Վիքիպեդիա

«ՄՀ հիմնական միավորներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ մանր-մունր oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
[[Պատկեր:SI base unit.svg|thumb | Յոթ հիմնական միավորները և նրանց փոխադարձ կապը]]
 
'''Միջազգային համակարգի հիմնական միավորներ (ՄՀ),''' [[միավորների միջազգային համակարգ]]ի յոթ հիմնական չափման միավորները ({{lang-fr|International Système de grandeurs}}, {{lang-en|International System of Quantities}}, ISQ), որոնք չափերի գլխավոր կոնֆերանսում ընդունվել են որպես ՄՀ հիմնական միավոր։ ՄՀ հիմնական մեծություն են համարվում [[Երկարություն|երկարությունըերկարություն]]ը, [[Զանգված|զանգվածըզանգված]]ը, [[Ժամանակ|ժամանակըժամանակ]]ը, [[Հոսանքիհոսանքի ուժ|հոսանքի ուժը]]ը, ջերմադինամիկական ջերմաստիճանը, [[Նյութինյութի քանակ|նյութի քանակը]]ը և լույսի ուժը։ Դրանց համապատասխան չափման միավորներն են՝ մետր, կիլոգրամ, վայրկյան, ամպեր, կելվին, մոլ և կանդելա<ref name="Brochure">[http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_en.pdf The SI Brochure] ՄՀ նկարագրությունը ՉԿՄՀ կայքում{{ref-en}}</ref><ref name="Словарь">{{книга |заглавие= Международный словарь по метрологии: основные и общие понятия и соответствующие термины |ответственный= Пер. с англ. и фр. |оригинал= |ссылка = http://mathscinet.ru/slaev/records/images/SlaevChun02.pdf|издание= 2-е изд., испр |место= СПб. |издательство= НПО «Профессионал» |год= 2010 |страниц= 82 |страницы= 20|isbn= 978-5-91259-057-3}}</ref>։
 
ՄՀ միավորները պաշտոնապես լրիվ նկարագրված են և մեկնաբանված ՄՀ Բրոշյուրա գործող խմբագրության մեջ ({{lang-fr|Brochure SI}}, {{lang-en|The SI Brochure}}) և ի լրացում դրան՝ Չափ ու կշռի միջազգային բուրոյում (ՉԿՄԲ) հրապարակվածներն ու ՉԿՄԲ կայքում ներկայացվածները<ref name="Brochure" /><ref name="Suppl">[http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_supplement_2014.pdf Supplement 2014: Updates to the 8th edition (2006) of the SI Brochure]{{ref-fr}}{{ref-en}}</ref>։
Տող 7.
Մնացած բոլոր միավորները հանդիսանում են ածանցյալ միավորներ և առաջանում են հիմնական միավորներից, ֆիզիկական մեծությունները կապող հավասարումների միջոցով։
 
Հիմնական միավորը՝նույն չափայնոթյան դեպքում, կարող է նաև օգտագործվել ածանցյալ միավորում։ Օրինակ տեղումների քանակը որոշվում է ծավալի և մակերեսի հարաբերությամբ և ՄՀ-ում արտահայտվում է մետրերով։ Այդ դեպքում մետրն օգտագործվում է որպես միավորի կոհերենտ ածանցիալ<ref name="Словарь" /><ref>Կոհերենտ ածանցյալ միավորները այն ածանցյալ միավորներն են, որոնք ստացվում են գործակից չունեցող հավասարումների միջոցով։ Դրա շնորհիվ եթե բոլոր մեծությունները արտահայտել ՄՀ միավորներով, կարիք չի լինի օգտագործել տարբեր միավորներից կախված տարբեր գործակիցներ։ ''[[Մեծ խորհրդային հանրագիտարան|Մեծ խորհրդային հանրագիտարան]]''։</ref>։
 
Հիմնական միավորների անուններն ու նշանակումը կատարվում են փոքրատառերի միջոցով, բացառությամբ, գիտնականների անունը կրող միավորների։
 
== Հիմնական միավորներ ==
Աղյուսակում բերված են հիմնական [[Միավորների միջազգային համակարգ|միավորները]], դրանց [[Սահմանում|սահմանումներըսահմանում]]ները, պայմանական նշանները, [[Ֆիզիկականֆիզիկական մեծություն|ֆիզիկական մեծությունները]]ները, որոնց նրանք համապատասխանում են, և նրանց ծագման կարճ նկարագրությունը։
{| class="wikitable"
|+ style="font-size: larger;font-weight: bold;"|ՄՀ հիմնական միավորներ
Տող 31.
|Զանգված
|Կիլոգրամը զանգվածի միավորն է, որը հավասար է զանգվածի ընդունված է տալոնին։<br>''1-րդ ՉԿԳԿ (1899 թվական) և 3-րդ ՉԿԳԿ (1901 թվական)''
|1 դմ³ (լիտր) մաքուր ջրի զանգվածը, որը գտնվում է 4 &nbsp;°C ջերմաստիճանում, նորմալ մթնոլորտային ճնշման տակ։
|-
|[[Վայրկյան]]
Տող 49.
| Ջերմադինամիկական ջերմաստիճան
|Կելվինը ջերմադինամիկական ջերմաստիճանի միավորն է, որը հավասար է ջրի եռակի կետի ջերմաստիճանի 1/273,16 մասին։<br>''XIII 13-րդ ՉԿԳԿ (1967 թվական, Բանաձև 4)''<br> 2005 թվականին Չափ ու կշռի միջազգային կոմիտեն պահանջ ներկայացրեց ջրի եռակի կետի իզոտոպային բաղադրությանը`0,00015576 մոլ <sup><nowiki>2</nowiki></sup>H՝ <sup>1</sup>Н-ի մեկ մոլին, 0,0003799 մոլ<sup>17</sup>О ՝<sup>16</sup>О -ի մեկ մոլին , 0,0020052 մոլ <sup>18</sup>О ՝ <sup>16</sup>О-ի մեկ մոլին<ref name="Brochure" />։
|Կելվինի սանդղակի 1 քայլը հավասար է Ցելսիուսի սանդղակի մեկ քայլին, բայց 0 Կ-ը բացարձակ զրո ջերմաստիճանն է, ոչ թե սառույցի հալման ջերմաստիճանը։ Ջրի եռակի կետի ջերմաստիճանը 0,01 &nbsp;°C: Արդյունքում այդ երկու սանդղակները շեղված են իրարից 273,15<ref name="ГОСТ" />-ով: T°C =T K — 273,15.
|-
|[[Մոլ]]
Տող 71.
 
== Կշռի ու չափի 16-րդ գլխավոր կոնֆերանս ==
2011 թվականի հոկտեմբերի 17—21-ին, 16-րդ ԿՉԳԿ-ում բանաձև ընդունվեց, ըստ որի հետագայում հիմնական միավորները կձևակերպվեն հիմնարար ֆիզիկական հաստատունների միջոցով, որոնց մեծությունները ճշգրիտ սահմանվում են<ref name="Resolution1">[http://www.bipm.org/en/CGPM/db/24/1/ On the possible future revision of the International System of Units, the SI] Resolution 1 of the 24th meeting of the CGPM (2011)</ref><ref>[http://www.bipm.org/en/si/new_si/ Towards the «New SI»…]{{ref-en}} ՉԿՄՀ կայքում</ref>։
 
=== Կիլոգրամ, ամպեր, կելվին, մոլ ===
Տող 83.
=== Մետր, վայրկյան, կանդելա ===
 
* Մետր, [[Չափայնություն|չափայնությունըչափայնություն]]ը մ, նրա մեծությունը որոշվում է վակուումում լույսի արագության թվային արժեքով, որը չշգրտորեն հավասար է {{formatnum:299792458}}, երբ արտահայտվում է ՄՀ մ·վ<sup>−1</sup>միավորով։
* Վայրկյան, չափայնությունը վ, մեծությունը որոշվում է 0 Կ-ում ցեզիում-133-ի [[ատոմ]]ի գերբարակ տրոհման հաճախության թվային աժեքին, որը ճշգրիտ հավասար է {{formatnum:9192631770}}, երբ արտահայտվում է ՄՀ վ<sup>−1</sup> միավորով, որ համարժեք է Հց -ին։
* Կանդելա, չափայնությունը կդ, հանդիսանում է լույսի ուժի միավորը տրված ուղղությամբ, մեծությունը որոշվում է 540·10<sup>12</sup> Հց հաճախությամբ միագույն ճառագայթման լուսային արդյունավետության թվային արժեքով, որը ճշտորեն հավասար է 683, երբ արտահայտված է ՄՀ մ<sup>−2</sup>·կգ<sup>−1</sup>·վ<sup>3</sup>·կդ·սր կամ կդ·սր·Վտ<sup>−1</sup>, որ համարժեք է լմ·Վտ<sup>−1</sup>.
Տող 91.
* Ցեզիում-133-ի ատոմի հիմնական վիճակի գերբարակ [[Տրոհում|տրոհման]] հաճախությունը ճշտորեն հավասար է {{formatnum:9192631770}} Հց<ref name="Def">Այս սահմանումը արդեն ընդունված է և գործում։</ref>․
*[[Լույսի արագություն|լույսի արագությունը վակուումում]] {{math|''c''}} ճշտորեն հավասար է {{formatnum:299&nbsp;792&nbsp;458}} մ/վ<ref name="Def" />․
*[[Պլանկի հաստատուն|Պլանկի հաստատունը]]ը {{math|ℎ}} ճշտորեն հավասար է 6,626 070 15{{e|−34}} Ջ·վ․
*[[Տարրականտարրական էլեկտրական լիցք|տարրական էլեկտրական լիցքը]]ը {{math|''e''}} ճշտորեն հավասար է 1,602 176 634{{e|−19}} Կլ․
*[[Բոլցմանի հաստատուն|Բոլցմանի հաստատունը]]ը {{math|''k''}} ճշտորեն հավասար է 1,380 649{{e|−23}} Ջ/Կ․
*[[Ավոգադրոյի հաստատուն|Ավոգադրոյի հաստատունը]]ը {{math|''N''<sub>A</sub>}} ճշտորեն հավասար է 6,022 140 76{{e|23}} մոլ<sup>−1․</sup>
* {{math|''k''<sub>cd</sub>}} 540{{e|12}} Հց [[Հաճախություն|հաճախության]] միագույն ճառագայթման լուսային արդյունավետությունը ճշտորեն հավասար է 683 լմ/Վտ<ref name="Def" />․
 
Տող 110.
* [http://www.bipm.org/en/si/base_units/ ՄՀ հիմնական միավորները]{{ref-en}} ՉԿՄԲ կայքում
* [http://physics.nist.gov/cuu/Units/index.html ՄՀ միջազգային միավորների համակարգ]{{ref-en}} [[Ստանդարտների և տեխնոլոգիաների ազգային ինստիտուտ|(NIST)–ի]] կայքում
 
 
[[Կատեգորիա:Միավորների միջազգային համակարգ]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/ՄՀ_հիմնական_միավորներ» էջից