Հնում տրամբանության ուսումնասիրման պատճառարկությունը պարզ էր։ Դա արվում էր նրա համար, որպեսզի մարդը կարողանա տարբերել հավաստի փաստերը ոչ հավաստիներից և այդ կերպ դառնա ավելի արդյունավետ փաստերի և ճարտախոսության մեջ, և նաև, միգուցե, դառնա ավելի լավ մարդ։ Արիստոտելի «[[Օրգանոն]]» աշխատության մի մասը մտահանգումը դիտարկում է այնպես, ինչպես այն սիլլոգիստիկայի զարգացման հետ համընթաց դիտարկվում է ոչ ստանդարտ տրամաբանության շրջանականերում, իսկ Արիստոտելյան դպրոցում, այս տրամաբանության վերաբերյալ ոչ ստանդարտ աշխատությունները համարվեցին, որպես Արիստոտելի [[Հռետորություն|հռետորիկական]] ուսումնասիրություններում լրացուցիչ աշխատանքներ։
Այս հին պատճառարկութունը դեռ գոյություն ունի, չնայած այն արդեն չի համարվում տրամաբանության ամբողջական պատկերի կենտրոնը։ Սովորաբար [[Դիալեկտիկա|դիալեկտիկդիալեկտիկան տրամաբանություն]] տրամաբանություննն է հանդիսանում [[Քննադատական մտածողություն|քննադատական մտածողության]] հիմքը, որը համարվում է պարտադիր առարկա շատ համալսարաններում։ Հնագույն ժամանակներից դիալեկտիկան կապված է եղել տրամաբանության հետ, բայց վերջին դարաշրջաններում եվրոպացի և ամերիկացի տրամաբանները փորձեցին գտնել մաթեմատիկական հիմքեր տրամաբանության և դիալեկտիկայի համար՝ ձևավորելով դիալեկտիկ տրամաբանությունը։ [[Դիալեկտիկ տրամաբանութուն]]ը նաև հատուկ դիալեկտիկական ուսմունքի անունն է [[Գեորգ Վիլհելմ Ֆրիդրիխ Հեգել|Հեգելի]] և [[Կառլ Մարքս|Մարքսի]] խորհրդում։ Կան փաստի և դիալեկտիկայի վերաբերյալ որոշ պաշտոնական բանագրություններ այնպիսի հեղինակներից, ինչպիսիք են [[Սթիվեն Տուլմին]]ը («Փաստի կիրառությունները»), [[Նիկոլաս Ռեշեր]]ը («Դիալեկտիկա»)<ref>{{cite journal|last=Rescher|first=Nicholas|date=1978|title=Dialectics: A Controversy-Oriented Approach to the Theory of Knowledge|url=http://ojs.uwindsor.ca/ojs/leddy/index.php/informal_logic/article/view/2809|journal=Informal Logic|volume=1|issue=#3}}</ref><ref>{{cite journal|last=Hetherington|first=Stephen|date=2006|title=Nicholas Rescher: Philosophical Dialectics|url=https://ndpr.nd.edu/news/25075-philosophical-dialectics-an-essay-on-metaphilosophy/|journal=Notre Dame Philosophical Reviews|issue=2006.07.16}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=T65moyMMioYC|title=Reason, Method, and Value: A Reader on the Philosophy of Nicholas Rescher|last=Rescher|first=Nicholas|date=2009|publisher=Ontos Verlag|isbn=3110329050|editor=Jacquette,Dale}}</ref>, և վան Էմերենն ու Գրուտենդորսթը («[[Պրագմա-Դիալեկտիկա]]»)։ Պարտադիր դատողության տեսությունները կարող են ապահովել հիմք դիալեկտիկ տրամաբանության ձևավորման համար,իսկ հենց դիալեկտիկան կարող է ձևավորվել, որպես խաղի քայլեր, որտեղ հիմնավորումների ոչ ճշմարիտ լինելու փաստը և հակադրող փաստը հակադրում են իրար։ Այդպիսի խաղերը շատ տրամաբանությունների համար կարող են ապահովել ստանդարտ [[խաղի սեմանտիկա]](իմաստաբանություն)։
[[Փաստերի տեսություն]]ը, որ ստանդարտ տրամաբանության, պատրանքների և քննադատական հարցերի ուսումնասիրությունն ու ուսմունքն է, քանի որ դրանք վերաբերում են ամեն օրվա և առօրյա դեպքերին։ Երկխոսությունների որոշ կոնկրետ հատվածներ կարող են վերլուծվել և քննվել, որպեսզի դուրս բերվեն նախադրյալները, եզրակացությունները և պատրանքները։ Փաստերի տեսությունը այսօր ներառված է [[արհեստական բանականություն]]ում և [[իրավունք]]ում։
