«Մայաների քաղաքակրթություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Տող 228.
Պատերազմը տարածված էր մայա տարածաշրջանում։ Ռազմական արշավանքները սկսվում էին տարբեր պատճառներով, ներառյալ առևտրային ուղիների վերահսկողությունը և տուրքերը, գերիների ձեռքբերումը, թշնամի պետության լիակատար ոչնչացումը։ Քիչ բան է հայտնի մայաների ռազմական կազմակերպությունների կամ ուսուցման մասին։ Պատերազմն արտացոլված է մայաների դասական ժամանակաշրջանի արվեստում,
իսկ պատերազմներն ու հաղթանակները հիշատակվում են հիերոգլիֆային արձանագրություններում
<ref name="Aoyama05p291"/>։ 8-9-րդ դարերում ինտենսիվ պատերազմների արդյունքում ճգնաժամ են ապրում Պետենի արևմուտքում գտնվող Պետեկսբատունի շրջանում եղած թագավորությունները
<ref name="Aoyama05p291">Aoyama 2005, p. 291.</ref>։
Տող 241.
Մինչդասական ժամանակաշրջանից սկսած`
մայա պետության կառավարողները եղել են աչքի ընկնող ռազմական առաջնորդները։
== Առևտուր ==
{{հիմնական հոդված | Մայաների քաղաքակրթության առևտուր}}
Մայայի քաղաքակրթության զարգացման մեջ առևտուրը մայաների հասարակության կարևոր բաղադրիչն էր: Զարգացող քաղաքները, դարձել էին ամենակարևորը և սովորաբար վերահսկում էին կարևոր կենսական ապրանքների առևտուրը և հեշտությամբ անցանելի ուղիները: Քաղաքները, ինչպիսիք են Կամինալյուժուն և Քումարկաջը Գվատեմալայի լեռնաշխարհում էին և Էլ Սալվադորում: Նրանք տարբեր կերպ էին վերահսկում օբսիդիդի աղբյուրների հասանելիությունը Մայայի պատմության տարբեր շրջաններում: Հյուսիսային Յուկատան թերակղզու ամենակարևոր քաղաքները վերահսկում էին աղի աղբյուրների մուտքը
<ref name="Foster02p319"/>:
Մայաները զբաղվում էին հեռավոր առևտրով Մայա շրջանում և ավելի շատ Մեսոամերիկայում և նրա սահմաններից դուրս: Օրինակի համար, վաղ դասական մայա առևտրական թաղամասը նույնականացվել է Մեխիկոյի կենտրոնում գտնվող Տիտուականի հետ<ref name="Foster02p322">Foster 2002, p. 322.</ref>: Մայայի տարածքից այն կողմ գտնվող Մեսոամերիկայում առևտրային ուղիները կենտրոնացած էին կենտրոնական Մեքսիկայի և Պարսից ծոցի ափերի վրա: Վաղ դասականում Չիչեն Իցան գտնվում էր լայնածավալ առևտրային ցանցի կենտրոնում, որը [[փիրուզ]] էր ներմուծում էր [[Կոլումբիա]]իայից և [[Պանամա]]յից: Մայայի տարածքից այն կողմ գտնվող Մեսոամերիկայում առևտրային ուղիները կենտրոնացած էին Կենտրոնական Մեքսիկայի և Ծոցի ծովի ափին:
Վաղ դասականում Չիչեն Իցան գտնվում էր լայնածավալ առևտրային ցանցի կենտրոնում, որը փիրուզ էր ներմուծում [[Կոլումբիա]]յից և [[Պանամա]]յից: Թե' շքեղ, և թե' օգտակար ապրանքների հեռահար առևտուրը, հավանաբար, վերահսկվում էր թագավորական ընտանիքի կողմից: Առևտրով ձեռք բերված հեղինավոր ապրանքներն օգտագործվում էին ինչպես քաղաքի կողմից սպառման համար, այնպես էլ որպես շքեղ նվերներ՝ վասալների և դաշնակիցների հավատարմությունը շահելու համար
<ref name="Foster02p319"/>
Առևտրային ուղիները ոչ միայն սպառման ապրանքներ էին մատակարարում, այլև նպաստում էին մարդկանց և գաղափարների տեղաշարժին ամբողջ Մեսոամերիկայում:<ref>Sharer and Traxler 2006, p. 660.</ref>
Առևտրային երթուղիների տեղաշարժերը տեղի են ունեցել Մայայի շրջանի կարևոր քաղաքների վերելքի և անկման հետ մեկտեղ և ի հայտ են եկել Մայայի քաղաքակրթության յուրաքանչյուր խոշոր վերակազմավորման մեջ, ինչպիսիք են պրեկլասիկ Մայայի քաղաքակրթության վերելքը, դասականին անցումը և Տերմինալ կլասիկ ճգնաժամը:
<ref name="Foster02p319"/> Even the Spanish Conquest did not immediately terminate all Maya trading activity;<ref name="Foster02p319">Foster 2002, p. 319.</ref> օրինակ, շփման շրջանում իրականացվում էր հեղինակություն վայելող կակաոյի. [[աննատո]]յի և վանիլայի առևտուր գաղութային Վերափազում<ref>Caso Barrera and Aliphat Fernández 2006, pp. 31, 36. Caso Barrera and Aliphat Fernández 2007, p. 49.</ref>:
===Առևտրականներ ===
Քիչ են հայտնի է Մայայի վաճառականները, չնայած որ դրանք պատկերված են Մայայի խեցեղենի վրա մշակված ազնվական հագուստներով: Դա վկայում էր այն մասին, որ որոշ առևտրականներ վերնախավի անդամ էին: Կոնտակտային ժամանակահատվածում հայտնի է, որ Մայա ազնվականները մասնակցում էին միջքաղաքային առևտրի արշավախմբերին<ref>Foster 2002, p. 320.</ref>: Առևտրականների մեծ մասը միջին խավի ներկայացուցիչներ էին, բայց հիմնականում զբաղվում էին տեղական և տարածաշրջանային առևտրով, քան հեղինակավոր միջքաղաքային առևտրով, որը վերնախավին էր վերապահված <ref>Foster 2002, pp. 319–20.</ref>։ Առևտրականների ճանապարհորդությունը դեպի վտանգավոր օտարերկրյա տարածք արտագաղթելը նմանեցվում էր ստորգետնյա աշխարհի միջով անցմանը: Վաճառականների հովանավոր աստվածությունները երկուսն էին՝ Մայայի մահվան աստվածները, որոնք կրում էին ուսապարկեր: Երբ առևտրականները ճանապարհորդում էին, նրանք իրենց սև էին նկարում ՝ իրենց հովանավոր աստվածների պես և հիմնականում զինված էին<ref name="Foster02p322"/>:
Մայաները չունեին ոչ մի կենդանի, ուստի առևտրի բոլոր ապրանքները տեղափոխվում էին նավատորմի հետևից, երբ անցնում էին երկրի տարածքով: Եթե առևտրային ուղին հարակից էր գետին կամ ափին, ապա ապրանքները տեղափոխվում էին ձորերով<ref name="Foster02p323">Foster 2002, p. 323.</ref>:
== Տես նաև ==
| |||