|
'''Նեոօսմանիզմ (նեոօտտոմանիզմ)''' ({{lang-tr|Yeni Osmanlıcılık}}), քաղաքական գաղափարախոսություն [[Թուրքիա]]յում:յում։ Նրա բովանդակությունը կայանում է նախկին [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] կազմի մեջ մտնող երկրներում քաղաքական ազդեցության մեծացման մեջ, որի իրավահաջորդը ժամանակակից Թուրքիան է։ Վերջերս նեոօսմանիզմ հասկացությունը նույնպես ասոցացվում է Օսմանյան կայսրության մշակույթի և ավանդույթների վերականգնման փորձերի հետ Թուրքիայի սահմաններում։
Այս հասկացությունն առաջին անգամ օգտագործվել է [[Հունաստան|հունական]] [[ԶԼՄ]]-ների կողմից 1974 թվականին [[Թուրքերի ներխուժումը Կիպրոս|թուրքերի Կիպրոս ներխուժումից]] հետո<ref>''Kemal H. Karpat.'' Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays, BRILL, 2002, ISBN 978-90-04-12101-0, [https://books.google.com/books?id=082osLxyBDgC&pg=PA524&dq=%22the+word+was+coined+by+the+Greeks+after+Turkey+landed+troops+in+Cyprus+in+1974%22&hl=en&ei=bJVfTtX4OcGimQW9j7Q9&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCkQ6AEwAA#v=onepage&q=%22the%20word%20was%20coined%20by%20the%20Greeks%20after%20Turkey%20landed%20troops%20in%20Cyprus%20in%201974%22&f=false p. 524.]</ref>։
21-րդ դարում այդ տերմինը սկսեց մատնանշել ուղղությունը թուրքական քաղաքականության մեջ, որտեղ Օսմանյան մշակութային ավանդույթների վերածնունդը նպաստեց [[Արդարություն և զարգացում կուսակցություն (Թուրքիա)|Արդարություն և զարգացում կուսակցության]] (ԱԶԿ) ժողովրդականության աճին, որն այնուհետև դարձավ իշխող:իշխող։ ԱԶԿ-ի կողմից այդ գաղափարախոսությանը աջակցելը Թուրքիայի [[Սոցիալական քաղաքականություն|սոցիալական քաղաքականության]] մեջ փոփոխություններ է առաջացրել երկրի վաղ ավանդույթների համատեքստում, ինչը բացասաբար է ազդել ժամանակակից Թուրքիայի հանրապետական և աշխարհիկ նվաճումների վրա<ref>[http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/187001/istanbul_Barosu_ndan_AKP_li_vekile_cok_sert_tepki.html İstanbul Barosu’ndan AKP’li vekile çok sert tepki]// Cumhuriyet Gazetesi</ref><ref>[http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/siyaset/185737/AKP_li_vekil__Osmanli_nin_90_yillik_reklam_arasi_sona_erdi.html AKP’li vekil: Osmanlı'nın 90 yıllık reklam arası sona erdi] // Cumhuriyet Gazetesi</ref>։ ԱԶԿ-ն իր կողմնակիցներին և իր հիմնադիր [[Ռեջեփ Թայիփ Էրդողան|Ռեջեփ Էրդողանին]] (որն ընտրվել է 2014 թվականին նախագահ) անվանել է «Osmanlı torunu» (օսմանների հետնորդներ)<ref>[http://www.islamianaliz.com/haber/iste-akpnin-yeni-secim-sarkisi-tam-bir-osmanli-torunu-reisle-girdi-kol-kola-davutoglu-ahmet-hoca-video/13121/ İslami Analiz<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>։ Ներքին քաղաքականության փոփոխություններին հաջորդեցին արտաքին քաղաքականության փոփոխությունները։ Սոցիալական ոլորտում օսմանիզմը, որը քննադատության է ենթարկվել աշխարհիկության կողմնակիցների կողմից և խրախուսվել է ԱԶԿ-ի կողմից, հիմք է ծառայել [[Պառլամենտական համակարգ|պառլամենտարիզմի]] համակարգից [[Նախագահական համակարգ|նախագահական]] հանրապետությանը անցնելու համար՝ նպաստելով Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցած ուժեղ կենտրոնացված կառավարության հաստատմանը:հաստատմանը։ Քննադատները Էրդողանին մեղադրում էին այն բանում, որ նա երկիրը ղեկավարում է այնպես, կարծես [[սուլթան]]ն է<ref>''Barış Yarkadaş.'' [http://www.gercekgundem.com/yazarlar/baris-yarkadas/2406/akpnin-osmanli-sevdasi-ve AKP’nin Osmanlı sevdası ve…] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150208105310/http://www.gercekgundem.com/yazarlar/baris-yarkadas/2406/akpnin-osmanli-sevdasi-ve |date=2015-02-08 }} // Gerçek Gündem</ref><ref>''Uğur Dündar.'' [http://www.sozcu.com.tr/2013/yazarlar/ugur-dundar/yeniden-osmanli-hayalinin-pesinden-kosan-akp-felaketi-yakaladi-291359/ Yeniden Osmanlı hayalinin peşinden koşan AKP, felaketi yakaladı!..] // Sözcü Gazetesi</ref><ref>{{Cite web|accessdate = 2016-01-15|lang = tr-TR|title = Kılıçdaroğlu: AKP çökmüş Osmanlıcılığı ambalajlıyor|url = http://t24.com.tr/haber/kilicdaroglu-akp-cokmus-osmanliciligi-ambalajliyor,284360|publisher = t24.com.tr}}</ref>։
== Պատմություն ==
Այս եզրույթն օգտագործվում է 2002 թվականից ԱԶԿ-ի կողմից իրականացվող թուրքական արտաքին քաղաքականությունը նկարագրելու համար, երբ նա իշխանության եկավ Էրդողանի գլխավորությամբ, որը զբաղեցնում էր վարչապետի պաշտոնը:պաշտոնը։ Նեոօսմանիզմը արմատական շեղում է [[քեմալիզմ]]ի գաղափարներից, որը կողմնորոշում է դեպի արևմուտք, և որի նպատակն է խուսափել Մերձավոր Արևելքի անկայունությունից և կրոնական մոլեռանդությունից։ Քեմալիզմի հայեցակարգից հեռանալը, որը սկսվել է [[Տուրգուտ Օզալ]]ի իշխանության օրոք, այժմ անվանում են նեոօսմանիզմի առաջին քայլը<ref>{{Cite book|last= Murinson |first= Alexander | title= Turkey's Entente with Israel and Azerbaijan: State Identity and Security in the Middle East and Caucasus (Routledge Studies in Middle Eastern Politics) |publisher= [[Routledge]] |date=December 2009 |page=119 |isbn=0-415-77892-1}}</ref>։
[[Պատկեր:Munich Security Conference 2010 - KM027 Da Za.jpg|thumb|250x250px|Թուրքիայի արտգործնախարար [[Ահմեդ Դավութօղլու|Ահմեթ Դավութօղլուն]] և Եգիպտոսի ԱԳ նախարարի առաջին տեղակալ Հոսսամ Զակին 2010 թվականի Մյունխենի անվտանգության համաժողովում]]
Օսմանյան կայսրությունը հզոր տերություն էր, որն իր ծաղկման գագաթնակետին վերահսկում էր [[Բալկաններ]]ը, [[Մերձավոր Արևելք]]ի, [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յի և [[Կովկաս]]ի մեծ մասը։ Արտաքին քաղաքականության նեոօսմանական կուրսն իր նպատակն ունի ամրապնդել Թուրքիայի ազդեցությունն այդ տարածաշրջաններում, ընդ որում, այն մեղմ ուժ է օգտագործում այդ նպատակներին հասնելու համար<ref>{{Cite web| url= http://www.carnegieendowment.org/publications/index.cfm?fa=view&id=22209| title= Turkey’s Middle East Policies: Between Neo-Ottomanism and Kemalism| last= Taspinar | first= Omer | accessdate = 2010-06-05| date =September 2008| publisher= Carnegie Endowment for International Peace}}</ref>։ Նման արտաքին քաղաքականությունը նպաստել է Թուրքիայի հարաբերությունների բարելավմանը հարևանների, մասնավորապես [[Իրաք]]ի, [[Իրան]]ի և [[Սիրիա]]յի հետ։ Սակայն [[Իսրայել]]ի՝ նրա ավանդական դաշնակցի հետ Թուրքիայի հարաբերությունները վատացել են, հատկապես 2008-2009 թվականներին<ref>{{Cite news |title=Turkey rallies to Gaza's plight |author=Sarah Rainsford |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/7831496.stm |newspaper=BBC News |date=2009-01-16 |accessdate=2012-01-09}}</ref> և 2010 թվականին [[Թափվող արճիճ|Գազայի ափերի մոտ տեղի ունեցած հակամարտությունից]] հետո<ref><cite class="citation news" contenteditable="false">[http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/palestinianauthority/7789077/Turkey-condemns-Israel-over-deadly-attack-on-Gaza-aid-flotilla.html «Turkey condemns Israel over deadly attack on Gaza aid flotilla»]. </cite></ref>։
== Քննադատություն ==
Ժամանակակից ռուս փիլիսոփա և քաղաքագետ Ալեքսանդր Դուգինն իր Ռուսաստանի Եվրասիական ռևանշը գրքում հանդես է եկել Էրդողանի քաղաքականության խիստ քննադատությամբ և կանխատեսել է նրա կառավարության արագ տապալումը և Թուրքիայի փլուզումը:փլուզումը։ Նա նաև հայտարարել է, որ Թուրքիան, ըստ էության, պետք է տեղյակ լինի ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականության, ինչպես Իսրայելի հետ կապերի խզումը կրում է ցուցադրական բնույթ։
{{քաղվածք|Վերջին տարիներին վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի չափավոր իսլամիստական կառավարությունը հեռացել է Եվրասիական մոդելից, որին նայում էին՝ չնայած Եվրասիական քեմալականների խմբի հետ կոշտ բախմանը։ «[[Էրգենեկոն]]»-ի գործի ընթացքում, որը հրահրվել էր ԿՀՎ-ի սադրիչների կողմից, հազարավոր քեմալականներ և եվրասիացիներ, այդ թվում՝ Թուրքիայի գլխավոր շտաբի բոլոր ղեկավարությունը, հեռացվել են պաշտոններից, և նրանցից շատերը բանտ են նետվել բոլոր օրենքների խախտման կեղծ մեղադրանքներով:մեղադրանքներով։ Էրդողանի այս Ատլանտյան և ամերիկամետ ալիքը ստացել է նեոօսմանական քաղաքականություն անվանումը և նշանակում էր Անկարայի նոր ինտեգրումը Մեծ Մերձավոր Արևելքի ամերիկյան նախագծին:նախագծին։ բայց նաև վտանգի տակ է դրել Թուրքիայի ամբողջականությունը՝ կառավարությանը հակադրելով բնակչության կեսը և նախադրյալներ ստեղծելով քրդական անջատողականության նոր ալիքի համար։ Երբ Էրդողանը Սիրիայում աջակցեց վահաբիթցի ամերիկամետ ծայրահեղականներին և Իսրայելի հետ բարիկադների մի կողմում հայտնվեց, ակնհայտ դարձավ, որ նա անցել է սահմանը, և որ Թուրքիան դատապարտված է։ Դա Մերձափնյա տարածքի տատանումը չէր Մերձափնյա (եվրասիականության) և ծովի միջև (ԱՄՆ-ն և նրա տարածաշրջանային ենթաիմպերիալիստական վստահված անձինք՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]ն, [[Քաթար]]ը, [[Իսրայել]]ը, վահաբիտները և այլն), բայց միանշանակ է ատլանտիզմը, այսինքն՝ ուղղակի ինքնասպանության ուղին:ուղին։ Էրդողանը հայտնվել է 2008 թվականի [[Սաակաշվիլի Միխեիլ|Սահակաշվիլիի]] կամ [[Յուշչենկո Վիկտոր|Յուշչենկոյի]] կարգավիճակում։ Նրա ռեժիմի անկմանը և Թուրքիայի փլուզմանը հաշված օրեր են մնացել։|[[Ալեքսանդր Դուգին]]<ref>{{cite news | title = Евразийский реванш России| |author = А. Г. Дугин | date = 2014 | url = http://profilib.com/chtenie/9830/aleksandr-dugin-evraziyskiy-revansh-rossii-18.php}}</ref>}}
== Տես նաև ==
|
