Վիքիպեդիա

Սոմալիի տնտեսություն

Սոմալին ՄԱԿ-ի կողմից դասակարգվում է որպես ամենաքիչ զարգացած երկիր, որի բնակչության մեծամասնությունը իր ապրուտը վաստակում է գյուղատնտեսությունից և անասնապահությունից[1][2][3]։ Սոմալիի տնտեսությունը 2020 թվականի դրությամբ կազմում է 4,918 միլիարդ դոլար համախառն ներքին արդյունքով։ 1994 թվականի համար ԿՀՎ-ն այն գնահատել է գնողունակության հավասարությունը մոտավորապես 3,3 միլիարդ դոլար[4]։ 2001 թվականին այն գնահատվել է 4,1 միլիարդ դոլար[5]։ Ըստ ԿՀՎ-ի 2009 տվականին այն պետք է աճեր մինչև 5,731 միլիարդ դոլար[2]։ 2014 թվականին Արժույթի միջազգային հիմնադրամը գնահատել է, որ տնտեսական ակտիվությունն աճել է հիմնականում 3,7%-ով։ Այս ընդլայնումը պայմանավորված է եղել առաջնային և երկրորդային հատվածի աճով[6]։ Բրիտանական Առևտրի պալատների 2007 թվականի զեկույցի համաձայն, մասնավոր հատվածը աճ է գրանցել, մասնավորապես, սպասարկման ոլորտում։ Ի տարբերություն մինչ քաղաքացիական պատերազմի ժամանակաշրջանի, երբ ծառայությունների և արդյունաբերական հատվածի մեծ մասը կառավարվում էր կառավարության կողմից, առևտրային գործունեության մեջ եղել են զգալի, թեև չչափված մասնավոր ներդրումներ։ Ներդրումները հիմնականում ֆինանսավորվել են Սոմալիի սփյուռքի կողմից և ներառում են առևտուր և շուկայավարություն, դրամական փոխանցումների ծառայություններ, տրանսպորտ, կապ, ձկնորսական սարքավորումներ, ավիաընկերություններ, հեռահաղորդակցություն, կրթություն, առողջապահություն, շինարարություն և հյուրանոցներ[7]։

Սոմալիի տնտեսություն
ազգային տնտեսություն Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիա• Համաշխարհային տնտեսություն
 • Աֆրիկայի տնտեսություն Խմբագրել Wikidata
ԵրկիրՍոմալի Խմբագրել Wikidata
ՎայրՍոմալի Խմբագրել Wikidata
Անվանական ՀՆԱ7 368 560 694,66414 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ478 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
Ընդհանուր պահուստներ23 109 678 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
Գնաճի մակարդակ2,3 տոկոս Խմբագրել Wikidata

Ըստ ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի (ՄԱԶԾ) Սոմալին ունեցել է աշխարհի ամենացածր զարգացման ցուցանիշներից մի քանիսը և Մարդկային զարգացման ինդեքսը (HDI) «ապշեցուցիչ ցածր»՝ 0,285: Սա աշխարհի ամենացածրերի շարքում կհամարվեր, եթե հասանելի լինեն համադրելի տվյալներ։ ՄԱԶԾ-ն նշում է, որ «տարբեր սոցիալական խմբերի միջև անհավասարությունները, որոնք հակամարտությունների հիմնական շարժիչ ուժն են, ընդլայնվել են»[8]։

Սոմալիի տնտեսությունը բաղկացած է ինչպես ավանդական, այնպես էլ ժամանակակից արտադրությունից՝ աստիճանական անցումով դեպի ավելի ժամանակակից արդյունաբերական տեխնիկա։ Սոմալիի Կենտրոնական բանկի տվյալներով՝ բնակչության մոտ 80%-ը քոչվոր կամ կիսաքոչվոր անասնապահներ են, որոնք պահում են այծեր, ոչխարներ, ուղտեր և խոշոր եղջերավոր անասուններ։ Քոչվորները նաև խեժ ու բուսախեժ են հավաքում իրենց եկամուտը լրացնելու համար[1]։

Համաշխարհային բանկի տվյալներով՝ Սոմալիի տնտեսությունը տուժել է պետության փլուզումից, որն ուղեկցում էր երկրում քաղաքացիական պատերազմը։ Որոշ տնտեսագետներ, այդ թվում՝ ազատական Փիթեր թ.Լիսոնը, պնդում են, որ պետության փլուզումը իրականում օգնել է բարելավել տնտեսական բարեկեցությունը, քանի որ Սոմալիի նախորդ պետությունը կողոպտիչ էր։

Տնտեսական ցուցանիշներ խմբագրել

Աֆրիկյան զարգացման բանկի տվյալներով՝ Սոմալին «բնութագրվում է հիմնական տնտեսական և սոցիալական վիճակագրական տվյալների լուրջ պակասով»։ Այս իրավիճակը սրվել է քաղաքացիական պատերազմի և ինստիտուցիոնալ փլուզման արդյունքում[9], չնայած նույնիսկ Սոմալիի պետության փլուզումից առաջ տվյալները հաճախ անվստահելի էին[10]։

Համաշխարհային բանկը հայտնում է, որ 1990 թվականին Սոմալիի ՀՆԱ-ն կազմել է 917,0 միլիոն դոլար, իսկ 2014 թվականին նրա ընդհանուր բնակչությունը եղել է՝ 13,42 միլիոն, իսկ 2018 թվականի դրությամբ հասել է 15 միլիոնի՝ այդ ժամանակից ի վեր իր ընդհանուր բնակչության մոտ 12 տոկոս աճով[11]։ 2018 թվականին Համաշխարհային բանկը գնահատել է տարեկան 6,2 միլիարդ դոլար ՀՆԱ, որը նման է Գուամի և Ղրղզստանի Հանրապետությանը[12] և այն դասակարգվել է որպես ցածր եկամուտ ունեցող երկիր[13]։ Միավորված ազգերի կազմակերպության վիճակագրության բաժինը հայտնել է ՀՆԱ-ի 1,306 միլիարդ դոլարի ցուցանիշ 2012 թվականին, 2005 թվականին՝ 2,316 միլիարդ դոլար իսկ 2010 թվականին 1,071 միլիարդ դոլար[14]։

Ըստ Սոմալիի Կենտրոնական բանկի տվյալների, 2000-ականներին երկրի մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն ըստ Համաշխարհային բանկի կազմել է 230 դոլար, մի փոքր նվազել է 1990 թվականի համեմատ[15]։ 2012 թվականի Մարդկային զարգացման զեկույցում մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն գնահատվում է 284 դոլար՝ համեմատած Սահարայից հարավ ընկած Աֆրիկայում միջինը 1300 դոլար մեկ շնչի հաշվով[16]։ Մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի այս ցուցանիշը չորրորդ ամենացածրն է աշխարհում[17]։ Բնակչության մոտ 43%-ն ապրում է օրական 1 ԱՄՆ դոլարից պակաս գումարով, որոնցից մոտ 24%-ը գտնվում է քաղաքներում, իսկ 54%-ը՝ գյուղական վայրերում[1]։

Ըստ ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի (ՄԱԶԾ) Սոմալին ունեցել է աշխարհի ամենացածր զարգացման ցուցանիշներից մի քանիսը և Մարդկային զարգացման ինդեքսը (HDI) «ապշեցուցիչ ցածր»՝ 0,285: Սա աշխարհի ամենացածրերի շարքում կհամարվեր, եթե հասանելի լինեն համադրելի տվյալներ։ ՄԱԶԾ-ն նշում է, որ «տարբեր սոցիալական խմբերի միջև անհավասարությունները, որոնք հակամարտությունների հիմնական շարժիչ ուժն են, ընդլայնվել են»[8]։

Արժույթի միջազգային հիմնադրամի առաքելությունը Սոմալիում հայտնել է, որ 2014 թվականին ՀՆԱ-ի գնահատված աճը պետք է կազմեր 3,7%, իսկ ՍԳԻ-ն՝71,10%: Զեկույցում նշվում է, որ պայմանով, որ Սոմալիի անվտանգության իրավիճակը համեստորեն բարելավվի և երաշտ չլինի, միջնաժամկետ հեռանկարում տնտեսական աճը պետք է լինի միջինը 5%, սակայն «աճը կմնա անբավարար աղքատությունը և գենդերային անհավասարությունը շտկելու համար»[18]։ 2016 թվականին Սոմալիի բնակչության մոտ 73%-ն ապրել է աղքատության շեմից ցածր[19]։

Պետության փլուզում և տնտեսական բարեկեցություն խմբագրել

Համաշխարհային բանկի տվյալներով՝ 1988 թվականին քաղաքացիական պատերազմի բռնկումից հետո երկու տարվա ընթացքում Սոմալիի պետական հաստատությունները փլուզվեցին և «ոչնչացվեցին տնտեսական և սոցիալական ենթակառուցվածքների և ակտիվների մեծ մասը»։ 2003 թվականին Բանկը հայտարարել է, որ չնայած պետության և նրա ինստիտուտների բացակայությանը, Սոմալիի մասնավոր հատվածը տպավորիչ աճ է գրանցել, սակայն «այժմ այդ ոլորտների մեծ մասը կամ լճանում է, կամ դրանց աճը խոչընդոտվում է ներդրումների, պատրաստված աշխատուժի բացակայության պատճառով։ և կանոնների և կանոնակարգերի, ընդհանուր ստանդարտների և որակի վերահսկման համար համապատասխան իրավական և կարգավորող դաշտի բացակայությունը»։ Զեկույցում նշվում են ներքին խնայողությունները ներդրումների համար խրախուսելու և օգտագործելու դժվարությունները՝ պաշտոնական ֆինանսական ծառայությունների և կարգավորող գործակալությունների բացակայության պատճառով։ Պետական ինստիտուտների բացակայությունը, Բանկը պնդում է, հանգեցրել է կապիտալի միջազգային շուկաներ մուտքի կանխմանը[20]։

2007 թվականին հրապարակված մի հոդվածում ազատական տնտեսագետ Փիթեր թ. Լիսոնը պնդում է, որ Սոմալիի պետությունը գիշատիչ էր, և որ դրա փլուզումը բարելավեց իր քաղաքացիների տնտեսական բարեկեցությունը, 2000-2005 թվականների զարգացման 18 հիմնական ցուցանիշներից 14-ը ավելի դրական էին, քան 1985-1990 թվականներին[21]։ Նմանապես, տնտեսագետներ Բենջամին Փաուելը, Ռայան Ֆորդը և Ալեքս Նովրաստեհը պնդում են, որ Սոմալիի տնտեսական ցուցանիշները, համեմատած աֆրիկյան այլ պետությունների հետ, բարելավվել են քաղաքացիություն չունենալու ժամանակաշրջանում[22]։ Էրսուն Քուրթուլուսը նշում է, որ Լիսոնի և Փաուելի, Ֆորդի և Նովրաստեհի հոդվածները տալիս են «ամենանշանակ ապացույցները, որոնք ցույց են տալիս, որ Սոմալին անարխիայի պայմաններում շատ ավելի լավ է ապրել, քան Բարեի ռեժիմի ժամանակ»։ Կուրթուլուսը պնդում է, որ այս հեղինակները կարող են հիմնավոր բացատրություն տալ Սոմալիում տիրող իրավիճակի վերաբերյալ, բայց որ «փաստարկը, ըստ երևույթին, բխում է մի վարկածից, որն արմատավորված է պետականության լիբերալ հայեցակարգում, այլ ոչ թե քանակական վերլուծության մեջ, որը բացասական հարաբերակցություն է հաստատում ցուցանիշների միջև»։ Քուրթուլուշը ենթադրում է, որ ռեպրեսիվ պետության փլուզումը կարող է բարելավել անձնական և քաղաքացիական ազատությունները, սակայն նման հաշիվը «չափազանց կարևորում է էնդոգեն գործոնները, որոնք վերապահված են ներքին ասպարեզին, մինչդեռ անտեսում են էկզոգեն գործոնները, որոնք գործում են տարածաշրջանային և միջազգային մակարդակներում»[23]։

Գյուղատնտեսություն խմբագրել

 
Las Khoray ապրանքանիշի Թունա բանկա՝ պատրաստված Լաս Հորեյում:

Գյուղատնտեսությունն ամենակարևոր տնտեսական ոլորտն է։ Այն կազմում է ՀՆԱ-ի մոտ 65%-ը և աշխատում է աշխատուժի 65%-ը[7]։ Անասնաբուծությունը կազմում է ՀՆԱ-ի մոտ 40%-ը և արտահանման եկամուտների ավելի քան 50%-ը[2]։ Այլ հիմնական արտահանումները ներառում են ձուկ, փայտածուխ և բանան շաքարավազը, սորգոն և եգիպտացորենը ներքին շուկայի արտադրանք են[24]։ Ըստ Սոմալիի Կենտրոնական բանկի տվյալների՝ ապրանքների ներմուծումը տարեկան կազմում է մոտ 460 միլիոն դոլար և վերականգնվել և նույնիսկ գերազանցել է ընդհանուր ներմուծումը մինչև 1991 թվականի քաղաքացիական պատերազմի սկիզբը։ Արտահանումը, որը կազմում է տարեկան մոտ 270 միլիոն դոլար, նույնպես գերազանցել է մինչպատերազմյան արտահանման համախառն մակարդակը, սակայն դեռևս հանգեցնում է տարեկան մոտ 190 միլիոն ԱՄՆ դոլարի առևտրային հաշվի դեֆիցիտի։ Այնուամենայնիվ, այս առևտրային դեֆիցիտը զգալիորեն գերազանցում է սփյուռքի սոմալացիների կողմից ուղարկված տրանսֆերտները, որոնք նպաստել են ներմուծման մակարդակի պահպանմանը[1]։

Շնորհիվ այն բանի, որ Սոմալիի առևտրականները գտնվում են Արաբական թերակղզու մոտ, նրանք ավելի ու ավելի են մարտահրավեր նետում Ավստրալիայի ավանդական գերակայությանը Պարսից ծոցի արաբական անասունների և մսի շուկայում՝ առաջարկելով որակյալ կենդանիներ շատ ցածր գներով։ Ի պատասխան՝ Պարսից ծոցի արաբական պետությունները սկսեցին ռազմավարական ներդրումներ կատարել տարածաշրջանում,Սաուդյան Արաբիան ենթակառուցվածքներ է կառուցում անասնապահական արտադրանքի արտահանման համար, Իսկ Արաբական Միացյալ Էմիրությունները խոշոր գյուղատնտեսական նշանակության հողեր են ձեռք բերում[25]։ Բացի այդ, Եվրոպայի և Ասիայի ձկնորսական նավատորմերը առևտրային ձկնորսության համաձայնագրեր են ձեռք բերել հյուսիսային Պունտլենդ շրջանում[26][27]։

Քանի որ 2012 թվականին Սոմալին արտահանել է 3 միլիոն ոչխար, նրա կենդանի արտահանումը Մերձավոր Արևելք գերազանցել է Ավստրալիայի արտահանումը, որը կազմել է 2 միլիոն։ Ավստրալիայի գյուղատնտեսության և ռեսուրսների էկոնոմիկայի և գիտությունների բյուրոյի տվյալներով, երկրի անասնաբուծության արտահանման 99%-ը ուղղվում է Մերձավոր Արևելք։ Սակայն 2006 թվականից ի վեր գրանցվել է 10% անկում «Աֆրիկյան և արևելյան Եվրոպայի ոչխարների արտահանումից արտահանման շուկաներում մրցակցության աճի պատճառով»[28]։ 2014 թվականին արտահանվել է ավելի քան 5 միլիոն անասուն, ինչը ամենաբարձրն է վերջին 20 տարվա ընթացքում։ Մոտակա Սոմալիլենդում են գտնվում նա Սոմալի թերակղզու մենամեծ խոշոր եղջերավոր անասունները, որոնք Սոմալիում հայտնի են որպես Սեյլադ, որտեղ Բուրաոյի և Իրովի շուկաներում օրական վաճառվում է մինչև 10,000 գլուխ ոչխար և այծ, որոնցից շատերը մեկնում են Պարսից ծոցի երկրներ Բերբեր նավահանգստո[29][30]։

Խունկը և մյուռոնը Սոմալիի համար կարևոր արտահանվող ապրանքներ են[31]։ Եթովպիայի և Քենիայի հետ միասին Սոմալին այս ապրանքների աշխարհի երեք խոշորագույն մատակարարներից մեկն է[32]։

Արտադրություն խմբագրել

 
Կոկա-Կոլա շշալցման գործարան Մոգադիշոյում:

Գյուղատնտեսական արտադրանքի վերամշակման վրա հիմնված արդյունաբերական հատվածը կազմում է Սոմալիի ՀՆԱ-ի 10%-ը։

Մինչև 1991 թվականի քաղաքացիական պատերազմի բռնկումը, մոտավորապես 53 պետական սեփականություն հանդիսացող փոքր, միջին և խոշոր արտադրական ձեռնարկություններ փլուզվել են, որի հետևանքով հակամարտությունը ոչնչացրեց մնացած արդյունաբերությունները։ Այնուամենայնիվ, հիմնականում Սոմալիի սփյուռքի զգալի տեղական ներդրումների արդյունքում այս փոքրամասշտաբ գործարաններից շատերը վերագործարկվել են և ստեղծվել են ավելի նորերը։ Վերջիններս ներառում են ձկան պահածոյացման և մսի վերամշակման գործարաններ հյուսիսում, ինչպես նաև մոտ 25 գործարաններ Մոգադիշոյի շրջանում, որոնք արտադրում են մակարոնեղեն, հանքային ջուր, հրուշակեղեն, պոլիէթիլենային տոպրակներ, գործվածքներ, կաշի, լվացող միջոցներ և օճառ, ալյումին, փրփուր ներքնակներ և բարձեր, ձկնորսական նավակներ, իրականացնում են փաթեթավորում և քարի մշակում[33]։

2001 թվականին թեթև արտադրության մեջ ներդրումներն ընդլայնվել են Բոսասոյում, Հարգեյսաում և Մոգադիշոյում, մասնավորապես, ինչը վկայում է տնտեսության նկատմամբ գործարար վստահության աճի մասին[34]։ Այդ նպատակով 2004 թվականին Մոգադիշոյում բացվել է 8,3 միլիոն դոլար արժողությամբ Կոկա-Կոլա շշալցման գործարան, որին մասնակցել են ներդրողներ Սոմալիի տարբեր շրջաններից[35]։ Տարբեր այլ արդյունաբերություններ նույնպես օտարերկրյա ներդրումներ են ներգրավել այնպիսի ընկերություններից, ինչպիսիք են General Motors-ը և Dole Fruit-ը[36]։

Ավիաընկերության արդյունաբերություն խմբագրել

 
Jubba Airways ավիաընկերության ինքնաթիռը Սոմալիի Մոգադիշո քաղաքում:

1991 թվականին քաղաքացիական պատերազմի սկսվելուց հետո Սոմալիի ավիաուղիների բոլոր թռիչքները պաշտոնապես դադարել են[37][38]։ 2014 թվականին երկրում կար ավելի քան վեց մասնավոր փոխադրող, որոնք պատկանում էին Սոմալիին։ Դրանց թվում էին Daallo Airlines-ը, Jubba Airways-ը, African Express Airways-ը, East Africa 540-ը, Central Air-ը և Hajara-ն[39]։ Daallo-ն և Jubba-ն միավորվեցին որպես African Airways Alliance 2015 թվականին[40]։

Չնայած 2012 և 2013 թվականներին Somali Airlines-ի վերաբացման նախապատրաստման մասին հաղորդումներին, Al Arabiya-ի զեկույցները, որոնք քննարկում էին Daallo Airlines-ի և Jubba Airways-ի միաձուլումը 2015 թվականի փետրվարին, ասում էին, որ 1991 թվականին Somali Airlines-ի փլուզումից հետո Սոմալիի դրոշի ներքո պաշտոնական փոխադրող չի եղել[40]։

Շինարարություն խմբագրել

Մոգադիշոյում անվտանգության բարելավված պայմանների արդյունքում 2015 թվականին Economist Intelligence Unit-ը հայտնել է, որ քաղաքում նոր ենթակառուցվածքների կառուցում և նախկինում լքված վիլլաների վերանորոգում է տեղի ունենում[41]։ Այնուամենայնիվ, Կենտրոնական հետախուզական գործակալության The World Factbook- ում ասվում է, որ զարգացումը չի տարածվել Սոմալիի այլ մասերում, և որ անվտանգությունը Մոգադիշոյի բիզնեսի հիմնական մտահոգությունն է[42]։

Հեռահաղորդակցություն և լրատվամիջոցներ խմբագրել

 
«Հորմուդ Տելեկոմ»-ի շենքը Մոգադիշոյում:

Սոմալիի հեռահաղորդակցության համակարգը ոչնչացվել է 1991 թվականին տեղի ունեցած մարտերի ժամանակ։ Մինչև 2010 թվականը հեռահաղորդակցության տարբեր նոր ընկերություններ ապահովում էին այս բացակայող ենթակառուցվածքը, օրինակ՝ Սոմալիի ձեռնարկատերերի կողմից ֆինանսավորվող և Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը, Ճապոնիան, ԵՄ-ն և Կորեան։ Հեռահաղորդակցության այս նորաստեղծ ընկերությունները առաջարկում են մատչելի բջջային հեռախոսի և ինտերնետի ծառայություններ, որոնք հասանելի չեն մայրցամաքի շատ այլ մասերում։ Հաճախորդները կարող են դրամական փոխանցումներ և այլ բանկային գործողություններ իրականացնել բջջային հեռախոսների միջոցով, ինչպես նաև հեշտությամբ օգտվել անլար ինտերնետից։ Սակայն ընկերությունների գործունեությունը խախտված է շարունակվող մարտերի պատճառով[43]։

2004 թվականին ֆիքսված հեռախոսին միանալու ժամանակը երեք օր էր, մինչդեռ հարավային Քենիայում եղել երեք տարի[44]։ Ներկայումս 1000 անձին բաժին է ընկնում շուրջ 25 հիմնական գիծ, և տեղական հեռախոսագծերի հասանելիությունը ավելի բարձր է, քան հարևան երկրներում, երեք անգամ ավելի շատ, քան հարակից Եթովպիայում[33]։ Սոմալիի հայտնի հեռահաղորդակցության ընկերություններից են Golis Telecom Group-ը, Hormuud Telecom-ը, Somafone-ը, Nationlink-ը, Netco-ն, Telcom-ը և Somali Telecom Group-ը։ Միայն Հորմուդ Տելեկոմը տարեկան մոտ 40 միլիոն դոլար է հավաքում։ Մրցակցային ճնշումները զսպելու համար այս ընկերություններից երեքը 2005 թվականին ստորագրեցին փոխկապակցման պայմանագիր, որը թույլ է տալիս նրանց գներ սահմանել և ընդլայնել իրենց ցանցերը[43]։

2010 թվականի զեկույցում ասվում է, որ Սոմալիի հեռահաղորդակցության ոլորտի ընդլայնումը դարձել է երկրի տնտեսության աճի ամենավառ նշաններից մեկը[43]։

2015 թվականի դրությամբ գործել են նաև 20 մասնավոր սեփականություն հանդիսացող սոմալիական թերթեր, 10 ռադիո և հեռուստատեսային կայաններ և բազմաթիվ ինտերնետային կայքեր, որոնք տեղեկատվություն էին առաջարկում հանրությանը[45]։

Ֆինանսներ խմբագրել

 
Դահաբշիլ բանկի մասնաճյուղը Հարգեյսում

Սոմալիի Կենտրոնական բանկը Սոմալիի պաշտոնական դրամավարկային մարմինն է[1]։ Ֆինանսական կառավարման առումով այն գտնվում է դրամավարկային քաղաքականության և՛ ձևակերպման, և՛ իրագործման առաջադրանքների ստանձնման փուլում[46]։ 2013 թվականին Աֆրիկյան զարգացման բանկը գնահատեց, որ Սոմալիի Կենտրոնական բանկը «հաշմանդամ է համապատասխան մարդկային, նյութական և ֆինանսական ռեսուրսների բացակայության պատճառով», սակայն այն կկարողանա նվազեցնել գնաճի տեմպերը, երբ ստանձնի դրամավարկային քաղաքականության վերահսկողությունը և թողարկեր նոր արժույթ։ Այդ ժամանակ Սոմալիլենդում գոյություն ուներ նաև կենտրոնական բանկ, որի հիմնական գործառույթներն էին կառավարության համար գանձապետական գործառույթներ իրականացնելը և արժույթ տպելը[47]։

Տեղական արժույթի նկատմամբ անվստահության պատճառով ԱՄՆ դոլարը սոմալիի շիլլինգի հետ մեկտեղ լայնորեն ընդունված է որպես փոխանակման միջոց։ Չնայած դոլարի բարձրացմանը, սոմալիի շիլլինգի մեծ թողարկումը գնաճի պատճառ է դարձել։ Կենտրոնական բանկն ասում է, որ վերջ կդնի գնաճային միջավայրին, երբ ստանձնի դրամավարկային քաղաքականության լիակատար վերահսկողությունը և փոխարինի մասնավոր հատվածի կողմից ներդրված ներկայումս շրջանառվող արժույթը[46]։

Սոմալին 1991-ին քաղաքացիական պատերազմի բռնկման և 2009 թվականին Սոմալիի Կենտրոնական բանկի հետագա վերստեղծման միջև ընկած ժամանակահատվածում ավելի քան 15 տարի չի ունեցել կենտրոնական դրամավարկային իշխանություն։ Բանկից բանկ փոխանցումները հնարավոր չեն եղել, ինչը հանգեցրել է դրամական փոխանցումների մասնավոր օպերատորների (MTO) աճին, որոնք հանդես էին գալիս որպես ոչ ֆորմալ բանկային ցանցեր[48]։

Դրամական փոխանցումների այս ընկերությունները (հավալա) Սոմալիում վերածվել են խոշոր արդյունաբերության, և գնահատվում է, որ ամեն տարի Սփյուռքից սոմալիացիները 1,6 միլիարդ ԱՄՆ դոլար են փոխանցում տարածաշրջան դրամական փոխանցումների ընկերությունների միջոցով[49]։ Վերջիններս ներառում են Dahabshiil, Qaran Express, Mustaqbal, Amal Express, Kaah Express, Hodan Global, Olympic, Amana Express, Iftin Express և Tawakal Express: Շատերը Սոմալիի դրամական փոխանցումների ասոցիացիայի (SOMTA) հավատարմագրված անդամներ են, որը հովանավոր կազմակերպություն է, որը կարգավորում է համայնքի դրամական փոխանցումների ոլորտը, կամ նրա նախորդի՝ Սոմալիի ֆինանսական ծառայությունների ասոցիացիայի (SFSA): Սոմալին աշխարհում չորրորդ երկիրն է, որը կախված է տրանսֆերտներից։ Դրամական փոխանցումների մեծ մասն ուղարկվում է արտերկրում բնակվող սոմալացիների կողմից Սոմալիի հարազատներին։ Սա կազմում է Սոմալիի տնտեսության 20%-50%-ը[50][51]։

 
500 Սոմալիական շիլլինգ թղթադրամ

Dahabshiil-ը Սոմալիի դրամական փոխանցումների օպերատորներից ամենամեծն է, որը գրավել է Al-Barakaat-ի կողմից ազատված շուկայի մեծ մասը։ Ընկերության գլխամասային գրասենյակը գտնվում է Լոնդոնում և աշխատում է ավելի քան 2000 մարդ 144 երկրներում, ներառյալ 130 մասնաճյուղ միայն Միացյալ Թագավորությունում, ևս 130 մասնաճյուղ Սոմալիում և 400 մասնաճյուղ ամբողջ աշխարհում, ներառյալ մեկը Դուբայում։ Ընկերությունը տրամադրում է ֆինանսական ծառայությունների լայն շրջանակ միջազգային կազմակերպություններին, ինչպես նաև ինչպես խոշոր, այնպես էլ փոքր ձեռնարկություններին և մասնավոր անձանց[51][52][53][53]։ Դահաբշիլից հետո Qaran Express-ը Սոմալիին պատկանող միջոցների փոխանցման ամենամեծ ընկերությունն է։ Ընկերությունն ունի իր գլխամասային գրասենյակը և՛ Լոնդոնում, և՛ Դուբայում, ունի 175 գործակալ ամբողջ աշխարհում, 66 գործակալ՝ Սոմալիում և 64՝ Լոնդոնում, և ոչինչ չի գանձում բարեգործական միջոցների փոխանցման համար։ "Մուստակբալը" երրորդ խոշոր Սոմալիական դրամական փոխանցումների օպերատորներն է, որն ունի 8 գործակալ Սոմալիում և 49 գործակալ Մեծ Բրիտանիայում։ Ինչպես Dahabshiil-ը և Qaran Express-ը, այն ունի նաև միջազգային նշանակալի ներկայություն[54]։

Քանի որ Սոմալիի վերակառուցված Կենտրոնական բանկը լիովին ստանձնում է իր դրամավարկային քաղաքականության պարտականությունները, ակնկալվում է, որ մոտ ապագայում դրամական փոխանցումների առկա ընկերություններից մի քանիսը լիցենզիաներ փնտրեն՝ լիարժեք առևտրային բանկերի վերածվելու համար։ Սա կծառայի ազգային վճարումների համակարգի ընդլայնմանը` ներառելով պաշտոնական չեկեր, ինչն իր հերթին ակնկալվում է, որ կամրապնդի դրամավարկային քաղաքականության կիրառման արդյունավետությունը ներքին մակրոտնտեսական կառավարման մեջ[48]։

Տեղական անվտանգության զգալի բարելավմամբ՝ սոմալիացի արտագաղթածները սկսել են վերադառնալ երկիր՝ ներդրումային հնարավորությունների համար։ Օտարերկրյա համեստ ներդրումների հետ մեկտեղ, միջոցների ներհոսքը նպաստել է սոմալիական շիլլինգի արժեքի զգալի աճին։ 2014 թվականի մարտին արժույթը նախորդ 12 ամիսների ընթացքում ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ արժևորվել էր գրեթե 60%-ով։ Սոմալիի շիլլինգն ամենաուժեղն է եղել Bloomberg- ի կողմից վաճառվող 175 գլոբալ արժույթների մեջ՝ նույն ժամանակահատվածում աճելով մոտ 50 տոկոսային կետով ավելի, քան հաջորդ ամենաուժեղ համաշխարհային արժույթը[55]։

Ֆոնդային բորսա խմբագրել

Սոմալիի ֆոնդային բորսան Սոմալիի ազգային բորսան է։ Այն հիմնադրվել է 2012 թվականին ՄԱԿ-ում արտակարգ դեսպան և մշտական ներկայացուցչի տեղակալ Սոմալիի դիվանագետ Իդդ Մոհամեդի կողմից։ SSE-ն ստեղծվել է ներդրումներ ներգրավելու ինչպես Սոմալիի սեփականություն հանդիսացող ընկերություններից, այնպես էլ համաշխարհային ընկերություններից՝ արագացնելու Սոմալիում հետկոնֆլիկտային վերակառուցման շարունակական գործընթացը[56]։

2012 թվականի օգոստոսին ԱՖԲ-ն փոխըմբռնման հուշագիր է ստորագրել Նայրոբիի արժեթղթերի բորսայի հետ՝ տեխնիկական զարգացմանն աջակցելու համար։ Համաձայնագիրը ներառում է համապատասխան փորձաքննություն և աջակցություն[56][57]։ Շարիաթին համապատասխան սուկուկ պարտատոմսերը և հալալ բաժնետոմսերը նույնպես նախատեսված են որպես գործարքի մաս, քանի որ Սոմալիի նորածին ֆոնդային շուկան զարգանում է[56]։

2014 թվականի նոյեմբերի դրությամբ Սոմալիի ֆոնդային բորսան վարչական գրասենյակներ է հիմնել Մոգադիշոյում, Կիսմայոյում և Սոմալիի այլ քաղաքային կենտրոններում։ Բորսայի պաշտոնական բացումը եղել է 2015 թվականին։ Սկզբում ակնկալվել է, որ ֆինանսական ծառայությունների, հեռահաղորդակցության և տրանսպորտի ոլորտի յոթ Սոմալիական ընկերություններ իրենց բաժնետոմսերը կտեղադրեն դրա վրա՝ հնարավոր գլոբալ ներդրումների համար[58]։

Բնական պաշարներ խմբագրել

 
Պունթլենդի նավթային հանքավայրեր

Սոմալին ունի բազմաթիվ բնական ռեսուրսների չօգտագործված պաշարներ, այդ թվում՝ ուրան, երկաթի հանքաքար, անագ, գիպս, բոքսիտ, պղինձ, աղ և բնական գազ[2][49]։ Ավստրալական և չինական նավթային ընկերությունները երկրում նավթի և այլ բնական պաշարների արդյունահանման լիցենզիաներ են ստացել։ Սիդնեյում գրանցված Range Resources նավթային խումբը ակնկալում է, որ Հյուսիսային Պունթլենդ նահանգը կարող է արտադրել 5 միլիարդ բարել (790×106 մ3) մինչև 10 միլիարդ բարել (1,6×109 մ3) նավթ[59]։ Այս զարգացումների արդյունքում դաշնային կառավարության կողմից ստեղծվել է Somali Petroleum ընկերությունը։

1960-ականների վերջին ՄԱԿ-ի երկրաբանները Սոմալիում հայտնաբերեցին նաև ուրանի խոշոր հանքավայրեր և այլ հազվագյուտ հանքային պաշարներ։ Գտածոն իր տեսակի մեջ ամենամեծն էր, արդյունաբերության փորձագետները գնահատում էին, որ հանքավայրերը կազմում են այն ժամանակվա աշխարհում հայտնի 800,000 տոննա ուրանի պաշարների ավելի քան 25%-ը[60]։ 1984 թվականին Սոմալիում MSUREP-ի հետազոտական առաքելությունը հաղորդել է, որ երկիրն ունի 5000 տոննա ուրան՝ հիմնավորված երաշխավորված պաշարներով, 11,000 տոննա գնահատված ուրանի լրացուցիչ պաշարներ կրաքարային հանքավայրերում և հնարավոր է, մինչև 150,000 տոննա գնահատված ուրանի պաշարներ ավազաքարերի և կրաքարերի հանքավայրերում[61]։ Սոմալին միաժամանակ վերածվել է ուրանի համաշխարհային մատակարարի, որտեղ ամերիկյան, իտալական և բրազիլական հանքային ընկերությունները պայքարում էին արդյունահանման իրավունքների համար[62][62]։ Բացի ուրանից, երկրում հայտնաբերվել է նաև հազվագյուտ հողային տարր և թանկարժեք հանքանյութ իտրիումի չճշտված քանակություն[63]։

Էներգիա խմբագրել

2010 թվականի կեսերին Սոմալիի գործարար համայնքը խոստացել է հաջորդ հինգ տարիների ընթացքում 1 միլիարդ դոլար ներդնել գազի և էլեկտրաէներգիայի ազգային արդյունաբերության մեջ։ Նորաստեղծ Անդրազգային արդյունաբերական էլեկտրաէներգիայի և գազի ընկերության տնօրեն Աբդուլահի Հուսեյնը կանխատեսել է, որ ներդրումային ռազմավարությունը կստեղծի 100,000 աշխատատեղ։ Նոր ընկերությունը ստեղծվել է առևտրի, ֆինանսների, անվտանգության և հեռահաղորդակցության ոլորտներից հինգ սոմալիական ընկերությունների միաձուլման միջոցով։ Ծրագրի առաջին փուլը մեկնարկել է ընկերության հիմնադրումից հետո վեց ամսվա ընթացքում և երիտասարդներին վերապատրաստել է տնտեսական տարածքներ և համայնքներ էլեկտրաէներգիա մատակարարելու համար։ Երկրորդ փուլը սկսվել է 2011 թվականի կեսերից մինչև վերջ և նկատվել է գործարանների կառուցում հատուկ նշանակված տնտեսական գոտիներում ձկնորսության, գյուղատնտեսության, անասնաբուծության և հանքարդյունաբերության ոլորտների համար[64]։

2012-ին Ֆարոլի վարչակազմը կանաչ լույս տվեց Պունթլենդում և Սոմալիում նավթի հետախուզման առաջին պաշտոնական նախագծին[65][66]։ Այս տարվա մարտին Կանադական Africa Oil նավթային ընկերության և նրա գործընկեր Range Resources-ի ղեկավարությամբ Պունթլենդի Դհարուր բլոկում Շաբիլ-1 հորատանցքի նախնական հորատման ժամանակ հաջողությամբ նավթ է ստացվել[65]։

Ըստ Սոմալիի կենտրոնական բանկի, քանի որ երկիրը սկսում է վերականգնման ուղին, ակնկալվում է, որ տնտեսությունը ոչ միայն կհասնի այն մակարդակին, որը գոյություն ուներ մինչ քաղաքացիական պատերազմը, այլև կարագացնի աճի և զարգացման տեմպերը Սոմալիի անձեռնմխելի բնական ռեսուրսների շնորհիվ[1]։

Տվյալներ խմբագրել

Տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը 1960 թվականից ի վեր։

Տարի ՀՆԱ

(միլիարդ ԱՄՆ դոլարով)[67]

Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ

(միլիարդ ԱՄՆ դոլարով)[68]

ՀՆԱ

(միլիարդ անվանական ԱՄՆ դոլարով)[69]

Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ

(միլիարդ անվանական ԱՄՆ դոլարով)[70]

ՀՆԱ աճ

(իրական[71]

1960 0.2 63 ... ... ...
1970 0.3 87 ... ... ...
1980 0.6 102 ... ... ...
1990 0.9 131 ... ... ...
2013 5.8 454 13.5 1,052 ...
2014 6.5 491 16.3 1,222 7.5%
2015 7.0 508 19.6 1,422 9.9%
2016 7.4 517 21.5 1,506 6.4%
2017 8.4 555 23.2 1,558 9.5%
2018 8.3 537 24.4 1,585 3.0%
2019 9.2 590 25.8 1,613 3.6%
2020 9.2 557 25.4 1,538 −2.6%
2021 9.8 577 27.5 1,609 3.3%
2022 10.4 592 30.1 1,711 2.4%

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 «ECONOMY AND FINANCE». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 11-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 «Somalia». World Factbook. Central Intelligence Agency. 2009 թ․ մայիսի 14. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 31-ին.
  3. ↑ «Central Bank of Somalia - Annual Report 2012». Central Bank of Somalia. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 2-ին.
  4. ↑ «CIA World Factbook: Somalia (1995)». Permanent.access.gpo.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 11-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 27-ին.
  5. ↑ «CIA World Factbook: Somalia (2003)». Bartleby.com. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 27-ին.
  6. ↑ «IMF Staff Completes 2015 Article IV Mission to Somalia». International Monetary Fund. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 27-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 «Guide to African Markets». British Chambers of Commerce. 2007. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 20-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 «Somalia Human Development Report 2012: Empowering Youth for Peace and Development» (PDF). United Nations Development Programme Somalia. 2012. էջ xviii. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ փետրվարի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 30-ին.
  9. ↑ «Somalia: Country Brief 2013» (PDF). African Development Bank Group. 2013 թ․ մարտ. էջ 2. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 6-ին.
  10. ↑ Powell, Benjamin; Ford, Ryan; Nowrasteh, Alex (2008). «Somalia after state collapse: Chaos or improvement?» (PDF). Journal of Economic Behavior & Organization. 67 (3–4): 657–670. CiteSeerX 10.1.1.365.6345. doi:10.1016/j.jebo.2008.04.008.
  11. ↑ «Somalia | Data». data.worldbank.org. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
  12. ↑ «GDP (current US$) | Data». data.worldbank.org. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 11-ին.
  13. ↑ «Somalia». World Bank. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 6-ին.
  14. ↑ «Somalia». United Nations Statistics Division. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 6-ին.
  15. ↑ «Central Bank of Somalia - Annual Report 2012». Central Bank of Somalia. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 2-ին.
  16. ↑ «Somalia Overview». World Bank. 2015 թ․ մարտի 9. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 30-ին.
  17. ↑ «Somalia Human Development Report 2012: Empowering Youth for Peace and Development» (PDF). United Nations Development Programme Somalia. 2012. էջ xviii. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ փետրվարի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 30-ին.
  18. ↑ «IMF Staff Completes 2015 Article IV Mission to Somalia». International Monetary Fund. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 27-ին.
  19. ↑ «Ten Things You Need to Know About Poverty in Somalia». BORGEN (ամերիկյան անգլերեն). 2016 թ․ օգոստոսի 1. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 20-ին.
  20. ↑ «Country re-engagement note: Somalia» (PDF). UNDP Somalia/World Bank. 2003 թ․ ապրիլ. էջեր 1–2. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 6-ին.
  21. ↑ Leeson, Peter T. (2007). «Better off stateless: Somalia before and after government collapse» (PDF). Journal of Comparative Economics. 35 (4): 14. doi:10.1016/j.jce.2007.10.001.
  22. ↑ Powell, Benjamin; Ford, Ryan; Nowrasteh, Alex (2008). «Somalia after state collapse: Chaos or improvement?» (PDF). Journal of Economic Behavior & Organization. 67 (3–4): 657–670. CiteSeerX 10.1.1.365.6345. doi:10.1016/j.jebo.2008.04.008.
  23. ↑ Kurtulus, Ersun N. (2012). «Exploring the Paradoxical Consequences of State Collapse: the cases of Somalia 1991–2006 and Lebanon 1975–82». Third World Quarterly. 33 (7): 1285–1303. doi:10.1080/01436597.2012.691831. S2CID 155003992.
  24. ↑ «Somalia». The World Factbook. Central Intelligence Agency. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 11-ին.
  25. ↑ «Australia - The Arab countries demand Australian sheep and lamb». Meat Trade. 2010 թ․ օգոստոսի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 21-ին – via farmonline.com.au.
  26. ↑ Leeson, Peter T. (2007). «Better off stateless: Somalia before and after government collapse» (PDF). Journal of Comparative Economics. 35 (4): 14. doi:10.1016/j.jce.2007.10.001.
  27. ↑ Leeson, Peter T. (2007). «Better off stateless: Somalia before and after government collapse» (PDF). Journal of Comparative Economics. 35 (4): 14. doi:10.1016/j.jce.2007.10.001.
  28. ↑ Manson, Katrina. «Somali meat exports to Saudi Arabia soar». Financial Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 28-ին.
  29. ↑ Regulating the Livestock Economy of Somaliland (անգլերեն). Academy for Peace and Development. 2002.
  30. ↑ Project, War-torn Societies; Programme, WSP Transition (2005). Rebuilding Somaliland: Issues and Possibilities (անգլերեն). Red Sea Press. ISBN 978-1-56902-228-3.
  31. ↑ Lemenih, M.; Arts, B.; Wiersum, K.F.; Bongers, F. (2014). «Modelling the future of Boswellia papyrifera population and its frankincense production». Journal of Arid Environments. 105: 33–40. Bibcode:2014JArEn.105...33L. doi:10.1016/j.jaridenv.2014.02.006.
  32. ↑ Casadei, Enrico; Chikamai, Ben (2010). «Gums, Resins and Waxes». In Singh, Bharat P. (ed.). Industrial Crops and Uses. Wallingford: CABI. էջ 430. ISBN 9781845936167.
  33. ↑ 33,0 33,1 «The African Executive - Somalia: The Resilience of a People». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 26-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 11-ին.
  34. ↑ Leeson, Peter T. (2007). «Better off stateless: Somalia before and after government collapse» (PDF). Journal of Comparative Economics. 35 (4): 14. doi:10.1016/j.jce.2007.10.001.
  35. ↑ Amid Somalia's troubles, Coca-Cola hangs on - Africa & Middle East - International Herald Tribune
  36. ↑ Little, Peter D. (2003). Somalia: Economy Without State. էջ 166. ISBN 978-0253216489. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 27-ին.
  37. ↑ World of Information (Firm), Africa Review, (World of Information: 2003), p.299.
  38. ↑ «World Airline Directory – Somali Airlines» (PDF). Flight International. 1995 թ․ ապրիլի 5. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 28-ին.
  39. ↑ «Aviation». Somali Chamber of Commerce and Industry. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մայիսի 17-ին. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 15-ին.
  40. ↑ 40,0 40,1 Regional airlines merge as Somali airspace draws competition, AlArabiya.net, 17 February 2015
  41. ↑ «Business is booming in a relatively peaceful Mogadishu». The Economist Intelligence Unit. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 28-ին.
  42. ↑ «Somalia». The World Factbook. Central Intelligence Agency. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 6-ին.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 Telecom Firms Thrive in Somalia Despite War, Shattered Economy – The Wall Street Journal
  44. ↑ «Telecoms thriving in lawless Somalia» (բրիտանական անգլերեն). 2004 թ․ նոյեմբերի 19. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 15-ին.
  45. ↑ Somalia - 2003 Annual Report – Reporters Without Borders
  46. ↑ 46,0 46,1 Central Bank of Somalia - Monetary policy Արխիվացված 2009-01-25 Wayback Machine
  47. ↑ African Development Bank Group (2013 թ․ մարտ). «Somalia Country Brief 2013-2015» (PDF). էջեր 3, IV.
  48. ↑ 48,0 48,1 Central Bank of Somalia - Payment system Արխիվացված 2010-06-27 Wayback Machine
  49. ↑ 49,0 49,1 «Somalia». World Factbook. Central Intelligence Agency. 2009 թ․ մայիսի 14. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 31-ին.
  50. ↑ «UK Somali Remittances Survey» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ նոյեմբերի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 24-ին.
  51. ↑ 51,0 51,1 «Decades of community service recognised with award». Tower Hamlets Recorder. 2007 թ․ ապրիլի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 11-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 3-ին.
  52. ↑ «UK Somali Remittances Survey» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ նոյեմբերի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 24-ին.
  53. ↑ 53,0 53,1 «Freeing Finance: If money makes the world go round, Dahabshiil CEO Abdirashid Duale makes sure it goes to the right people». Forbescustom.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 27-ին.
  54. ↑ «UK Somali Remittances Survey» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ նոյեմբերի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 24-ին.
  55. ↑ Derby, Ron (2014 թ․ մարտի 26). «The curious tale of the world-beating Somali shilling». Financial Times. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 27-ին.
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 «Diplomat to start Somalia's first stock market». Reuters. 2012 թ․ օգոստոսի 8. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  57. ↑ Minney, Tom (2014 թ․ մայիսի 14). «Nairobi Securities Exchange plans to offer 38% of shares in June IPO». African Capital Markets News. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
  58. ↑ «Somalia's new bourse sees seven firms listing on opening in 2015». Reuters. 2014 թ․ նոյեմբերի 26. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  59. ↑ «Exploration rights in Somalia for Chinese oil giant CNOOC». Oilmarketer.co.uk. Վերցված է 2009 թ․ փետրվարի 25-ին.
  60. ↑ «Big Uranium Find Announced in Somalia». New York Times. 1968 թ․ մարտի 16. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 16-ին.
  61. ↑ Levich, Robert A. & Muller-Kahle, Eberhard (1983). «International Uranium Resources Evaluation Project (IUREP) Orientation Phase Mission Report, Somalia» (PDF). IAEA. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 16-ին.
  62. ↑ 62,0 62,1 «Somalia: Puntland accuses Federal government of fuelling Oil Conflict • Horseed Media». Horseed Media (ամերիկյան անգլերեն). 2015 թ․ հուլիսի 29. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 11-ին.
  63. ↑ «Big Uranium Find Announced in Somalia». New York Times. 1968 թ․ մարտի 16. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 16-ին.
  64. ↑ «Somalia business keen to join forces for peace». Af.reuters.com. 2010 թ․ մայիսի 23. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 27-ին.
  65. ↑ 65,0 65,1 «Red Emperor, Range rally on Puntland drilling update». Proactiveinvestors NA. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 13-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 11-ին.
  66. ↑ Somalia: President Farole returns to Puntland Արխիվացված 2013-10-17 Wayback Machine
  67. ↑ «GDP (current US$) - Somalia». World bank.
  68. ↑ «GDP per capita (current US$) - Somalia». World bank.
  69. ↑ «GDP, PPP (current international $) - Somalia». World bank.
  70. ↑ «GDP per capita, PPP (current international $) - Somalia». World bank.
  71. ↑ «GDP growth (annual %) - Somalia». World bank.

Գրականություն խմբագրել

  • Mauri, Arnaldo, Banking Development in Somalia, SSRN 958442 (1971).

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սոմալիի տնտեսություն» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սոմալիի_տնտեսություն&oldid=9974614» էջից