«Ատլաս (աշխարհագրություն)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Տող 1.
[[Պատկեր:MAN Atlante fronte 1040572.JPG|մինի|Տիտան [[Ատլաս]]ը ում անունով էլ կոչել են քարտեզը]]
[[Պատկեր:OrteliusWorldMap.jpeg|մինի||Աշխարհի քարտեզը [[Աբրահամ Օրտելի]]ի ''Theatrum Orbis Terrarum'' ատլասից ([[1570 թվական]])]]
'''Ատլաս''', աշխարհագրական քարտեզների համակարգված ժողովածուն՝ հրատարակված ալբոմի, գրքի ձևով կամ էլեկտրոնային տարբերակով։ Այն ոչ թե ուղղակի տարբեր աշխարհագրական քարտեզների հավաքածու է, ոչ էլ նրանց մեխանիկական համադրությունը գրքի կամ ալբոմների տեսքով, այլ իր մեջ միավորում է միմյանց հետ կապված և միմյանց լրացնող քարտեզներ, որոնք կազմում են մի համակարգ, որը պայմանավորված է ատլասի նշանակությամբ և նրա օգտագոչծման առանձնահատկություններով։
'''Աշխարհագրական քարտեզ''', Երկրի մակերևույթի կամ նրա առանձին տարածքների ընդհանրացված, փոքրացված պատկերն է հարթության վրա՝ որոշակի մասշտաբով, քարտեզագրական պայմանական նշաններով, քարտեզագրական պրոյեկցիաներով։ Աշխարհագրական քարտեզների համակարգված ժողովածուն՝ հրատարակված ալբոմի, գրքի ձևով կամ էլեկտրոնային տարբերակով, կոչվում է ատլաս։
«Ատլաս» անվանումը մտցրել է [[Ֆլամանդական շրջան|ֆլամանդական]] քարտեզագիր [[Մերկատոր]]ը ([[1595]]), ի պատիվ [[Լիբիա]]յի առասպելական արքա [[Ատլաս]]ի, որն իբր առաջինն է պատրաստել երկնային գլոբուսը։ Ժամանակակից աշխարհագրական ատլասներին բնորոշ են քարտեզների ներքին միասնությունը, համաձայնեցվածությունը և փոխլրացումը։ Աշխարհագրական ատլասները տարբերվում են տարածքի ընդգրկմամբ (աշխարհի, առանձին [[պետություններ]]ի և [[մարզեր]]ի), բովանդակությամբ (ընդհանուր աշխարհագրական, [[տնտեսական քարտեզ|տնտեսական]], [[քաղաքական քարտեզ|քաղաքական]], [[հատուկ քարտեզ|հատուկ]] և համալիր), նպատակով (ուսումնական, տեղեկատու, տուրիստական, ռազմական)։ Առաջին ձեռագիր քարտեզների ժողովածուն կազմել է [[Պտղոմեոս]]ը ([[2-րդ դար]])։ Հայերեն առաջին ատլաը՝ «Աշխարհագրական ատլաս ըստ աշխարհագրական զենութեանց», հրատարակվել է [[1786]] թվականին, [[Վենետիկ]]ում։ [[ԽՍՀՄ]]-ում հրատարակված աշխարհագրական ատլասներից հատկապես արժեքավոր են «Աշխարհի խորհրդային մեծ ատլաս»–ը (հատոր 1—2, հրատարակված [[1937]]-[[1939]]), «Ծովային ատլաս»–ը (հատոր 1-4, հրատարակված [[1950]]-[[1963]]), «Աշխարհը ֆիզիկա-աշխարհագրական ատլաս»–ը ([[1964]]), ազգային համալիր ատլասները՝ այդ թվում «Հայկական ՍՍՌ ատլաս»–ը ([[1961]])։
 
Ատլաս, աշխարհագրական քարտեզների համակարգված հավաքածու է, համակարգված որպես ամբողջական ծրագիր։ Ատլասը ուղղակի տարբեր աշխարհագրական քարտեզների հավաքածու չէ, ոչ մեխանիկական համադրություն է գրքի կամ ալբոմների տեսքով։ Այն միավորում է իր մեջ ատլասների համակարգ, միմյանց հետ կապված։ Աշխարհագրական քարտեզները սովորաբար կազմվում են Երկիր մոլորակի համար։ Այդպիսի ատլասներ կան նաև Արեգակնային համակարգի այլ մոլորակների և արեգակնայինդրանց համակարգերիարբանյակների համար։
 
«Ատլաս» անվանումը մտցրել է [[Ֆլամանդական շրջան|ֆլամանդական]] քարտեզագիր [[Մերկատոր]]ը ([[1595]]), ի պատիվ [[Լիբիա]]յի առասպելական արքա [[Ատլաս]]ի, որն իբր առաջինն է պատրաստել երկնային գլոբուսը։ Ժամանակակից աշխարհագրական ատլասներին բնորոշ են քարտեզների ներքին միասնությունը, համաձայնեցվածությունը և փոխլրացումը։ Աշխարհագրական ատլասները տարբերվում են տարածքի ընդգրկմամբ (աշխարհի, առանձին [[պետություններ]]ի և [[մարզեր]]ի), բովանդակությամբ (ընդհանուր աշխարհագրական, [[տնտեսական քարտեզ|տնտեսական]], [[քաղաքական քարտեզ|քաղաքական]], [[հատուկ քարտեզ|հատուկ]] և համալիր), նպատակով (ուսումնական, տեղեկատու, տուրիստական, ռազմական)։ Առաջին ձեռագիր քարտեզների ժողովածուն կազմել է [[Պտղոմեոս]]ը ([[2-րդ դար]])։ Հայերեն առաջին ատլաը՝ատլասը, որ կոչվել է «Աշխարհագրական ատլաս ըստ աշխարհագրական զենութեանց», հրատարակվել է [[1786]] թվականին, [[Վենետիկ]]ում։ [[ԽՍՀՄ]]-ում հրատարակված աշխարհագրական ատլասներից հատկապես արժեքավոր են «Աշխարհի խորհրդային մեծ ատլաս»–ը (հատոր 1—2, հրատարակված [[1937]]-[[1939]]), «Ծովային ատլաս»–ը (հատոր 1-4, հրատարակված [[1950]]-[[1963]]), «Աշխարհը ֆիզիկա-աշխարհագրական ատլաս»–ը ([[1964]]), ազգային համալիր ատլասները՝ այդ թվում «Հայկական ՍՍՌ ատլաս»–ը ([[1961]])։
 
== Նկարագրություն ==