«Դելիի սուլթանություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Դելիի սուլթանություն''' ({{lang-hi|दिल्ली सल्तनत}}, {{lang-fa|پادشاهی دهلی}}), առաջին խոշոր [[Իսլամ|մուսուլմանական]] [[պետություն]]ը [[Հնդկաստան|ժամանակակից Հնդկաստանի]] տարածքում, որը գոյություն է ունեցել երկրի հյուսիսային հատվածում [[1206]]-[[1526]] և [[1539]]-[[1555|1555 թվականներին]]<ref>Алаев Л. Б. Средневековая Индия. — СПб.: Алетейя, 2003. — 304 с. — («Востоковедение: учебные пособия и материалы»). — ISBN 5-89329-590-0.</ref>:։

Պետության առաջին մայրաքաղաքը եղել է [[Դելի]]ն՝ ժամանակակից [[Հնդկաստան]]ի մայրաքաղաքը:մայրաքաղաքը։ Դելիի սուլթանության պաշտոնական լեզուն եղել է [[պարսկերեն]]ը, սակայն բնակչության մեծամասնությունը խոսել է հինդի լեզվով:լեզվով։

Սուլթանության սկզբնավորումն անմիջականորեն կապված էր իսլամական Գուրիդների արքայատոհմի հետ, ովքեր հաստատվել են այս տարածքներում գալով [[Աֆղանստան]]ի Գոր լեռնային երկրամասից:երկրամասից։ [[12-րդ դար]]ում Մուհամադ Ղուրին Լահորը դարձրեց երկրի մայրաքաղաք և իրեն ենթարկեց [[Հնդկաստան]]ի հյուսիսարևմտյան հատվածը:հատվածը։ Հրամանատար Քութբ ադ-դին Այբեքը գրավեց Հնդկաստանի տիրույթները [[1192|1192 թվականի]] Տարաորի և [[1194|1194 թվականին]] Չանադավարեի ճակատամարտում տարած հաղթանակից հետո:հետո։ Նա ապստամբեց տեղի կառավարության դեմ և իրեն հռչակեց Դելիի առաջին սուլթան՝ Հնդկաստանում սկիզբ դնելով առաջին խոշոր մուսուլմանական թագավորությանը<ref>Босворт К. Э. Мусульманские династии. Справочник по хронологии и генеалогии. — М.: Главная редакция восточной литературы издательства «Наука», 1971. — С. 243—250.</ref>:։

Դելիի առաջին սուլթանները, լինելով [[թյուրքեր]], մշակութային և քաղաքական տեսանկյունից կախում են ունեցել իրանալեզու աշխարհից:աշխարհից։ Դելիի երրորդ սուլթանը եղել է Շամս ադ-դին Իլթութմիշ իբն Յալամը ամրացրել է ռազմավարական կարևոր նշանակություն ունեցող հյուսիսային հնդկական տափաստանային տարածքները Դելիի սուլթանության կազմում:կազմում։

Երեսնամյա երկպառակտությունից հետո Դելիի գահը մնաց թափուր:թափուր։ [[1265|1265 թվականին]] Դելիի գահն անցավ Ղիյաս ադ-դին Բալբանը:Բալբանը։ Նա պաշտանեց սուլթանությունը ռազմատենչ ռաջպուտներից և մոնղոլների ներխուժումից:ներխուժումից։ [[13-րդ դար]]ում Դելիի սուլթանությունը հասավ իր հզորության գագաթնակետին:գագաթնակետին։ Այն կապված էր Դելիում սուլթան Ալա ադ-դին Մուհամմադ-շահի կառավարման հետ:հետ։ Ալա ադ-դին Մուհամմադ-շահը [[1297|1297 թվականին]] գրավեց [[Գուջարաթ]]ը, իսկ 1301-1312 թվականներին սուլթանությանը միացրեց [[Ռաջաստան]]ը:ը։ Նա նաև պաշտպանեց երկրի սահմանները չագատայցիների ներխուժումից:ներխուժումից։ Սակայն նա և իր կողմնակիցները սուլթանության զորքերը երկրի հարավում կենտրոնացնելով նպաստավոր պայմաններ ստեղծեցին սուլթանության կործանման և քայքայման համար:համար։

Մուհամմադ իբն Թուղլաքը երկրի մայրաքաղաքը [[Դելի]]ից տեղափոխեց [[Դեկանի սարահարթ]]ում գտնվող համանուն քաղաք:քաղաք։ Մուսուլմանական բանակը կենտրոնացվեց երկրի հարավում:հարավում։ Արևմտյան Հնդկաստանում ստեղծվեց մի նոր իրանական պետություն՝ ի դեմս Մադրայիի սուլթանության:սուլթանության։

Թուղլաքը փորձեց լուծել երկրի տարաբնույթ խնդիրները:խնդիրները։ Նա երկրի հարավում սկսեց կառուցել Դաուլաթաբադ քաղաքը, որը հավակնում էր դառնալ մայրաքաղաք:մայրաքաղաք։ Սակայն այս նախաձեռնությունը ձախողվեց և արդեն [[1347 թվական]]ին դեկանյան արիստոկրատիան հրաժարվեց ճանաչել Դելիի սուլթանի գերիշխանությունը:գերիշխանությունը։ 1398-1399 թվականներին [[Լենկթեմուր|Լենկ Թեմուրի]] արշավանքները խորապես թուլացրեցին երկիրը:երկիրը։ Դրանից հետո, սուլթանական դարձավ լոկ տարածաշրջանային քաղաքական ուժ:ուժ։

1526 թվականին Բաբուրը ստեղծեց [[Մեծ Մողոլների կայսրություն|Մեծ Մաղոլ]]ի [[կայսրություն]]ը, որը սկսեց նվաճել [[Հնդկաստան]]ի տարածքների մեծ մասը:մասը։ [[1555 թվական]]ին սուլթանությունը վերջնականապես կործանվեց:կործանվեց։