«Դեյվիսոն-Ջերմերի փորձ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-== *Պատմությունը *== +== Պատմություն ==) |
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) |
||
Տող 1.
{{Քվանտային մեխանիկա|cTopic=Գիտափորձեր}}
'''Դեյվիսոն-Ջերմերի փորձ''', [[էլեկտրոն]]ների [[դիֆրակցիա]]ն նկարագրող գիտափորձ, որով հաստատվում է [[Մասնիկ-ալիքային երկվություն|դը Բրոյլի հիպոթեզը]]
| last = Davisson
| first = C.J.
Տող 22.
== Նկարագրությունը ==
[[Պատկեր:Davisson and Germer.jpg|thumb|Դեյվիսոնը և Ջերմերը]]
Դեյվիսոնի և Ջերմերի իրական նպատակը [[նիկել]]ի մակերևույթի ուսումնասիրությունն էր։ Մոնոքրոմատիկ դանդաղ էլեկտրոնների փունջը ուղղելով նիկելի միաբյուրեղի թիրախին՝ անհրաժեշտ էր դիտարկել էլեկտրոնների ցրման անկյունները։ Նույնիսկ լավ հղկված, ողորկ բյուրեղի մակերևույթը չափազանց խորդուբորդ է էլեկտրոնների համար, և սպասվում էր, որ անդրադարձումը պիտի լինի խիստ ցրված<ref name="Hugh D. Young 2004">Hugh D. Young, Roger A. Freedman: ''University Physics, Ed. 11.'' Pearson Education, Addison Wesley, San Francisco 2004, 0-321-20469-7, S. 1493-1494.</ref>
Էլեկտրոնների արագությունը որոշվում է էլեկտրոնային խողովակի <math>\scriptstyle U</math> լարումով. <math>\scriptstyle U=\sqrt{\frac{2eU}{m_e}}.</math>:
Տող 31.
Ցրված էլեկտրոնների քանակը չափող դետեկտորը գրանցում է միայն առաձգական ցրումները։
Փորձի ընթացքում միջադեպի հետևանքով օդ թափանցեց վակուումային խցիկ, ինչի հետևանքով նիկելի մակերևույթին օքսիդի թաղանթ առաջացավ։ Այն հեռացնելու համար Դեյվիսոնը և Ջերմերը նմուշը տաքացրեցին բարձրջերմաստիճանային հնոցում, առանց իմանալու, որ դրա հետևանքով մինչ այդ բազմաբյուրեղային նիկելային կառուցվածքը վերածվելու է մեծ միաբյուրեղի<ref name="Hugh D. Young 2004"/>
Անդրադարձման առավելագույն անկյունը տրվում է [[Բրեգի օրենք]]ով՝
:<math>n\lambda=2d\sin \left(90^{\circ} -\frac{\theta}{2} \right),</math>
''n'' = 1, ''θ'' = 50° և նիկելի բյուրեղային հարթությունների տարածության դեպքում (''d'' = 0.091 նմ) ստացվում են ռենտգենյան ճառագայթների ցրումը<ref name=EisbergResnick/>
Էլեկտրոնային խողովակին կիրառված լարումը փոփոխելով՝ կարելի է գտնել դիֆրակցիայի ենթարկված էլեկտրոնների առավելագույն ինտենսիվությունը տարբեր անկյունների համար։ Ամենամեծ ինտենսիվությունը դիտարկվեց θ = 50° անկյան տակ, երբ լարումը 54 Վ է, իսկ էլեկտրոնների կինետիկ էներգիան՝ {{Նշանակումների տեքստ|54|ul=էՎ}}<ref name=EisbergResnick/>:
Տող 48.
== Պատմություն ==
[[Մաքսվելի հավասարումներ]]ից ելնելով, 19-րդ դարի վերջին պատկերացնում էին, որ լույսը կազմված է էլեկտրամագնիսական դաշտի ալիքներից, իսկ մատերիան՝ մասնիկներից։ 1905 թ., [[ֆոտոէֆեկտ|ֆոտոելեկտրական երևույթը]] բացատրելու համար [[Ալբերտ Այնշտայն|Ա. Այնշտայնը]] լույսը նկարագրեց որպես դիսկրետ և լոկալացված էներգիայի քվանտ (ինչը հետագայում կոչվեց [[ֆոտոն]])։ Այդ աշխատության համար 1921 թ. նա ստացավ ֆիզիկայի [[Նոբելյան մրցանակ]]
{{cite book
|author=R. Eisberg, R. Resnick
Տող 73.
|publisher=National Academy Press
|isbn=0-309-05239-4
}}</ref>
Էլսասերի այս առաջարկությունը հետագայում նրա ավագ գործընկեր Մաքս Բոռնը (ավելի ուշ՝ Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր) հաղորդեց Անգլիայի ֆիզիկոսներին։ Դեյվիսոնի և Ջերմերի փորձից հետո արդյունքները բացատրվեցին Էլսասերի դատողություններով։ Փորձը դրվել էր ոչ թե դը Բրոյլի հիպոթեզը հաստատելու, այլ՝ նիկելի մակերևույթը ուսումնասիրելու նպատակով։
Տող 84.
|title=Clinton Joseph Davisson and George Paget Thomson for their experimental discovery of the diffraction of electrons by crystals
|publisher=The Nobel Foundation 1937
}}</ref>
Փորձով հաստատվեց դը Բրոյլի հիպոթեզը նյութի՝ մասնիկ-ալիքային բնույթ ունենալու մասին։ Այսպիսով, [[Արթուր Կոմպտոն|Կոմպտոնի]] հայտնաբերած [[Կոմպտոնի էֆեկտ|երևույթի]]<ref>
{{cite web
| |||