«Լյարդ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Անատոմիա
{{Տեղեկաքարտ Անատոմիա|անվանում=Լյարդ|պատկեր=[[image:Diagram showing the two lobes of the liver and its blood supply (hy).png|240px]]|նկարագրություն=Լյարդի կառուցվածքային տարրերը և արյունատար անոթները|պատկեր2=[[image:Liver 01 animation1.gif|210px]]|նկարագրություն2=Մարդու լյարդի տեղայնացումը (նշված կարմիրով)|տեսակ=գեղձային օրգան|ենթադաս=|մաս=|կազմ=|տեղայնացում=Որովայնի խոռոչ|լատիներեն=|համակարգ=[[Մարսողական համակարգ]]|զարկերակ=Լյարդային զարկերակ|երակ=Լյարդային երակ </br> Դռներակ|նյարդ=|հանգույց=|նախասկզբնակ=|արտադրանք=[[լեղի]], [[սպիտակուցներ]], [[ֆերմենտներ]] և այլ կենսաբանական միացություններ|տաքսոն=|MeSH=|Dorlands=|Foundational Model of Anatomy=|Terminologia Anatomica 98=|Terminologia Histologica=|Terminologia Embryologica=|նկարագրված=|Վիքիպահեստ=}}'''Լյարդ''' ({{lang-el|ἡπατο}} կամ {{lang-lat|hepat}}), [[Մարսողական համակարգ|մարսողական համակարգի]] մաս կազմող [[Գեղձ|գեղձային]] [[Օրգան (կենսաբանություն)|օրգան]], որն անմիջապես գտնվում է [[Ստոծանի|ստոծանու]] տակ՝ [[Որովայնի խոռոչ|որովայնի խոռոչի]] վերին մասի աջ կողմում<ref>{{cite journal|last1=Elias|first1=H.|last2=Bengelsdorf|first2=H.|date=1 July 1952|title=The Structure of the Liver in Vertebrates|url=https://www.karger.com/Article/Abstract/140715|journal=Cells Tissues Organs|volume=|issue=4|pages=297–337|doi=10.1159/000140715|pmid=|access-date=}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Abdel-Misih|first1=Sherif R.Z.|last2=Bloomston|first2=Mark|date=|year=2010|title=Liver Anatomy|url=|journal=Surgical Clinics of North America|volume=|issue=4|pages=643–653|doi=10.1016/j.suc.2010.04.017|pmc=4038911|pmid=20637938|access-date=}}</ref>։ Որպես [[Օրգան (կենսաբանություն)|մասնագիտացված օրգան]] հայտնաբերվել է միայն [[Ողնաշարավորներ|ողնաշարավորների]] մոտ<ref name="cancer.ca">{{cite web|url=http://www.cancer.ca/en/cancer-information/cancer-type/liver/anatomy-and-physiology/?region=on|title=Anatomy and physiology of the liver – Canadian Cancer Society|publisher=Cancer.ca|accessdate=2015-06-26}}</ref>։ Դետոքսիկացիայի ժամանակ լյարդը չեզոքացնում է [[Նյութափոխանակություն|նյութափոխանակության]] արգասիքները, [[Սպիտակուցների կենսասինթեզ|սինթեզում սպիտակուցներ]] (ֆիբրինոգեն և պրոթրոմբին) և արտադրում [[Մարսողություն|մարսողության դյուրացմանը]] նպաստող կենսաքիմիական կարևոր նշանակության բազմաթիվ նյութեր։▼
|անվանում=Լյարդ
|պատկեր=[[image:Diagram showing the two lobes of the liver and its blood supply (hy).png|240px]]
|նկարագրություն=Լյարդի կառուցվածքային տարրերը և արյունատար անոթները
|պատկեր2=[[image:Liver 01 animation1.gif|210px]]
|նկարագրություն2=Մարդու լյարդի տեղայնացումը (նշված կարմիրով)
|տեսակ=գեղձային օրգան
|ենթադաս=
|մաս=
|կազմ=
|տեղայնացում=Որովայնի խոռոչ
|լատիներեն= Jecur, iecur
|համակարգ=[[Մարսողական համակարգ]]
|զարկերակ=Լյարդային զարկերակ
|երակ=Լյարդային երակ </br> Դռներակ
|նյարդ=Ընդերային հանգույց և [[Թափառող նյարդ|թափառող նյարդ]]<ref>{{GeorgiaPhysiology|6/6ch2/s6ch2_30| }}</ref>
|հանգույց=
|նախասկզբնակ=
|արտադրանք=[[լեղի]], [[սպիտակուցներ]], [[ֆերմենտներ]] և այլ կենսաբանական միացություններ
|տաքսոն=
|MeSH=
|Dorlands=
|Foundational Model of Anatomy=
|Terminologia Anatomica 98=
|Terminologia Histologica=
|Terminologia Embryologica=
|նկարագրված=
|Վիքիպահեստ=
}}
▲
Լյարդը կատարում է նաև այնպիսի գործընթացներ, ինչպիսիք են [[Նյութափոխանակություն|նյութափոխանակության]] ընթացքում [[Գլիկոգեն|գլիկոգենի]] պահեստավորումը, որը որպես պահեստային [[ածխաջուր]] կուտակվում է և անհրաժեշտության դեպքում աստիճանաբար քայքայվում՝ դրանով իսկ ապահովելով [[Գլյուկոզ|գլյուկոզի]] հարաբերական կայուն խտությունն արյան մեջ։ Կուպֆերյան բջիջներում տեղի է ունենում [[Հեմոլիզ|ֆիզիոլոգիական հեմոլիզը]] ([[Էրիթրոցիտներ|էրիթրոցիտների]] կազմալուծումը), ինչպես նաև [[Կենսաբանություն|կենսական նշանակության]] մի շարք [[Հորմոններ|հորմոնների]] արտադրությունը։ Սննդի հետ աղիներ անցած վնասակար նյութերը, հաստ աղիքում [[Սպիտակուցներ|սպիտակուցների]] քայքայման հետևանքով առաջացած թունավոր նյութերը վնասազերծվում են լյարդում։ Լյարդը որպես [[Մարսողական համակարգ|մարսողական համակարգի]] ամենախոշոր օրգան, որն արտադրում է նաև [[լեղի]]` հիմնային բաղադրությամբ նյութ, որը շատ կարևոր է ճարպերի քայքայման գործընթացում։ Լեղին ակտիվացնում է ենթաստամոքսային և աղիքային հյութերի ֆերմենտները՝ մասնավորապես լիպազան, որը մասնակցում է [[Ճարպ|ճարպի ճեղքման]] գործընթացին<ref name="Tortora945">{{cite book|title=Principles of Anatomy and Physiology|last1=Tortora|first1=Gerard J.|last2=Derrickson|first2=Bryan H.|publisher=John Wiley & Sons|year=2008|isbn=978-0-470-08471-7|edition=12th|page=945}}</ref>։ Լյարդի մասնագիտացված հյուսվածքները, որոնք հիմնականում բաղկացած են հեպատոցիտներից, ապահովում են բազմաթիվ [[Քիմիական ռեակցիաներ|կենսաքիմիական ռեակցիաների]] իրագործումը, հատկապես՝ [[Սպիտակուցների կենսասինթեզ|սպիտակուցների կենսասինթեզը]], ինչպես նաև փոքր [[Մոլեկուլներ|մոլեկուլյար]] զանգված ունեցող նյութերի քայքայումը<ref>{{cite book|title=Human Biology and Health|last=Maton|first=Anthea|author2=Jean Hopkins|author3=Charles William McLaughlin|author4=Susan Johnson|author5=Maryanna Quon Warner|author6=David LaHart|author7=Jill D. Wright|publisher=Prentice Hall|year=1993|isbn=0-13-981176-1|location=Englewood Cliffs, New Jersey, USA}}</ref><ref>{{cite book|title=Hepatology: A Textbook of Liver Disease|last=Zakim|first=David|last2=Boyer|first2=Thomas D.|year=2002|isbn=9780721690513|edition=4th}}</ref>։
Տող 8 ⟶ 38՝
== Կառուցվածք ==
Լյարդը կարմրաշագանակագույն սեպաձև օրգան է, որը կազմված է տարբեր չափերի չորս անհավասար չափսերի և տարբեր տեսքի բլթերից։ Մարդկային լյարդը սովորաբար կշռում է մոտ 1․5 կգ<ref name="robbins">{{cite book |author1=Cotran, Ramzi S. |author2=Kumar, Vinay |author3=Fausto, Nelson |author4=Nelso Fausto |author5=Robbins, Stanley L. |author6=Abbas, Abul K. |title=Robbins and Cotran pathologic basis of disease |publisher=Elsevier Saunders |location=St. Louis, MO |year=2005 |page=878 |isbn=978-0-7216-0187-8 |edition=7th }}</ref> և ունի ընդամենը 15 սմ
Լյարդը կապված է երկու մեծ արյունատար անոթների հետ՝ [[լյարդային զարկերակ|լյարդային զարկերակի]] և [[դռներակ|դռներակի]]: Լյարդին միանում է նաև [[ընդհանուր լեղածորան|ընդհանուր լեղածորանը]]: Լյարդային զարկերակը մատակարարում է թթվածնով հարուստ արյուն աորտայից՝ ընդերային ցողունի միջոցով, իսկ դռներակը մատակարարում է մարսված սննդանյութերով հարուստ արյուն ստամոքսաղիքային համակարգից, նաև արյուն է ստանում [[Փայծաղ|փայծաղից]] և [[Ենթաստամոքսային գեղձ|ենթաստամոքսային գեղձից]]<ref name=EMedicine1900159/>: Այս անոթները բաժանվում են փոքր մազանոթների, որոնք հայտնի են որպես լյարդի սինուսոիդներ և տեղակայված են լյարդի բլթակներում:
Բլթակները լյարդի ֆունկցիոնալ միավորներն են: Ամեն բլթակ կազմված է միլիոնավոր լյարդային բջիջներից (հեպատոցիտներից): Նրանք ֆիքսված են իրենց տեղում շարակցահյուսվածքային հաստ հյուսվածքով, որը հայտնի է որպես '''Գլիսոնյան պատիճ'''<ref name="cancer.ca"/>: Այն տարածվում է դեպի լյարդի հյուսվածքը՝ ուղեկցելով արյունատար անոթները, ավշային անոթները և նյարդերը: Լյարդի ողջ մակերեսը, բացառությամբ ազատ հատվածի, ծածկված է շճային թաղանթով, որը գալիս է որովայնամզից և ամուր կապված է լյարդի պատիճի հետ:
=== Տեղագրական անատոմիա ===
| |||