«Տրեստ» գործողություն
««Տրեստ» գործողություն» (ռուս.՝ Операция «Трест»), չորս մասից բաղկացած խորհրդային գեղարվեստական պատմական հեռուստաֆիլմ, ռեժիսոր` Սերգեյ Կոլոսով: Լև Նիկուլինի «Անհողմ ծփանք» վեպի հիման վրա նկարահանված էկրանավորում։
 ռուս.՝ Операция «Трест» | |
|---|---|
| Երկիր | .svg){kind=small} ԽՍՀՄ |
| Ժանր | պատմական ֆիլմ |
| Թվական | 1967 |
| Լեզու | ռուսերեն |
| Ռեժիսոր | Սերգեյ Կոլոսով |
| Սցենարի հեղինակ | Ալեքսանդր Յուրովսկի |
| Դերակատարներ | Իգոր Գորբաչով, Արմեն Ջիգարխանյան և Լյուդմիլա Կասատկինա |
| Օպերատոր | Վալենտին Ժելեզնյակով |
| Երաժշտություն | Յուրի Լևիտին |
| Կինոընկերություն | Մոսֆիլմ |
| Տևողություն | 288 րոպե |
Ֆիլմը պատմում է «Տրեստ» հակահետախուզական գործողության մասին, որն իրականացվել է 1921-1925 թվականներին Խորհրդային Ռուսաստանի ՄՊՔԿ-ի (Միացյալ պետական քաղաքական կառավարում) կողմից[1]։
Սյուժե
խմբագրել1921 թվականին ՄՊՔԿ-ն լուծարել է իրական ընդհատակյա սպիտակ էմիգրանտ «Կենտրոնական Ռուսաստանի միապետական կազմակերպությունը» (ԿՌՄԿ)։ Կազմակերպության ղեկավար Ալեքսանդր Յակուշևը (Իգոր Գորբաչով) ձերբակալվել է, սակայն ՄՊՔԿ-ն չի շտապում հրապարակել պատմությունը։ Ձերժինսկին ծրագիր է մշակում, որի շրջանակներում որոշում է կրկին վերակենդանացնել «տրեստ» ծածկանունով այս կազմակերպությունը և նրան տալ հզոր ընդհատակյա խմբավորման տեսք, որը կարող է գլխավորել Ռուսաստանում հակահեղափոխությունը։ «Տրեստը» պետք է խայծ ծառայի ահաբեկչական Սպիտակ էմիգրանտ ուժերի համար, որոնք գործում են ինչպես Ռուսաստանի սահմանների ներսում, այնպես էլ դրսում։ Անմիջական ղեկավարումը հանձնարարվում է չեկիստ Արտուզովին (Արմեն Ջիգարխանյան)։ «Վստահության» համակարգի ներսում կարևոր դեր պետք է խաղա նախկին ազնվական Ալեքսանդր Յակուշևը, որին Արտուզովը հավաքագրում և գրավում է իր կողմը։ Յակուշևը սպասում է գնդակահարության օրվան, բայց անսպասելիորեն առաջարկ է ստանում դառնալ «տրեստի» «ղեկավարը»։ Ավելին, նրան մեծ վստահություն է հայտնվում՝ Յակուշևին Ֆրանսիա են ուղարկում դիվանագիտական բարդ առաքելությամբ։
Յակուշևը հիանալի կատարում է «տրեստի» առաջնորդի իր դերը։ Սովետական Ռուսաստանի ամենալուրջ և զգույշ հակառակորդները հավատացին ՄՊՔԿ-ի ձեռնարկությանը: Նախ Ռուսաստան են ժամանում գեներալ Կուտեպով Զախարչենկոյի և Ռադկևիչի էմիսարները։ Նրանց առջև խաղարկվում է մի ամբողջ ներկայացում, որը ցույց է տալիս «տրեստի» հնարավորություններն ու ռեսուրսները։ Գործողության ապոթեոզը դառնում է անգլիացի հետախույզ Սիդնեյ Ռեյլիի տեսչական այցը Ռուսաստան։ Այն ավարտվում է ձերբակալությամբ և լեգենդար լրտեսին Լուբյանկա ուղարկելով։
Դերերում
խմբագրել- Իգոր Գորբաչով՝ Ալեքսանդր Յակուշև
- Արմեն Ջիգարխանյան՝ Արթուր Արտուզով
- Լյուդմիլա Կասատկինա՝ Մարիա Զախարչենկո
- Արտյոմ Ինոզեմցև՝ Ալեքսեյ Զուբով
- Ալեքսեյ Սաֆոնով՝ Վլադիմիր Շտիրնե
- Վսեվոլոդ Յակուտ՝ Սիդնեյ Ռեյլի
- Եվգենի Գուրով՝ կամերգեր Ռտիշչև
- Դմիտրի Դնեպրով՝ Բասկակով
- Վիկտոր Կոլցով՝ իշխան Սերգեյ Տվերսկոյ
- Վիլոր Կուզնեցով՝ «Կոլեսնիկով», նույն ինքը՝ Կոսինով
- Գենադի Նեկրասով՝ գեներալ Նիկոլայ Պոտապով
- Ռոդիոն Ալեքսանդրով՝ Վասիլի Շուլգին
- Բորիս Խիմիչև՝ Արտամոնով
- Անատոլի Ադոսկին՝ Գեորգի Ռադկևիչ
- Իվան Վլասով՝ Տոյվո Վյախյա
- Գրիգորի Գայ՝ գեներալ Ալեքսանդր Կուտեպով
- Անատոլի Կացինսկի՝ լեյտենանտ Վոզնեսենսկի
- Պյոտր Վիշնյակով՝ Սերաֆիմ Արկադևիչ
- Օլգա Գոբզևա՝ Զոյա Կոմիսարովա
- Վիկտոր Կոլպակով՝ «Քեռի Վասյա»
- Սվետլանա Կոնովալովա՝ Յակուշևա
- Լեոնիդ Նեդովիչ՝ Պան Մազինսկի
- Պավել Պանկով՝ Պուտիլով (հնչյունավորել է Ստեփան Բուբնովը)
- Սերգեյ Բոյարսկի՝ ռոտմիստր Գլեբով
- Նիկոլայ Բրիլինգ՝ Բունակով
- Արկադի Վոլգին՝ լեյտենանտ Զաբելին
- Իգոր Յասուլովիչ՝ Իգոր Ռումյանցև (տիտրերում չկա)
- Վիկտոր Շուլգին՝ գնդապետ Ժուկովսկի (տիտրերում չկա)
- Նատալյա Կրաչկովսկայա՝ տիկինը ռեստորանում (տիտրերում չկա)
- Ֆյոդոր Օդինկով՝ դռնապան (տիտրերում չկա)
- Լեոնիդ Մակարիև՝ մեկնաբանություն հեղինակից
- Ալեքսանդր Գրավե՝ դրվագ
- Ալեքսանդր Ժուկով՝ դրվագ
- Նիկոլայ Կոլոֆիդին՝ դրվագ
Ընկալում և պատմական վավերականություն
խմբագրելՖիլմը դարձել է ամուսիններ Սերգեյ Կոլոսովի և Լյուդմիլա Կասատկինայի ևս մեկ համատեղ աշխատանքը։ 1965 թվականին Կոլոսովը նկարահանել է առաջին սովետական հեռուստատեսային բազմասերիանոց ֆիլմը՝ «Մենք կրակ ենք առաջացնում մեզ վրա», նույն հերոսական-արկածային թեմայով: Ի տարբերություն այդ ժապավենի՝ Կասատկինան ««Տրեստ» գործողություն» ֆիլմում իր դերի համար փոքր-ինչ անսպասելի էր ահաբեկիչ Մարիա Զախարչենկոյի բացասական դերը[2][3]։
Ֆիլմը նկարահանվել է Լև Նիկուլինի վավերագրական գրքի հիման վրա խիստ վավերագրական ձևով և արտացոլում է 1920-ականների իրադարձությունների պաշտոնական տեսակետը: Գրեթե բոլոր կերպարներն ունեն իրենց պատմական նախատիպերը։ Խորհրդային չեկիստների գործողությունները փայլուն հաջողված գործողության օրինակներ են։ Նույնիսկ տպավորիչ փոխհրաձգությունը չեկիստների հետ, որոնցում Զախարչենկոն ինքնասպան է եղել, տեղի է ունեցել իրականում։ Տարբերությունները նկատվում են միայն մանրուքների մեջ: Պատմաբանները դեռ հաստատ չգիտեն, թե ինչպես է ՄՊՔԿ-ն կարողացել բերել Սիդնեյ Ռեյլին Ռուսաստան, այնպես որ ֆիլմում ցուցադրված այս դրվագի հետ կապված իրադարձությունները ֆիլմի ստեղծողների ստեղծագործական վերակառուցումն են: Նաև հիմնականում հորինված է սյուժետային գիծ, որը վերաբերում է օգնական Յակուշևա Ստաունիցային[3][4]։
Ֆիլմում ներառված են նաև իրական վավերագրական կադրեր՝ հարցազրույց ֆիլմի իրական հերոսների՝ Վասիլի Շուլգինի հետ (կադրեր «պատմության դատարանի առջև» ֆիլմ հարցազրույցից) և Իվան Պետրովի (Տոյվո Վյախյա) հետ։
«Տրեստ» գործողությունը 1920-1930 թվականներին ՄՊՔԿ-ի կողմից մշակված և իրականացված լայնածավալ գործողությունների շարքի կարևոր դրվագներից մեկն է: Դրանք արտացոլվել են ԽՍՀՄ-ում հայտնի մի շարք գրքերի և ֆիլմերի մեջ։ Բորիս Սավինկովի գրավման գործողություններին նվիրված էին «Փլուզում» և «Սինդիկատ-2» ֆիլմերը, որոնք կարելի է դիտարկել որպես «Տրեստ» գործողություն» ֆիլմի հիմնական թեմայի սյուժետային ճյուղեր։
Նկարահանող խումբ
խմբագրել- Ռեժիսոր՝ Սերգեյ Կոլոսով
- Սցենարիստ՝ Ալեքսանդր Յուրովսկի
- Օպերատոր՝ Վալենտին Ժելեզնյակով
- Կոմպոզիտոր՝ Յուրի Լևիտին
- Նկարիչ՝ Միխայիլ Կարտաշով
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Бутовский Я — О качестве изображения телевизионных фильмов (По материалам III Всесоюзн. фестиваля телевиз. фильмов. Ленинград. Апрель 1969) // Техника кино и телевидения, 1969, № 7. — стр. 91-93
- ↑ Зорина Т. Свой взгляд // Советский экран, 1975, № 4. Արխիվացված է Հունիս 5, 2013 Wayback Machine-ի միջոցով: (Ստուգված է 3 Օգոստոսի 2009)
- ↑ 3,0 3,1 История создания фильма // Polskifilm.ru Արխիվացված է Դեկտեմբեր 22, 2015 Wayback Machine-ի միջոցով: (Ստուգված է 3 Օգոստոսի 2009)
- ↑ История внешней разведки России. Операция «Трест» Արխիվացված է Հունիս 2, 2009 Wayback Machine-ի միջոցով: (Ստուգված է 3 Օգոստոսի 2009)
Գրականություն
խմբագրել- Шурова Н. «Мёртвая зыбь» (реж. С. Колосов приступил к съёмкам многосерийной телевизионной ленты по роману Л. Никулина «Мёртвая зыбь») // Советский экран. - 1967. - № 13. - С. 13.
- Лев Никулин. Мёртвая зыбь. Роман-хроника.
- Иванов И. Б. Светлой памяти Марии Захарченко // Вестник РОВС. — 2003. — № 6—7.