«Հարավային Կովկաս»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Հարավային Կովկաս''' ({{lang-ka|სამხრეთი კავკასია}}, «Սամխրեթի Կավկասիա», [[օսերեն]]՝ Фæскавказ, «Փեյսկավկազ», {{lang-az|Cənubi Qafqaz}}, «Ջանուբի Քաֆքազ»), հայերեն՝ '''Այսրկովկաս''' կամ '''Անդրկովկաս'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=51}}</ref>։ Անշուշտ, ճիշտ ձևը Այսրկովկասն է, քանզի Հայաստանը Կովկասյան լեռնաշղթայից «այսր» է, այսինքն՝ «այս կողմ», այլ ոչ թե՝ «անդր», այսինքն՝ «այդ կողմ»։ Այսպիսով հայերի և հարավկովկասյան (Southern Caucasus, Южный Кавказ) ժողովուրդների տեսակետից նայելով՝ [[Հայաստան|Հայաստանը]]ը, [[Վրաստան|Վրաստանը]]ը և հարավկովկասյան երկրներն ու տարածքները '''Այսր'''կովկաս են (Cis-Caucasus, Циз-Кавказье), իսկ [[Հյուսիսային Կովկաս|Հյուսիսային Կովկասի]]ի (Northern Caucasus, Северный Кавказ) երկրամասերը և [[Ռուսաստան|Ռուսաստանը]]ը մեզ համար դառնում են '''Անդր'''կովկաս (Trans-Caucasus, Закавказье)։ Այնինչ ռուսական տեսակետից Հայաստանը, Վրաստանը և այլք '''Անդր'''կովկաս են։ Եվ հենց այդ վերջին աշխարհագրական տերմինն էլ ռուսական, այդ թվում խորհրդային ռուսական կողմը պարտադրել է նախկինում իր ենթակայության ներքո գտնվող ժողովուրդներին, այդ թվում հայերիս<ref name="ReferenceA">Գնդապետ Մնացական Ռ. Խաչատրեան, ռազմական պատմաբան:</ref><ref>Տե՛ս նաև՝ Prof. Thomas V. GAMKRELIDZE. "Transcaucasia" or "South Caucasus"? Towards a more exact geopolitical nomenclature* in: *«Postcommunist Democratic Changes and Geopolitics in South Caucasus»: "International Research Center for East-West Relations", Tbilisi, 1998, pp. 40-42.

Իրականում [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ն ամբողջությամբ մի առանձին աշխարհագրական միավոր է, որն իր տարածքով՝ գրեթե 450 հազար քառակուսի կիլոմետր, եթե չի գերազանցում, ապա գոնե չի զիջում ո՛չ միայն առանձին վերցրած Այսրկովկասին և Հյուսիսային Կովկասին, այլև ամբողջ [[Կովկաս|Կովկասին]]՝ին՝ միասին վերցրած<ref>Գնդապետ Մնացական Ռ. Խաչատրեան, ռազմական պատմաբան:<name="ReferenceA"/ref><ref>Ամբողջ Կովկասի տարածքը կազմում է 444 հազ. 400 կմ²: Այդ թվում՝ Հարավային Կովկասի տարածքը կազմում է 186 հազար 100 կմ² (որից՝ Հայաստանի Հանրապետությունը՝ 29 հազ. 800 կմ², Արցախի Հանրապետությունը՝ 12 հազ. կմ², Վրաստանը՝ 57 հազ. 700 կմ², Ադրբեջանը՝ 74 հազ. 600 կմ², Աբխազիան՝ 8 հազ. 700 կմ², Հարավային Օսիան՝ 3 հազ. 900 կմ²), իսկ Հյուսիսային Կովկասի տարածքը, որը ամբողջությամբ ներկայումս մտնում է Ռուսաստանի մեջ, կազմում է 258 հազար 300 կմ² ըստ ռուսական հավաստի աղբյուրների: Տե՛ս Энциклоедия «Вокруг света». [http://www.vokrugsveta.ru/encyclopedia/index.php?title=%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%9A%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B0%D0%B7]</ref>: Ավելին, այսպես կոչված Հարավային Կովկասը կամ Այսրկովկասը դարեր շարունակ եղել է Հայկական քաղաքակրթական գոտու մի մասը և հաճախ էլ պարզապես հայկական պետության մասն է կազմել,<ref>Ուշագրավ է, որ Հարավային Կովկասի պետություններից մեկը՝ [[Աղվանք]]ը կամ այսպես կոչված Կովկասյան Ալբանիան պատմության մեջ առաջին անգամ հայտնվում է որպես վասալ պետություն՝ [[Տիգրան Մեծ]]ի տերության կազմում: «Albania first appears in history as a vassal state in the empire of Tigranes the Great of Armenia (95-56 BC)» : Տե՛ս Robert Hewsen, Armenia: A Historical Atlas. University of Chicago Press. Chicago. 2001, page 40, isbn: 0-226-33228-4.</ref> մասնավորապես՝ [[Արարատյան թագավորություն|Արարատյան]] կամ [[Վանի թագավորություն|Վանի թագավորության]] (Ք.ա. 9-7-րդ դարեր), Երվանդունիների Միացյալ Հայկական թագավորության, [[Արտաշիսյաններ|Արտաշիսյանների]]ի [[Մեծ Հայքի թագավորություն|Մեծ Հայքի թագավորության]]<ref>Ք.ա. II դ. Հարավային Կովկասի հարևան ժողովուրդների, մասնավորապես Ալբանիայի տարածքի մի մասը նվաճվեց կամ ազատագրվեց [[Մեծ Հայք|Մեծ Հայքի թագավորության]] կողմից, ենթադրելի է՝ խլելով [[Մարաստան]]ից: Թեպետ հնարավոր է, որ մինչև Արտաշիսյաններն էլ Աղվանքի մի մասը պատկանում էր Երվանդունիների հայկական թագավորությանը: Տե՛ս Robert Hewsen. Armenia: A Historical Atlas. University of Chicago Press. Chicago. 2001, pages 32, 58, isbn: 0-226-33228-4.</ref></ref> (Ք.ա. I դ. գրեթե ամբողջությամբ ներառվելով [[Տիգրան Բ Մեծ|Տիգրան Բ Մեծի]]ի տերության կազմի մեջ), [[Արշակունիներ|Արշակունիների]]ի [[Մեծ Հայք|Մեծ Հայքի]]ի թագավորության (I-V դդ.), [[Բագրատունյաց Հայաստան|Բագրատունիների համադաշնային տերության]] (IX-XI դդ.) ժամանակներում<ref>Գնդապետ Մնացական Ռ. Խաչատրեան, ռազմական պատմաբան:<name="ReferenceA"/ref>: Ամբողջ Հարավային Կովկասը դարեր շարունակ գտնվել է Հայաստանի քաղաքական, քաղաքակրթական, մշակութային, կրոնական բավական զորեղ ազդեցության ներքո<ref>Համեմատիր՝ Minorsky. Sherwan. Encyclopædia Britannica. Article: Azerbaijan</ref><ref>Walker, Christopher J. ''Armenia and Karabagh: The Struggle for Unity''. London: Minority Rights Group Publications, 1991, p. 10.</ref><ref>"kulichki.com">[http://www.kulichki.com/~gumilev/HE2/he2103.htm Istorija Vostoka. V 6 t. T. 2, Vostok v srednije veka] Moskva, «Vostochnaya Literatura», 2002. ISBN: 5-02-017711-3.</ref><ref>Robert H. Hewsen. "Ethno-History and the Armenian Influence upon the Caucasian Albanians", in: Samuelian, Thomas J. (Ed.), Classical Armenian Culture. Influences and Creativity, Chicago: 1982</ref>:

Հարավային Կովկասում են գտնվում 3 ճանաչված ([[Հայաստան]]ի, [[Վրաստան]]ի, [[Ադրբեջան]]ի) և 3 չճանաչված ([[ԼՂՀ|Արցախի]], [[Հարավային Օսիա]]յի և [[Աբխազիա]]յի) հանրապետություններ։ Երկրամասը հյուսիսից սահմանակից է [[Ռուսաստան]]ին, արևմուտքից և հարավ-արևմուտքից՝ [[Թուրքիա]]յին<ref>Գնդապետ Մնացական Ռ. Խաչատրեան, ռազմական պատմաբան:<name="ReferenceA"/ref>, հարավից՝ [[Իրան]]ին։