Անս վան Դեյք
Աննա (Անս) վան Դեյք (հոլ.՝ Anna (Ans) van Dijk, դեկտեմբերի 24, 1905 կամ 1905[1], Ամստերդամ, Նիդերլանդներ - հունվարի 14, 1948 կամ 1948[1], Fort Bijlmer, Ամստերդամ, Հյուսիսային Հոլանդիա, Նիդերլանդներ), հոլանդացի կոլաբորացիոնիստ, հրեուհի, որը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին գերմանացիների ձեռքն է հանձել բազմաթիվ հրեաների։ Եղել է Նիդեռլանդների միակ կինը, որը թշնամու հետ համագործակցության համար դատապարտվել է մահապատժի[2]։
| Անս վան Դեյք հոլ.՝ Ans van Dijk | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 24, 1905 կամ 1905[1] |
| Ծննդավայր | Ամստերդամ, Նիդերլանդներ |
| Մահացել է | հունվարի 14, 1948 կամ 1948[1] |
| Մահվան վայր | Fort Bijlmer, Ամստերդամ, Հյուսիսային Հոլանդիա, Նիդերլանդներ |
| Քաղաքացիություն |  Նիդերլանդների Թագավորություն |
| Մասնագիտություն | հանցագործ, Գործ տալ, shopkeeper և Դիմադրության մարտիկ |
 Ans van Dijk Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Եղել է Արոն վան Դեյքի և Քեթի Բինի աղջիկը։ 1927 թվականին ամուսնացել է Բրեմ Կերիդոյի հետ։ Ամուսինները բաժանվել են 1935 թվականին։ Միասեռ կապի մեջ է մտել Միպ Ստոդել անունով կնոջ հետ և Ամստերդամում բացել «Էվանի տուն» անունը կրող կանացի գլխարկների խանութ։ Խանութը նացիստների կողմից փակվել է 1941 թվականին՝ հրեաների գույքի բռնազավթման ժամանակ։ Գերմանացիները հրեաներին արգելել են ունենալ սեփական բիզնեսը կամ աշխատել նպարեղենի խանութներում։ Միպ Ստոդելը 1942 թվականին փախել է Շվեյցարիա։
Վան Դեյքը ձերբակալվել է 1943 թվականին՝ Զատկի կիրակի օրը։ Նա ձերբակալվել է նացիստական հետախուզության աշխատակից Պիտեր Սհապի կողմից, որն աշխատում էր Ամստերդամի ոստիկանության հրեական հարցերով վարչությունում։ Նացիստական հետախուզության համար աշխատելու առաջարկն ընդունելուց հետո՝ ազատ է արձակվել։ Դիմադրության շարժման անդամի քողի տակ հրեաներին առաջարկել է ապաստարան գտնելու և կեղծ փաստաթղթեր պատրաստելու օգնություն։ Այդպիսով, 145 մարդիկ, այդ թվում նաև նրա հարազատ եղբայրը՝ Վան Դեյքը և նրա ընտանիքը, հանձնվել են նացիստների ձեռքը։ Նրա զոհերից 85-ը մահացել են համակենտրոնացման ճամբարներում։ Ընդհանուր առմամբ, վան Դեյքի խղճի վրա են 700 մարդկանց սպանությունները[3]։ Որոշ վկաների կարծիքով հենց Աննա վան Դեյքն է նացիստներին ցույց տվել Աննա Ֆրանկի և նրա ընտանիքի թաքստոցը։
Պատերազմից հետո տեղափոխվել է Հաագա, որտեղ ձերբակալվել է 1945 թվականի հունիսի 20-ին։ Նրան 23 կետերով առաջադրվել է պետական դավաճանության մեղադրանք։ 1947 թվականի փետրվարի 24-ին Ամստերդամի հատուկ դատարանը անցել է վան Դեյքի գործի քննությանը։ Նա ընդունել է իրեն առաջադրված ամբողջ մեղքը՝ նշելով, որ գործել է սպանվելու մտքից վախենալու պատճառով։ Վան Դեյքը դիմել է համաներման, սակայն 1947 թվականի սեպտեմբերին Հատուկ համաներման դատարանը վերահաստատել է դատավճիռը։ Թագավորական համաներման խնդրանքը նույնպես մերժվել է։
1948 թվականի հունվարի 14-ին Աննա (Անս) վան Դեյքը մահապատժի է ենթարկվել։ Նրան գնդակահարել են Վեսպերկարսպել բնակավայրի (ներկայումս Բեյլմերմեր) Բեյլմեր ամրոցում։ Մահապատժի նախորդ գիշերը նա մկրտվել է և միացել Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցուն[4]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
- ↑ Nietsch, Hetty (1994 թ․ օգոստոսի 20). «Geëxecuteerd: Een Verraadster, Joods En Lesbisch» (Dutch). De Verdieping Trouw Amsterdam. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Het Amsterdam van Anne Frank: Verraadster Ans van Dijk ter dood veroordeeld». Anne Frank Stichting (Dutch). Վերցված է 2015 թ․ մարտի 2-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Muller, Nick (2013 թ․ հունվարի 14). «De executie van de foute jodin». HP/De Tijd (Dutch). Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
{{cite magazine}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Գրականություն խմբագրել
- Groen, Koos (1994). Als slachtoffers daders worden. De zaak van joodse verraadster Ans van Dijk (Dutch). Baarn: AMBO. ISBN 90-263-1328-4.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Kok, René; Somers, Erik (1991). «52». Documentaire Nederland en de Tweede Wereldoorlog (Dutch). Zwolle: Waanders Uitg. ISBN 90-6630-952-0.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Het Amsterdam van Anne Frank: Verraadster Ans van Dijk ter dood veroordeeld
- Geexecuteerd: Een Verraadster, Joods En Lesbisch
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անս վան Դեյք» հոդվածին։ |