Ֆիզիկական զարգացում
Ֆիզիկական զարգացում, աճի դինամիկ գործընթաց (մարմնի երկարության և քաշի ավելացում,օրգանների և օրգան-համակարգերի զարգացում և այլն) և երեխայի կենսաբանական հասունացումը մանկության որոշակի ժամանակահատվածում[1]։ Մարմնի ձևաբանական և ֆունկցիոնալ հատկությունների[2] (աճի արագություն, մարմնի զանգվածի աճ, մարմնի տարբեր մասերի և դրանց համամասնությունների ավելացման որոշակի հաջորդականություն, ինչպես նաև զարգացման որոշակի փուլում տարբեր օրգանների հասունացում), որոնք հիմնականում ծրագրավորված են ժառանգական մեխանիզմներով և իրականացվում են որոշակի պլանով կենսագործունեության օպտիմալ պայմաններում[1]։
Ընդհանուր տեղեկություններ
խմբագրելՖիզիկական զարգացումը արտացոլում է մարմնի աճի և զարգացման գործընթացները հետծննդյան օնտոգենեզի (անհատական զարգացման) առանձին փուլերում, երբ առավել ցայտուն կերպով տեղի են ունենում գենոտիպային ներուժի փոխակերպումները ֆենոտիպային դրսևորումներում։ Մարդու ֆիզիկական զարգացման և մարմնակազմության առանձնահատկությունները մեծապես կախված են նրա կազմվածքից։
Ֆիզիկական զարգացումը, ծնելիության, հիվանդության և մահացության հետ մեկտեղ, բնակչության առողջության մակարդակի ցուցանիշներից մեկն է[2]։ Օրգանիզմի աճի և զարգացման պրոցեսները ժառանգականորեն դետերմինացված են, սակայն օնտոգենեզի ընթացքում տարբեր գործոնների ազդեցությունից հնարավոր են մի շարք փոփոխություններ։ Ֆիզիկական և սեռական զարգացման գործընթացները փոխկապակցված են և արտացոլում են աճի ու զարգացման ընդհանուր օրինաչափությունները, բայց միևնույն ժամանակ զգալիորեն կախված են սոցիալական, տնտեսական, սանիտարահիգիենիկ և այլ պայմաններից։
Գիտնականների համոզմամբ երեխաների ֆիզիկական զքարգացումն է իրապես արտահայտում երեխայի կամ դեռահասի առողջական վիճակը, և հենց այդ տարիքն էլ տարբերվում է օնտոգենեզի մյուս փուլերից օրգանիզմի մորֆոֆունկցիոնալ և հոգեկան բնութագրի արագընթաց փոփոխություններով[3]։
Ֆիզիկական զարգացման տակ հասկանում են անընդհատ տեղի ունեցող կենսաբանական գործընթացները։ Յուրաքանչյուր տարիքային փուլում դրանք բնութագրվում են որպես մի ամբողջություն մարմնի ձևաբանական, ֆունկցիոնալ, կենսաքիմիական, հոգեկան և այլ հատկությունների արտաքին միջավայրի հետ կապված որոշակի համալիրով և դրանով պայմանավորված ֆիզիկական ուժերի պաշարով։ Ֆիզիկական զարգացման դրական մակարդակը զուգորդվում է ֆիզիկական և հոգեկան պատրաստվածության բարձր ցուցանիշներով։
Անբարենպաստ գործոնները, որոնք ազդում են ներարգանդային շրջանում և վաղ տարիքում, կարող են խանգարել օրգանիզմի զարգացման հաջորդականությունը, երբեմն առաջացնելով անդառնալի փոփոխություններ։ Այսպիսով, երեխայի ինտենսիվ աճի և զարգացման ժամանակահատվածում արտաքին միջավայրի գործոնները (սնուցման, դաստիարակության, սոցիալական, հիվանդությունների առկայությունը և այլն) կարող են ավելի մեծ ազդեցություն ունենալ աճի վրա, քան գենետիկական կամ այլ կենսաբանական գործոնները[1]։
Հիմնական պարամետրեր
խմբագրելՖիզիկական զարգացման գնահատման հիմքում ընկած են աճի, մարմնի քաշի, մարմնի առանձին մասերի զարգացման համամասնությունները, ինչպես նաև նրա օրգանիզմի ֆունկցիոնալ ունակությունների զարգացման աստիճանը (թոքերի կենսունակությունը, ձեռքի դաստակների մկանային ուժը և այլն, մկանների և մկանային տոնուսի զարգացումը, կեցվածքի վիճակը, հենաշարժիչ ապարատը, ենթամաշկային ճարպային շերտի զարգացումը, հյուսվածքների տուրգորը), որոնք կախված են օրգանների և հյուսվածքների բջջային տարրերի տարբերակումից, հասունության, նյարդային համակարգի ֆունկցիոնալ ունակությունների և էնդոկրին ապարատից[4]։ Պատմականորեն, ֆիզիկական զարգացումը հիմնականում կապվել արտաքին ձևաբանական հատկանիշների հետ[5]։
Ֆիզիկական նախապատրաստվածություն և պատրաստվածություն
խմբագրելՔանի որ «ֆիզիկական զարգացում» և «ֆիզիկական պատրաստվածություն» հասկացությունները հաճախ շփոթություն են առաջացնում, հարկ է նշել, որ ֆիզիկական պատրաստվածությունը ֆիզիկական աշխատանքի արդյունք է, որը ձեռք է բերվել շարժողական գործողություններ կատարելիս, որոնք անհրաժեշտ են մարդու մասնագիտական կամ սպորտային գործունեության յուրացման կամ կատարման համար։
Օպտիմալ ֆիզիկական նախապատրաստվածությունը կոչվում է ֆիզիկական պատրաստվածություն։
Ֆիզիկական պատրաստվածությունը բնութագրվում է օրգանիզմի տարբեր համակարգերի (սիրտ-անոթային, շնչառական, մկանային) ֆունկցիոնալ հնարավորությունների և հիմնական ֆիզիկական հատկանիշների (ուժ, տոկունություն, արագություն, ճարպկություն, ճկունություն) զարգացման մակարդակով։ Ֆիզիկական պատրաստվածության մակարդակի գնահատումն իրականացվում է ուժի, տոկունության և այլ հատուկ ստուգողական վարժությունների (թեստերի) ցույց տրված արդյունքների հիման վրա։ Թեստերի հավաքագրումը և բովանդակությունը պետք է համապատասխանեն տարիքին, սեռին, մասնագիտական ոլորտին, որն էլ իր հերթին պետք է կախված լինի կիրառվող ֆիզկուլտուրային-առողջարարական ծրագրից և նպատակից։
Ֆիզիկական աշխատունակություն
խմբագրելՄարդու աշխատունակությունը տվյալ գործառույթն այս կամ այն արդյունավետությամբ կատարելու ունակությունն է։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 А. В. Мазурин, И. М. Воронцов. Пропедевтика детских болезней. — 1-е изд. — М.: Медицина, 1986. — С. 29-30. — 432 с. — 100 000 экз.
- ↑ 2,0 2,1 Физическое развитие հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում
- ↑ «Ֆիզիկական զարգացում» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ նոյեմբերի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 16-ին.
- ↑ Малявская С. И. Оценка физического развития и полового созревания девочек. Материалы 36-й областной научно-практической конференции педиатров Архангельской области. Արխիվացված 2007-09-29 Wayback Machine Архангельск, 26-28 апреля 2005 г. (часть 1).
- ↑ Спортивна медицина: учеб. для ин-тов физ. культ./Под ред. В. Л. Карпмана. М.: Физкультура и спорт, 1987. — 304 с.