|
[[Պատկեր:Delphi Composite.jpg|thumb|300px]]
'''Դելֆի''' ([[հին հունարեն|հուն.]]՝ Δελφοί), համահելլեն կրոնական կենտրոն [[Փոկիս]]ում, [[Պառնասոս]] լեռան ստորոտում, հայտնի իր պատգամատնով և [[Ապոլլոն]]ի տաճարով։ Շահավետ դիրքը ճանապարհների խաչաձևման վրա, ուխտավորների մշտական հոսքը նպաստել են ԴելփիիԴելֆիի վերածնմանը պաշտամունքի, արհեստների, առևտրի և ֆինանսական խոշոր կենտրոնի։
== ԴելփյանԴելֆյան տաճար ==
{{Հիմնական|ԴելփյանԴելֆյան տաճար}}
[[Պատկեր:Delphi temple of Apollo dsc06283.jpg|thumb|300px|Ապոլլոնի տաճարը]]
ԴելփիիԴելֆիի հնագույն տաճարը կառուցվել է [[մ.թ.ա. 9–րդ դար]]ում։ Ըստ առասպելի ինքը՝ Ապոլլոնն է ընտրել ԴելփինԴելֆին իբրև իր սրբավայրը այն բանից հետո, երբ այստեղ սպանել է [[Պիթոն]]ին։ Ապոլլոնի ցանկությամբ լեգենդար ճարտաչապետներ [[Տրոփոնիոս]]ն ու [[Ագամեդես]]ը են նախագծել տաճարը։ Շուտով ԴելփիումԴելֆիում կուտակվում է մեծ հարստություն։ Տաճարի նշանակությունը առավել ևս մեծանում է գաղութարարության ժամանակ։ Հունական ոչ մի գաղութ չէր հաստատվում առանց ԴելփյանԴելֆյան պատգամատան խորհրդի և հավանության։ ԴելփիիԴելֆիի տաճարի և նրա քրմերի ազդեցությունը տարածվել էր [[Հունաստան]]ի սահմաններից դուրս։ Այն բանից հետո, երբ ԴելփիիԴելֆիի հին տաճարը այրվեց, [[մ.թ.ա. 5–րդ դար]]ում, այն վերականգնվեց առավել մեծ շքեղությամբ։ Հետագայում ԴելփիիԴելֆիի տաճարը բազմիցս կողոպտվել է պատերազմների և սոցիալական ցնցումների ժամանակ և վերջնականապես ավերվել ու փակվել է [[Թեոդոսիոս 1]] կայսեր օրոք շուրջ [[390]]։ 20–րդ. դ. սահմանագծին հնագիտական պեղումները ԴելփիումԴելֆիում բացեցին տաճարի, թատրոնի, ձիարշավարանի, ընծայաբերված հուշարձանների մնացորդներ, մեծ թվով արձանագրություններ և նպաստեցին վերականգնելու ԴելփյանԴելֆյան սրբավայրի ընդհանուր տեսքը։ Պարսպապատ սրբազան վայրի կենտրոնում, բարձր հողահարթակի վրա կանգնած է եղել դորիական վոճով կառուցված Ապոլլոնի տաճարը։ Մուտքի դարպասներից դեպի տաճար տանում էր սալարկած ճանապարհը։ Արևելյան ժայռոտ պարսպի ստորոտում գտնվող [[Կաստալյան աղբյուր]]ի սրբազան ջուրը լցվում էր քարե որմնախորշը, որտեղ ուխտավորները լվացվում էին։ Սրբազան համարվում էր նաև մյուս աղբյուրը՝ Կասսոտիոսը։ հարավային կողմը, լեռնալանջին, սանդղևանդներով տեղադրված են եղել մեծ թվով գանձարաններ, մեծաթիվ արձաններ և հուշարձաններ կանգնած են եղել ճանապարհի երկու կողմում։ Տաճարի մուտքի առաջ կանգնած է եղել Ապոլլոնի արձանը։ Այլ սրբությունների միջև գտնվում էր կիսաբոլոր քարը՝ [[օմփալոս]]ը, որը համարվում էր երկրի պորտը։ Տաճարի խորհրդավոր մասում գտնվում էր պատգամատունը։
== ԴելփյանԴելֆյան պատգամատուն ==
{{Հիմնական|ԴելփյանԴելֆյան պատգամատուն}}
Պատգամատուն ոչ ոք չէր կարող մուտք գործել, բացի գուշակ քրմուհուց՝ պիթիայից։ [[Պիթիա]]ն (մ. թ. ա. 5–րդ. դ. դրանք երեքն են եղել) Կասոտիոս սրբազան վտակի ջրից խմում էր մի կում, սրբազան դափնու տերև ծամում և նստում ժայռի ծերպին դրված ոսկե եռոտանու վրա։ Հին հեղինակները բացատրում են, թե եռոտանու վրա նստած պիթիայի հափշտակության մեջ ընկնելը ժայռի ծերպից բարձրացող թունավոր գոլորշին շնչելու հոտևանք է եղել։ Պիթիայի բարձրաձայն արտասանած բառերը քրմերը մեկնաբանել են որպես Ապոլլոնի կամքը։ Քրմերի պատասխանը դիտմամաբ տրվում էր ոչ հստակ կամ երկիմաստ, որպեսզի հնարավոր լիներ այն մեկնաբանել զանազան ձևերով։
| 