«Հայ բնակչության պատմական միգրացիաներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

XI դարի երկրորդ կեսերից սկսած, երբ Հայաստանի տարածքը ներխուժեցին [[Սելջուկյան սուլթանություն|սելջուկյան թուրքեր]]ը, հայ բնակչությունը սկսեց լքել հայրենի հողերը և արտագաղթել [[Վրաստան]], [[Հյուսիսային Կովկաս]] և հատկապես [[Կիլիկիայի հայկական թագավորություն|Կիլիկիա]]։ 1071 թ.-ին ՝ Մանցիկերտի[[Մանազկերտի ճակատամարտիցճակատամարտ]]ից հետո, սելջուկները կազմավորեցին առաջին պետությունը՝ [[Ռում]]ի սուլթանությունը, որն ընդգրկում էր ամբողջ Հայաստանը և [[Անատոլիա]]յի ներքին տարածքը։ Դա հանգեցրեց հայերի միգրացիայի ավելացմանը դեպի ափամերձ տարածքներ, հատկապես դեպի [[Կիլիկիա]] և [[Եփրատ]]։ 1072 թվականին [[Շադդադյաններ|Շեդդադյանների քրդական տոհմ]]ը սելջուկներից ստացավ նախկին Անիի վասալ տերության թագավորությանը՝ ձևավորելով [[Անի|Անիի էմիրություն]]։ Այսպիսով, XI դարից սկսած Հայկական լեռնաշխարհում և [[Անդրկովկաս|Անդրկովկաս]]ում սկսեց նորեկ [[Թուրքեր|թուրքեր]]ի կողմից հայ և [[Քուրդ|քուրդ]] բնակչության [[Տեղահանություն|տեղահանության]] հանցավոր գործընթացը։

[[Բյուզանդիա]]յի կողմից նվաճվելուց հետո ազգային պետականության կորուստը, ինչպես նաև սելջուկների մուտքը հանգեցրեց հայերի զանգվածային տեղահանումըտեղահանմանը, ավերված երկրից դեպի առավել անվտանգ տարածքներ՝ [[Կիլիկիա]], [[Լիբանան]], [[Սիրիա]]ն և այլ երկրներ։ Հայաստանից հայերի զանգվածային վերաբնակեցումը դեպի բյուզանդական հողեր ավելի շատ գլոբալ հետևանքներ ունեցավ, քան հասարակության հասարակ աճը։ XI դարի երկրորդ կեսին հայերը այստեղ ստեղծեցին առնվազն 6 [[Նահանգ|նահանգ]]. 1071թ` Ֆիլարեթ [[Վարաժնունիներ|Վարաժնունի]] նահանգը, Մելիտենայի իշխանությունը, 1080 թվին` [[Կիլիկիա]]յի,1083 թվին` [[Եդեսիա|Եդեսա]]յի, միևնույն ժամանակ ՝ [[Կեյսուն|Կեսունի]] և [[Պիրի իշխանություն|Պիրի]] իշխանություններըը։

XIII դարի վերջին, միջին Ասիայից [[Մոնղոլներ|մոնղոլ]]ների արշավանքից հետո, ՔաջարիՔաջարների թուրքմենական ցեղը տեղափոխվեց Իրան և Անդրկովկաս, որըինչը մեծացրեց ճնշումը քրիստոնյա հայ բնակչության վրա, հատկապես Նախիջևանում և հարակից շրջաններում։ Հայ բնակչության հետագա արտահոսքը տարածաշրջանից կապված էր թաթար-մոնղոլական, ապա ՝ Թամերլանի[[Թամերլան]]ի արշավանքների հետ, որի ընթացքում նրանք հողերը խլեցին հայերից և բնակեցրեցին թուրքերով։ Այսպիսով, ժամանակին Թամերլանը վերաբնակվեց Անդրկովկասում ([[ԷրիվանԵրևան]]ի, [[ԳյանջաԳանձակ]]յիի և ՂարաբաղիԱրցախի շրջանշրջաններ) [[Քաջարներ ցեղեր|Քաջարներ]]ի 50 հազար ընտանիքներ, որոնց թիվը ժամանակի ընթացքում ավելացավ։

XIII-XV դարերի ընթացքում Հայաստանում հայ խոշոր և միջին [[Ֆեոդալներ|ֆեոդալ]]ները աստիճանաբար վերածվեցինիրենց տեղը զիջեցին ռազմական քոչվոր ազնվականության` մոնղոլական, թյուրքական և քրդական ազնվականների կողմից։ազնվականներին։ Քոչվորների գրոհի տակ [[Հայեր|հայեր]]ը ստիպված էին ընտրություն կատարել բնաջնջման, ստրկության և զանգվածային արտագաղթի միջև` տեղափոխվելով դեպի հարևան երկրներ։ Արշավանքների ընթացքում ոչնչացվեցին և թալանվեցին նյութական մշակույթի արտադրողական ուժերն ու հուշարձանները։ 1380 թվականին Խան[[Ոսկե ԹոխթամիշըՀորդա]]յի խան [[Թոխթամիշ]]ը Լեռնային Ղարաբաղից և Սյունիքից գերեվարեց տասնյակ հազարավոր հայերի։

Թուրքերի կողմից հայկական հողերի կարգավորմանզավթման գործընթացը շարունակվեց նաև XV դարում։ 1410 թվականից այս տարածքները մտան Թուրքականթուրքական ցեղային միության` [[Կարա-Կոյունլուներ|Կարա-Կոյունլու]] պետության կազմի մեջ՝ մայրաքաղաք՝ [[Թավրիզ]]ում։ Եվս կես դար անց Կարա-Կոյունլուի ողջ ունեցվածքը տեղափոխվեց Թուրքականթուրքական նոր [[Ակ-Կոյունլուների պետություն|Ակ-Կոյունլու]] պետության տարածք՝ [[Չուխուր Սաադ|Չուխուր-Սաադ]] վարչական միավորի մեջ, որտեղ հիմնականում գտնվում է Հայաստանի ժամանակակից տարածքը։ Այս ժամանակահատվածում հայ բնակչությունը շարունակում էր ենթարկվել ավերածությունների, կողոպուտի և բնաջնջման,որի արդյունքում ոչնչացվեցին հայկական մշակույթի հուշարձաններ։

1480-ական թվականներին Վրաստանի հարավային տարածքներում՝([[Ղազախ (քաղաք)|Ղազախ]]ի, [[Փամբակի լեռներ|Փամբակ]]ի և [[Շիրակ]]ի շրջանները) թյուրքական ցեղերի վերաբնակեցման կապակցությամբ Փամբակի հայ բնակչության մի մասը մեկնեցտեղափոխվեց [[Վրաստան]]։