«Վազգեն Մանուկյան»–ի խմբագրումների տարբերություն

1990 թվականի մայիսին Վազգեն Մանուկյանն ընտրվել է [[ՀԽՍՀ Գերագույն խորհուրդ|Հայաստանի Գերագույն խորհրդի]] (ԳԽ) պատգամավոր<ref name=":3" />, 1990 թվականի օգոստոսի 13-ին Գերագույն խորհրդի կողմից նշանակվել է Հայաստանի [[:ru:Совет_министров|Նախարարների խորհրդի]] նախագահ [[Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ|(վարչապետ]])<ref name=":3" />, Արդյունքում լինելովդառնալով Խորհրդային Հայաստանի վերջին և երրորդ Հայաստանի երրորդ հանրապետության առաջին վարչապետը։ Դա Հայաստանի համար ծանր ժամանակաշրջան էր․ արագորեն քանդվում էր [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]]-ը, սկսվել էր Հայաստանի քաղաքական և տնտեսական շրջափակումը հյուսիսից։

Մի կողմից՝ անհրաժեշտ էր ջանքեր գործադրել դանդաղեցնելու [[ԽՍՀՄ փլուզում|փլուզումը,]] մյուս կողմից՝ անհրաժեշտ էր արագ անցնել նոր [[Տնտեսական համակարգ|տնտեսական համակարգի]]։ [[Կառավարություն|Կառավարությունը]], որի ձեռքում էր գտնվում ամբողջ [[Գործադիր իշխանություն|գործադիր իշխանությունը]] ([[Սահմանադրություն|սահմանադրությամբ]]<ref>http://www.irtek.am/views/act.aspx?aid=150837</ref> չկար [[Նախագահ|նախագահի]] պաշտոն, ԳԽ-ի կողմից ամբողջ գործադիր իշխանությունը տրված էր կառավարությանը), հաջողությամբ էր իրականացնում այդ բարդ ծրագիրը՝ քաղաքական վստահության վրա հիմնված հարաբերություններ ունենալով ինչպես խորհրդային հանրապետությունների, այնպես էլ մյուս երկրների հետ<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=ip-GCA3gC4g|title=1991թ.Վարչապետի մեկ շաբաթը, կարծիքներ|last=|first=|date=|website=YouTube|publisher=|accessdate=}}</ref>։ Վազգեն Մանուկյանը պահպանում է պրոֆեսիոնալների կարևոր շերտին<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.am/am/previous-ministers/|title=Պատմական ակնարկ - Նախկին նախարարներ - Հայաստանի Հանրապետության Կառավարություն|last=LLC|first=Helix Consulting|website=www.gov.am|language=en|accessdate=2020-12-07}}</ref>՝ փորձառու նախարարներին և խոշոր գործարանների տնօրեններին, որոնք մեծ դեր ունեցան նոր կառավարության  և ԽՍՀՄ տնտեսական կառույցների հետ լիարժեք հարաբերություններ ստեղծելու գործում։ Վազգեն Մանուկյանի ղեկավարած կառավարությունը համակարգային մի շարք բարեփոխումներ է սկսում, որոնք լուրջ հիմք են ստեղծում երկրի հետագա զարգացման համար<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=v6PRvUErx4s|title=1991թ,սեպտ,վարչապետ Վազգեն Մանուկյանի ասուլիսից|last=|first=|date=|website=YouTube|publisher=|accessdate=}}</ref><ref name=":24">{{Cite web|url=https://www.aravot.am/2020/12/03/1156473/|title=Վազգեն Մանուկյան. Իմ ղեկավարած կառավարությունը իր բոլոր թերություններով ու սխալներով հանդերձ, մեծ քայլ արեց Հայաստանում նոր հասարակություն, նոր տնտեսական համակարգ ստեղծելու գործում|website=www.aravot.am|language=en-US|accessdate=2020-12-08}}</ref>։

* 1990 թվականի օգոստոսի 21-ին նորընտիր վարչապետ Վազգեն Մանուկյանը ստորագրեց թիվ 411 հրամանագիրը՝ «Հայաստանի Հանրապետության Նախարարների խորհրդի որոշումը ներքին գործերի նախարարությանն առընթեր հատուկ ստորաբաժանումներ ստեղծելու մասին»։ Որոշման մեջ մասնավորապես ասվում էր. «Ելնելով Գերագույն խորհրդի կողմից հռչակված նպատակից՝ սկսելուսկսել անկախ պետականություն հաստատելու գործընթացը, սահմանակից շրջանների պաշտպանության, խմբակային զինված հանցագործությունների դեմ պայքարի անհրաժեշտությունը։անհրաժեշտությունից։ Նախարարների խորհուրդը որոշում է ստեղծել հանրապետության պաշտպանության և հասարակական կարգի պահպանության հատուկ ստորաբաժանումներ»։ [[Հատուկ գունդ|Հատուկ գնդի]] ստեղծումը հիմք դրեց Հայոց բանակի ստեղծմանը<ref>{{Cite web|url=https://www.civilnet.am/news/2020/08/21/Հայկական-բանակի-ծնունդը-21-օգոստոս-1990-թվական/393088|title=Հայկական բանակի ծնունդը. 21 օգոստոս, 1990 թվական|website=www.civilnet.am|accessdate=2020-12-07|archive-date=2020-10-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20201026064826/https://www.civilnet.am/news/2020/08/21/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6-%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%AB-%D5%AE%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A4%D5%A8-21-%D6%85%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD-1990-%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6/393088|dead-url=yes}}</ref><ref name=":22">{{Cite web|url=https://ankakh.com/hy/article/26890|title=«Հատուկ գնդի» ստեղծումը,տեսանյութ Հայոց բանակի ստեղծման առաջին քայլերը,տեսանյութ|website=ankakh.com|language=en|accessdate=2020-12-07}}</ref>։ 1990 թվականի. հոկտեմբերի 5-ին գունդն իր առաջին երդումը տվեց Նախարարների խորհրդի նախագահ Վազգեն Մանուկյանին<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=e_oQJl9gOfQ|title=Հատուկ գունդ|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>։ Մանուկյանը իր ողջույնի խոսքում ասաց. «''...Այժմ մենք ունենք մեր հանրապետությունը։ Այն դեռ լրիվ անկախ չէ։ Բայց մենք քայլում ենք այդ ուղղությամբ և կհասնենք քաղաքական, տնտեսական անկախության։ Մենք կունենանք հզոր պետություն, հզոր բանակ, հզոր տնտեսություն և կվերադարձնենք մեր նախնիների փայլը...»:''

* Շահագործման հանձնվեց միջազգային կապի նոր համալիրը, որը Հայաստանին այդ կարևորագույն հարցում առաջ մղեց մյուս հանրապետություններից։ 1990-1991 թվականներին ՀՀ կառավարությունը ձեռնարկեց կարևոր մի նախագիծ, հաշվի առնելով, որ [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային միությունըՄիությունը]] փլուզվում է, և Հայաստանը մտնում էր նոր աշխարհ և կապի միջոցները շատ կարևոր են, պայմանագիր կնքվեց ամերիկյան «[[AT&T]]» ֆիրմայի հետ և Հայաստանը ունեցավ միջազգային կապ, որը Խորհրդային միությանՄիության ուրիշ հանրապետություններ կամ քաղաքներ չունեին։ Հետագայում դա դարձավ ամենաեկամտաբեր ճյուղը Հայաստանի համար<ref>{{Cite web|url=https://www.orlandosentinel.com/news/os-xpm-1991-09-15-9109130641-story.html|title=AT&T; PUTS ARMENIA ON TELEPHONE MAP|last=Times|first=New York|website=OrlandoSentinel.com|language=en-US|accessdate=2020-12-07}}</ref><ref name=":21">{{Cite web|url=https://arpymaghakyan.wordpress.com/2013/10/24/%d5%a1%d5%bc%d5%a1%d5%b6%d6%81-%d5%a5%d6%80%d5%a1%d5%a6%d5%a1%d5%b6%d6%84%d5%ab-%d5%aa%d5%b8%d5%b2%d5%b8%d5%be%d5%b8%d6%82%d6%80%d5%a4%d5%a8-%d5%b4%d5%a5%d5%ae-%d5%a2%d5%a1%d5%b6%d5%a5%d6%80/|title=«Առանց երազանքի ժողովուրդը մեծ բաների չի հասնի». Վազգեն Մանուկյան|date=2013-10-24|website=arpy maghakyan|language=en|accessdate=2020-12-07}}</ref><ref name=":24" />։

* ԻրականացվեցԻրականացվեցին հողի սեփականաշնորհումը և հարակից ծրագրային փաթեթների իրագործումը։փաթեթները։ 1990-1991 հողի սեփականաշնորհումից առաջ և հետո որոշումներ ընդունվեցին կապված գյուղատնտեսական մթերքների պետական մթերումների խթանման հետ (1991 օգոստոսի 3-ի թիվ 490 որոշում), համաձայն որիորոնց կառավարությունը հացահատիկի, խաղողի, ծիրանի, խորդենու, ծխախոտի, կաթի և բրդի պետական մթերումների դիմաց գյուղացիական և կոլեկտիվ տնտեսություններին նպաստավոր պայմաններով տրամադրում էր նյութատեխնիկական ռեսուրսներ և ժողովրդական սպառման ապրանքներ։ Մեկ այլ որոշմամբ (1991 մայիսմայիսի 23-ի թիվ 373 որոշում) ՀՀ կառավարությունը սահմանում էր գյուղացիական տնտեսությունների և ձեռնարկությունների գույքի կամավոր ապահովագրման կարգը և պայմանները,: ևԸնդունվեցին ևս մի շարք ալայլ որոշումներ։ ''«Սեփականաշնորհմամբ առաջացած փոքր հողակտորների մշակումը արդյունավետ չէ, և պետք էր պետական ծրագիր մշակել հողակտորների աստիճանական խոշորացման նպատակով։ Սեփականաշնորհումը գործի առաջին կետն էր։ Հողի սեփականաշնորհումից հետո գալիս է իսկական հոգատարությունը պետության կողմից գյուղացու նկատմամբ».'' Վազգեն Մանուկյան.<ref name=":21" /><ref name=":24" />:

* ՀՀ կառավարությունը 1991 թվականի հունիսի 13-ին և օգոստոսի 13-ին ընդունեց թիվ 392 և թիվ 525 որոշումները, որոնց համաձայն հանձնարարվում էր ՀՀ նախարարություններին  և գերատեսչություններին, կազմակերպություններին մինչև 1991 թվականի դեկտեմբերի 1-ը ապահովել լրացուցիչ 600 հազ. տոննա մազութի ներկրումը հանրապետություն, աղետի գոտու բնակչության կողմից օգտագործված գազի և էլէկտրաէներգիայիէլեկտրաէներգիայի գծով չվճարված պարտքերի մարման համար  [http://www.minenergy.am/page/375 «Հայէներգո»  ԱՄ]-ին և [https://armenia-am.gazprom.com/about/history/ «Հայգազ» ԱՄ]-ին հատկացնել գումարներ։

*1990 և 1991 թվականներին հանրապետությունում շահագործման են հանձնվել համապատասխանաբար՝ 1,46 մլն քառ. մքմ և 1,91 մլն քառ. մքմ ընդհանուր մակերեսով . բնկաելի շենքեր<ref name=":23" />։ 1991 թվականին բնակարան են ձեռք բերել շուրջ 21 հազ․ ընտանիքներ՝ 1992 թվականի 4 հազարի փոխարեն<ref name=":23" />։  Բնակարանային շինարարությունը գյուղական բնակավայրերում 1991-ին այն կազմել է 866 հազար քառ․մքմ<ref name=":23" />։ 1991 թվականին աննախադեպ աճ ապահովվեց սոցիալ մշակութային նշանակության օբյեկտների գործարկման բնագավառում՝օբյեկտների՝ մասնավորապես նախադպրոցական հիմնարկների, հանրակրթական դպրոցների, հիվանդանոցների, պոլիկլինիկաների, ակումբների և մշակույթի տների շահագործման ոլորտում<ref name=":23" />։

*Համաձայն ՀՀ նախարարների խորհրդի 1991 թվականի մարտի 13-ի թիվ 206 և 1991 թվականի օգոստոսի 9-ի թիվ 506 որոշումների հանրապետության նախարարներին և գերատեսչություններին, պատգամավորների տեղական խորհուրդների գործկոմներին, հիմնարկներին և կազմակերպություններին հստակ հանձնարարվում էր որպես սեփական գործունեության գլխավոր խնդիր համարել 1991 թվականի երկրաշարժի գոտում շինարարության օբյեկտների շահագործման հանձնման առաջադրանքների անվերապահ կատարման ապահովումը։

*1990 թվականին հանձնվեց 500 հազար քմ բնակելի տարածք, 1991 թվականին 750 հազար քմ բնակելի տարածք<ref name=":23" />։ [[Գյումրի]] քաղաքում 1991-ի առաջին 7 ամսվա ընթացքում հանձնվել է մոտ 180 հազ ք. մ բնակմակերես կամ գրեթե անյնքան որքան 1989-1990 թվականները միասին վերցրած<ref name=":23" />։ Այդ ժամանակ Խորհրդային միությոնից պետությունը վերցրեց 500 մլն ռուբլի պարտք վերցրեց, որը անվերադարձ եղավ։ Դա շինմոնտաժային աշխատանքների առումով  կազմում էր 250 մլն ԱՄՆ  դոլար։

*Համաձայն ՀՀ նախարարների խորհրդի 1991 մայիսի 21/29, 237/379 որոշմամբ, որով «Մոսմարզգործկոմին» առընթեր «Մոսմարզշինկոմիտեին» «Պոդմոսկվոյե» ԱՇՄ-ն Հայաստանի Հանրապետության շինարարության նախարարությանը հանձնելու մասին» որոշման՝ աղետի գոտում աշխատող տարբեր մյութենականմիութենական կազմակերպությունների արտադրական բազան թողնվել է Հայաստանի Հանրապետությունում։

*Աղետի գոտում շինարարական և վերականգմանվերականգնման աշխատանքները տեղական շինանյութով ապահովելու կապակցությամբ Վազգեն Մանուկյանը ստորագրեց ՀՀ նախարարների խորհրդի 1991 թվականի սեպտեմբերի 14-ի թիվ 557 որոշումը։ Համաձայն այդ որոշման հստակ հանձնարարականներ տրվեցին «Հայարդշինանյութեր» ԱՄ-ին, «[[Արարատցեմենտ]]»» ԱՄ-ին, «Հ[[Հրազդանի ցեմենտի գործարան|րազդանի ցեմենտի գործարանին]]» և «Երևանի գաջի գործարանին»։

*Նորից շահագործման հանձնվեցին կարբիդի և կաուչուկի արտադրությունները՝ 1991 թվականի մայիսի թիվ 331 որոշմամբ գործարկվեց «[[Նաիրիտ|Նաիրիտի]] գիտարատադրականգիտարտադրական միավորման արտադրությունների գործարկումը», որով նաև խստորեն ճշտվում էր սահմանային թույլատրելի արտանետումների և արտահոսքերի նորմաներընորմերը, պահմպանվումպահպանվում էին արտադրությունների անվտանգությունը և բնապահմանականբնապահպանական նորմերը։

*Երևանում տեղի ունեցավ հայաստանցի և սփյոռքահայսփյուռքահայ գործարարների  համատեղ համաժողովը։ Գրանցվեցին բազմաթիվ համատեղ ձեռնարկություններ<ref name=":24" />։

*1991 թվականին ՀՀ կառավարությունը որոշումներ ընդունեց նաև մանրածախ գների ռեֆորմի կապակցությամբ՝ բնակչության սոցիալական պաշտպանության ուժեղացման լրացուցիչ միջոցառումների մասին  (1991  մայիսի 3-ի թիվ 324, 1991 թվականի օգոստոսի 3,3՞ի թիվ 492)

*Ընդունվեց «Բորսաների մասին» առաջին որոշումը<ref>{{Cite web|url=https://www.arlis.am/DocumentView.aspx?docid=18419|title=DocumentView|website=www.arlis.am|accessdate=2020-12-08}}</ref>, որով օրինականացվեցօրինականացվեցին շուկայական առաջին կառույցը և համատեղ ձեռնարկությունների ստեղծման, գրանցման կարգը և այլն։

Վազգեն Մանուկյանի և ՀՀՇ-ի վերնախավի միջև ավելի ու ավելի ենէին խորանում անհամաձայնությունները Հայաստանի ապագա քաղաքական կուրսի վերաբերյալ։ Վազգեն Մանուկյանը 1991 թվականի սեպտեմբերի 25-ին ԳԽ-իԳերագույ իրխորհուրդում ելույթովելույթ ունենալով, հրաժարական է տալիս վարչապետի պաշտոնից<ref name=":3" /><ref>{{Cite web|url=http://www.vazgenmanukyan.am/books/Haykakan_Yerazanqy.pdf|title=Հայկական երազանքը գոյատևման փակուղում|last=|first=|date=|year=|website=YouTube|publisher=|page=96-98|accessdate=}}</ref> , սեպտեմբերի 26-ին ԳԽ-ըխորհրդարանն ընդունում է նրա հրաժարականը։