Վաթսունամյա ցիկլ կամ Գան-չժի համակարգ (干支 gānzhǐ), չինական տարեգրության համակարգ, որը հիմնված է տասական (天干) և տասներկուական (地支) ցիկլերի համադրության վրա (համապատասխանաբար Երկնայի բներ և Երկրային ճյուղեր)[1]։

Մի քանիսը 60 արձաններից, որոնք խորհրդանշում են 60-ամյա ցիկլի տարիները, Մեծ Արջի վանքում (դաոսական Չանչուն վանքի շինություններից մեկը, Ուխան քաղաք)

Ամեն ցիկլի նշանները հաջորդում են իրար զույգերով հատուկ հաջորդականությամբ՝

Երկնային բներ
Երկրային ճյուղեր

Երկու ցիկլերի ասիմետրիկությունը բերում է նրան, որ «երկնային» նշանների հաջորդականությունը կրկնվում է վերջին երկու «երկնային» նշանների համար, այսպիսով ստեղծելով նոր, յուրահատուկ «բուն-ճյուղ» համադրություն։

Պատմություն խմբագրել

Գան-չժի նշանների համակարգը հայտնաբերվել է չինական գրավոր գրականության ամենահին գտածոների մեջ — Շան հարստության ժամանակների գուշակությունների գրառումներում, օրերի և տարիների գրառման համար։

Հարաբերական համակարգ խմբագրել

Իր ամենազարգացած տեսքով գան-չժի համակարգը կիրառվում էր գուշակությունների համար, ու-սին հասկացության օգտագործմամբ։

  Տարի Փինյին Արտասանվում է Ին և Յան Հինգ տարրեր Զոդիակի կենդանի
1 甲子 jiǎ-zǐ ցզյա-ցզի 阳 Յան 木 Ծառ 鼠 Մուկ
2 乙丑 yǐ-chǒu ի-չոու 阴 Ին 牛 Կով
3 丙寅 bǐng-yín բին-Ին 阳 Յան 火 Կրակ 虎 Վագր
4 丁卯 dīng-mǎo դին-մաո 阴 Ին 兔 Նապաստակ
5 戊辰 wù-chén ու-չեն 阳 Յան 土 Երկիր 龍 Դրակոն
6 己巳 jǐ-sì ցզի-սի 阴 Ին 蛇 Օձ
7 庚午 gēng-wǔ գեն-ու 阳 Յան 金 Մետաղ 馬 Ձի
8 辛未 xīn-wèi սին-վեյ 阴 Ին 羊 Ոչխար
9 壬申 rén-shēn ժեն-շեն 阳 Յան 水 Ջուր 猴 Կապիկ
10 癸酉 guǐ-yǒu գույ-յու 阴 Ին 鷄 Աքաղաղ
11 甲戌 jiǎ-xū ցզյա-սյույ 阳 Յան 木 Ծառ 狗 Շուն
12 乙亥 yǐ-hài ի-հայ 阴 Ին 猪 Խոզ
13 丙子 bǐng-zǐ բին-ցզի 阳 Յան 火 Կրակ 鼠 Մուկ
14 丁丑 dīng-chǒu դին-չոու 阴 Ին 牛 Կով
15 戊寅 wù-yín ու-ին 阳 Յան 土 Երկիր 虎 Վագր
16 己卯 jǐ-mǎo ցզի-մաո 阴 Ին 兔 Նապաստակ
17 庚辰 gēng-chén գեն-չեն 阳 Յան 金 Մետաղ 龍 Դրակոն
18 辛巳 xīn-sì սին-սի 阴 Ին 蛇 Օձ
19 壬午 rén-wǔ ժեն-ու 阳 Յան 水 Ջուր 馬 Ձի
20 癸未 guǐ-wèi գույ-վեյ 阴 Ին 羊 Ոչխար
21 甲申 jiǎ-shēn ցզյա-շեն 阳 Յան 木 Ծառ 猴 Կապիկ
22 乙酉 yǐ-yǒu ի-յու 阴 Ին 鷄 Աքաղաղ
23 丙戌 bǐng-xū բին-սյույ 阳 Յան 火 Կրակ 狗 Շուն
24 丁亥 dīng-hài դին-հայ 阴 Ին 猪 Խոզ
25 戊子 wù-zǐ ու-ցզի 阳 Յան 土 Երկիր 鼠 Մուկ
26 己丑 jǐ-chǒu ցզի-չոու 阴 Ին 牛 Կով
27 庚寅 gēng-yín գեն-ին 阳 Յան 金 Մետաղ 虎 Վագր
28 辛卯 xīn-mǎo սին-մաո 阴 Ին 兔 Նապաստակ
29 壬辰 rén-chén ժեն-չեն 阳 Յան 水 Ջուր 龍 Դրակոն
30 癸巳 guǐ-sì գույ-սի 阴 Ին 蛇 Օձ
31 甲午 jiǎ-wǔ ցզյա-ու 阳 Յան 木 Ծառ 馬 Ձի
32 乙未 yǐ-wèi ի-վեյ 阴 Ին 羊 Ոչխար
33 丙申 bǐng-shēn բին-շեն 阳 Յան 火 Կրակ 猴 Կապիկ
34 丁酉 dīng-yǒu դին-յու 阴 Ին 鷄 Աքաղաղ
35 戊戌 wù-xū ու-սյույ 阳 Յան 土 Երկիր 狗 Շուն
36 己亥 jǐ-hài ցզի-հայ 阴 Ին 猪 Խոզ
37 庚子 gēng-zǐ գեն-ցզի 阳 Յան 金 Մետաղ 鼠 Մուկ
38 辛丑 xīn-chǒu сԻն-չոու 阴 Ին 牛 Կով
39 壬寅 rén-yín ժեն-ին 阳 Յան 水 Ջուր 虎 Վագր
40 癸卯 guǐ-mǎo գույ-մաո 阴 Ին 兔 Նապաստակ
41 甲辰 jiǎ-chén ցզյա-չեն 阳 Յան 木 Ծառ 龍 Դրակոն
42 乙巳 yǐ-sì ի-սի 阴 Ին 蛇 Օձ
43 丙午 bǐng-wǔ բին-ու 阳 Յան 火 Կրակ 馬 Ձի
44 丁未 dīng-wèi դին-վեյ 阴 Ին 羊 Ոչխար
45 戊申 wù-shēn ու-շեն 阳 Յան 土 Երկիր 猴 Կապիկ
46 己酉 jǐ-yǒu ցզի-յու 阴 Ին 鷄 Աքաղաղ
47 庚戌 gēng-xū գեն-սյույ 阳 Յան 金 Մետաղ 狗 Շուն
48 辛亥 xīn-hài сԻն-հայ 阴 Ին 猪 Խոզ
49 壬子 rén-zǐ ժեն-ցզի 阳 Յան 水 Ջուր 鼠 Մուկ
50 癸丑 guǐ-chǒu գույ-չոու 阴 Ին 牛 Կով
51 甲寅 jiǎ-yín ցզյա-ին 阳 Յան 木 Ծառ 虎 Վագր
52 乙卯 yǐ-mǎo ի-մաո 阴 Ին 兔 Նապաստակ
53 丙辰 bǐng-chén բին-չեն 阳 Յան 火 Կրակ 龍 Դրակոն
54 丁巳 dīng-sì դին-սի 阴 Ին 蛇 Օձ
55 戊午 wù-wǔ ու-ու 阳 Յան 土 Երկիր 馬 Ձի
56 己未 jǐ-wèi ցզի-վեյ 阴 Ին 羊 Ոչխար
57 庚申 gēng-shēn գեն-շեն 阳 Յան 金 Մետաղ 猴 Կապիկ
58 辛酉 xīn-yǒu սին-յու 阴 Ին 鷄 Աքաղաղ
59 壬戌 rén-xū ժեն-սույ 阳 Յան 水 Ջուր 狗 Շուն
60 癸亥 guǐ-hài գույ-հայ 阴 Ին 猪 Խոզ

Համաձայն եվրոպական տարեգրության 甲子年 վաթսունամյա ցիկլի առաջին տարին խմբագրել

甲子年
Առաջին հազարամյակ Երկրորդ հազարամյակ Երրորդ հազարամյակ

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Nussbaum, Louis-Frédéric (2005). «Jikkan-jūnishi». Japan Encyclopedia. Translated by Roth, Käthe. էջ 420.

Արտաքին հղումներ խմբագրել