Վիքիպեդիա

«Բոսնիա և Հերցեգովինա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Հետ է շրջվում 6461966 խմբագրումը, որի հեղինակն է՝ Gevorg Ghazaryan (քննարկում) մասնակիցը
Պիտակ՝ Հետ շրջել
No edit summary
Տող 81.
=== Բոսնիա և Հերցեգովինան մինչև 12-րդ դարը ===
[[Պատկեր:Daorson, Bosnia and Herzegovina.jpg|աջից|մինի|Իլլիրիական Դաորսոն քաղաքի մնացորդները Հերցեգովինայում]]
Բոսնիա և Հերցեգովինայի առաջին բնակիչները եղել են [[Նեանդերթալյան մարդ|նեանդերթալցիները]], որոնք ապրել են [[ստորին պալեոլիթ]]ում։ Բրոնզի դարի ժամանակ Բոսնիա և Հերցեգովինայում բնակություն են հաստատել [[Իլլիրիացիներ|իլլիրիական ցեղերը]]։ [[Մ.թ.ա. IV-րդ դար|Մ․թ․ա․ IV դար]]ում այստեղ են եղել [[կելտեր]]ը, որոնք ժամանակի ընթացքում միախառնվել են բազմաքանակ իլլիրիացիների հետ{{sfn|Հարավսլավիայի պատմություն|1963|с =11, 13}}։ [[Մ.թ.ա.Մ․թ․ա 1-ին դար|Մ․թ․ա I դար]]ից Վերին, Ստորին Պանոնիայի և Դալմացիայի կազմում եղել է [[Հին Հռոմ]]ի տիրապետության տակ։ 6-րդ դարից գտնվել է [[Բյուզանդիա]]յի կազմում։ 6-7 դարերի ընթացքում բնակեցվել է [[սերբեր]]ի կողմից։ Բոսնիան որպես իշխանություն առաջին անգամ հիշատակվել է 10-րդ դարում։
 
Ըստ բյուզանդական կայսր [[Կոստանդին Ծիրանածին]]ի տվյալների՝ սերբերը [[Բալկանյան թերակղզի|Բալկաններում]] հայտնվել են [[7-րդ դար]]ի առաջին կեսում<ref>{{книга
Տող 169.
=== Բոսնիական պետություն ===
[[Պատկեր:Jajce fortress inner yard.JPG|ձախից|մինի|[[Յայցե]], միջնադարյան Բոսնիայի վերջին մայրաքաղաքը]]
Բոսնիան, որը սկզբնապես առաջացել է [[Բոսնա]] և Վրբաս գետերի ավազանում, որպես ամբողջական պետություն, հավանաբար, առաջացել է X-XI դարերում։ Այս պետության գլխին էր կանգնած [[Բան (տիտղոս)|բանը]]։ XII12-րդ դարի սկզբին փլուզվել է Դուկլյայի պետությունը, որից հետո Բոսնիան անկախացել է։ 1160-ական թվականների Բյուզանդա-հունգարական պատերազմից հետո Բոսնիան 13 տարի եղել է Բյուզանդիայի տիրապետության տակ, որից հետո [[վասալիտետ|վասալի]] կարգավիճակում անցել է [[Հունգարիայի թագավորություն|Հունգարիայի թագավորության]] տիրապետության տակ։ Երկիրը բաժանվել է մարզերի, որոնք սկսել են կոչվել ժուպաներ։ Բոսնիայում XI11-րդ դարի վերջի առաջին հայտնի եկեղեցական կազմակերպությունը եղել է Բարի արքեպիսկոպոսությունը։
 
8-րդ դարի վերջին Կուլին բանի օրոք առաջ են եկել առաջին հերետիկոսները, որոնք միավորվել են Բոսնիական եկեղեցուն։ 1234 թվականին հերետիկոսության դեմ պայքարելու համար Հռոմի Պապի հրամանով սկսել են հունգարական ավատատերերի ավերիչ արշավանքաները, որոնք ցանկանում էին իրենց ենթարկել Բոսնիան{{sfn|Հարավսլավիայի պատմություն|1963|с =124—126}}: Բոսնիական եկեղեցու հետ թաքուն կապված էր հին բոսնիական գրականությունը<ref>{{книга|автор=|заглавие=Славянские культуры и мировой культурный процесс|ссылка=|место=|издательство=Наука и техника|год=1985|страницы=105|isbn=}}</ref>։ Ստեփան Կոտրոմանիչը բավականին մեծացրել է պետության տարածքը դեպի հյուսիս և արևմուտք՝ ընդգրկելով Զախումյեն։ Բան [[Տվերտկո I]]-ը [[1377 թվական]]ին սերբիական Միլեշևա վանքում թագադրվել է «սերբերի, Բոսնիայի, ծովափնյա երկրի և Արևմտյան երկրների թագավոր»{{sfn|Հարավսլավիայի պատմություն|1963|с =126, 128}}։ Ստեփան Տվերտկոյի մահից հետո կենտրոնական իշխանությունը թուլացել է, սկսել էին ուժեղանալ Հորվատինիչի, Կոսաչի և Պավլովիչի տոհմերը: Բոսնիայի վերջին թագավոր Ստեփան Տոմաշևիչը Բոսնիա թուրքերի ներխուժման վտանգի տակ օգնության է դիմել Հռոմին և Վենեցիային` հրաժարվելով պետության համար սնանկացուցիչ տուրք վճարել սուլթանին։ Ի պատասխան դրան [[1463 թվական]]ին սուլթան [[Մեհմեդ II]]-ը ներխուժել է Բոսնիա։ Այդ նույն տարի Ստեփան Տոմաշևիչը գլխատվել է Յայցե քաղաքում, բոսնիական պետությունը դադարել է իր գոյությունը։ [[1482 թվական]]ին Հերցեգովինան ամբողջովին նվաճվել է{{sfn|Հարավսլավիայի պատմություն|1963|с =132, 133, 135, 136}}։
Տող 190.
|ref=Donia
}}{{ref-bs}}{{ref-en}}</ref>]]
Բոսնիացի ավատատերերը իրենց ունեցվածքը պահպանելու համար ստիպված էին ընդունել [[իսլամ]]ը, որը XVI16-րդ դարի երկրորդ կեսին բնակչության վերին շերտերում ամբողջությամբ վերացրեց [[քրիստոնեություն]]ը։ Ավատատերերից կախման մեջ գտնվող գյուղացիներին անվանում էին ռայաներ։ Բալկանների շատ քաղաքներում գործում էին ռազմային կայազորներով ամրոցներ, բացի դրանից 16-րդ դարում փոփոխվել էր խոշոր քաղաքների էթնիկական կազմը, որի հիմնական բնակչությունը սկսեցին կազմել թուրք գաղութատերերը և սլավոն մուսուլմանները։ Քաղաքային բնակչության իսլամացումը առևտրով զբաղվելու համար երաշխավորում էր ավելի բարենպաստ պայմաններ։ Ի տարբերություն Հերցեգովինայի և Սերբիայի, Բոսնիայի գյուղացիները աստիճանաբար ընդունում էին իսլամը։ Ամենախոշոր առևտրական և արդյունաբերական քաղաքը դարձավ [[Սարաևո]]ն{{sfn|Հարավսլավիայի պատմություն|1963|с =194, 196, 198, 202, 203, 205}}, զարգանում էին նաև [[Ֆոչա]], [[Բանյա Լուկա]], [[Լիվնո]], [[Մոստար]] քաղաքները: 1580 թվականին ստեղծվել է Բոսնիական էյալեթը:
 
XIX19-րդ դարի առաջին կեսում երկրի բոսնիական ավատատերերը դուրս եկան ընդդեմ Թուրքիայի բարենորոգումների։ Որպեսզի թուլացնեին բոսնիական ընդդիմությունը, 1833 թվականին թուրքական կառավարությունը Բոսնիան անջատեց Հերցեգովինայից։ Թուրքիայի Իշխանությունը սահմանվել է 1851 թվականին։ XIX19-րդ դարի առաջին կեսում երկրում զարգացել է ազգային-ազատագրական շարժումը, որը առաջացել էր կաթոլիկական հոգևորականության շրջապատում: Դրա արդյունքն էր դարձել 1875-1878 թվականին Բոսնիա-հերցեգովինական ապստամբությունը: 1878 թվականին Բոսնիա և Հերցեգովինան Սան-Ստեֆանոյի հաշտությամբ ինքնավարություն է ստացել, որը կնքվել էր Ռուսաստանի և Օսմանյան կայսրության միջև` Ռուս-թուրքական 1877-1878 թվականների պատերազմի ավարտից հետո: Սակայն շուտով 1878 թվականի Բեռլինի տրակտատի համաձայն՝ 1878 թվականի հուլիսից հոկտեմբերը ընկած ժամանակաշրջանում Ավստրո-Հունգարիան օկուպացրել է Բոսնիա և Հերցեգովինան{{sfn|Հարավսլավիայի պատմություն|1963|с =362-364, 366, 610, 613}}։
 
=== XX դար ===
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Բոսնիա_և_Հերցեգովինա» էջից