ իր արտոնագրված Polaroid ֆիլտրով[14]։
Պաշտպանության գնահատում խմբագրել
Արևային ակնոցի պաշտպանվածությունը գնահատելու միակ միջոցը ոսպնյակների չափումն է կա՛մ արտադրողի, կա՛մ պատշաճ սարքավորված օպտիկայի կողմից։ Արևային ակնոցի մի քանի ստանդարտներ թույլ են տալիս ուլտրամանուշակագույն ճառագայթման պաշտպանության ընդհանուր դասակարգում (բայց ոչ կապույտ լույսից պաշտպանություն), և արտադրողները հաճախ նշում են պարզապես, որ արևային ակնոցը համապատասխանում են որոշակի ստանդարտի պահանջներին, այլ ոչ թե հրապարակում են ճշգրիտ թվերը։ Բարձր գները չեն կարող երաշխավորել բավարար պաշտպանություն, քանի որ բարձր գների և ուլտրամանուշակագույն ճառագայթման բարձրացման միջև կապ չի հաստատվել։ 1995թ.-ի ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ թանկ ապրանքանիշերը և բևեռացնող արևային ակնոցը չեն երաշխավորում UVA-ի օպտիմալ պաշտպանությունը[15]։
Շրջանակներ խմբագրել
Շրջանակները հիմնականում պատրաստված են պլաստմասսայից, նեյլոնից, մետաղից կամ մետաղական համաձուլվածքից։ Նեյլոնե շրջանակները սովորաբար օգտագործվում են սպորտում, քանի որ դրանք թեթև են և ճկուն։ Նրանք կարողանում են թեթևակի թեքվել և վերադառնալ իրենց սկզբնական ձևին, այլ ոչ թե կոտրվել, երբ ճնշում է գործադրվում նրանց վրա։ Մետաղական շրջանակները սովորաբար ավելի կոշտ են, քան նեյլոնե շրջանակները, ուստի դրանք կարող են ավելի հեշտությամբ վնասվել, երբ կրողը մասնակցում է սպորտային գործունեության, բայց դա չի նշանակում, որ դրանք չեն կարող օգտագործվել նման գործունեության համար։ Քանի որ մետաղական շրջանակներն ավելի կոշտ են, որոշ մոդելներ ունեն գարուն կրող ծխնիներ, որոնք օգնում են ավելի լավ բռնել կրողի դեմքը։
Նորաձևություն խմբագրել
Aviator-ի արևային ակնոցն ունեն արցունքի կաթիլ ձևի ոսպնյակներ և բարակ մետաղական շրջանակ՝ կրկնակի կամ եռակի կամուրջներով։ Որպես նորաձևություն, օդաչուների արևային ակնոցը հաճախ պատրաստվում են հայելային, գունավոր և փաթաթված ոճերով։ 1960-ականների վերջին էր, երբ շրջանակները լայնորեն օգտագործվում էին հիպի հակամշակույթի աճով, որը նախընտրում էր մեծ մետաղական արևային ակնոց։
Արտադրողներ խմբագրել
Բրենդների մեծ մասն արտադրում է երկու արտադրող․
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Partridge, Eric (2006). The New Partridge Dictionary of Slang and Unconventional English. Tom Dalzell, Terry Victor. Routledge. p. 377.
- ↑ «Dark Glasses are New Fad for Wear on City Streets». Life. 1938 թ․ մայիսի 30. էջեր 31–33. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 2-ին.
- ↑ American Optometric Association, "UV Protection – Sunglasses Shopping Guide Արխիվացված Հուլիս 28, 2016 Wayback Machine". Accessed August 27, 2015.
- ↑ «Prehistoric Inuit Snow-Goggles, circa 1200». Canadian Museum of Civilization. 1997 թ․ հոկտեմբերի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունվարի 25-ին.Acton, Johnny; Adams, Tania; Packer, Matt (2006). Swinnerton, Jo (ed.). Origin of Everyday Things. Sterling Publishing Company, Inc. էջ 254. ISBN 1-4027-4302-5.
- ↑ Inuit hero 'Nanook' from the silent documentary film Nanook of the North (1922) wearing whale bone snow-goggles Արխիվացված Մարտ 4, 2016 Wayback Machine Retrieved December 5, 2014
- ↑ Thompson, Clive, These Snow Goggles Demonstrate Thousands of Years of Indigenous Ingenuity, Smithsonian, January, 2020
- ↑ Science Museum Blog. 2019-05-07. Retrieved 2021-08-07
- ↑ Ament, Phil (2006 թ․ դեկտեմբերի 4). «Sunglasses History – The Invention of Sunglasses». The Great Idea Finder. Vaunt Design Group. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 28-ին.
- ↑ Vision, Website. «Torquay Museum». Torquay Museum. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 7-ին.
- ↑ Handley, Neil (1914-09-18). "Sunglasses". College of Optometrists. Retrieved 2021-08-07.
- ↑ "Ancient Designer Sunglasses, a Playwright and a War Hero". Venetian Cat. 16 June 2014. Retrieved 2021-08-07
- ↑ "History". Rodenstock B2C (in German). 2014-07-28. Retrieved 2021-08-07.
- ↑ "The History Of Sunglasses". Archived from the original on 2012-07-01. Retrieved 2012-05-01.
- ↑ URL PDF%5d http://www.ppgoptical.com/getmedia/47e39594-6472-48e7-8e2c-8f48015284c8/CR39_50years_booklet.pdf[bare URL PDF].
{{cite web}}: Check|url=value (օգնություն); Missing or empty|title=(օգնություն) - ↑ Leow, YH; Tham, SN (Nov 1995). "UV-protective sunglasses for UVA irradiation protection". Int J Dermatol. 34 (11): 808–10. doi:10.1111/j.1365-4362.1995.tb04405.x. PMID 8543419. S2CID 45093664.
