«Ռուսական հեղափոխություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

| notes =

}}

 

Ռուսական հեղափոխությունը 20-րդ դարի կարևորագույն իրադարձություններից է<ref>{{Citation|La Première Guerre mondiale aggrave les facteurs de fragilité de la Russie. Les défaites précipitent la désagrégation du régime impérial.}}, Serge Berstein, Pierre Milza, ''Histoire du {{XXe}} siècle'', Tome 1 (1900-1945), {{p.|88}}.</ref>, որին հանգամանալից անդրադարձել են ֆրանսիացի գրողներ Ժյուլ Ռոմենը «Մեծ պայծառությունը Արևելքում<ref>Cette expression a été popularisée par l’historien britannique [[Eric Hobsbawm]] dans ''[[L'Âge des extrêmes|L’Âge des extrêmes. Histoire du court {{s-|XX|e}}, 1914-1991]]'', coédition ''Le Monde diplomatique'' - Éditions Complexe, 1999</ref>» և Ֆրանսուա Ֆյուրեն «Հոկտեմբերյան համընդհանուր հմայքը», ովքեր ասում են, որ Ռուսական հեղափոխությունը պատմության ամենաուսումնասիրված և քննարկված էջերից մեկն է<ref>[[Eric Hobsbawm]] écrit : « la révolution d'Octobre fut universellement reconnue comme un événement qui ébranlait le monde » ''in [[L'Âge des extrêmes]]'', Complexe, 2003, {{p.|99}}.</ref>։

===Մայրաքաղաք Սանկտ Պետերբուրգը 1905 և 1917 թվականների հեղափոխությունների ժամանակ ===

[[Պատկեր:Karta över Sankt Petersburg på 1910-talet (ur Nordisk familjebok).jpg|250px|մինի|Մայրաքաղաք Սանկտ Պետերբուրգը 1905 և 1917 թթ․ հեղափոխությունների ժամանակ]]

 

Ռուսական կայսրությունում 1905 թվականի առաջին հեղափոխությունը սկսվեց ռուս-ճապոնական պատերազմում ռուսների պարտությունից հետո։ 1905 թվականի հունվարի 22-ին բնակչության մի մասը կայսր [[Նիկոլայ II]] տեսնելու համար կազմակերպեց ցույց, որը ավարտվեց վերջիններիս հալածանքով։ Այդ օրը Սանկտ Պետերբուրգում հիշատակվում է որպես «Կարմիր կիրակի»: Դա ռուս ժողովրդի կողմից պետական մակարդակով իրենց կայսրից ազատվելու առաջին փորձն էր։

===Երկրի վիճակը Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ===

[[Պատկեր:Russian Wounded NGM-v31-p369-B.jpg|250px|մինի|աջից|Ռուս զինվորները Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ]]

 

1915-1916 թվականներին ստեղծվում են տարբեր կոմիտեներ, որոնք իրենց ձեռքն են վերցնում այսպես ասված երկրի վերահսկողությունը: Այս միությունները շուտով ձեռք են բերում լայն լիազորություններ<ref>[[Roger Portal]], ''La Russie de 1894 à 1914'', Paris, Centre de documentation universitaire, 1966, p. 78.</ref>:

 

Վերջապես, ամենակարևոր փոփոխությունը կատարվեց հասարակության շրջանակում, խոսքը վերաբերվում է գյուղացիներին, քաղաքացիներին, զինվորներին։ Մի քանի շաբաթների ընթացքում ողջ երկիրը հավաքված էր մեկ գաղափարախոսության շուրջ։ Սակայն Ժամանակավոր կառավարություը ներքին ցանկություն էր հետապնդում իրականացնել ինքնավար իշխանություն, ապահովել ու ընդլայնել փետրվարյան հեղափոխության նվաճումները և բացառել հակառակ հեղափոխության տարբերակները։

 

===Ժամանակավոր կառավարությունը և Խորհրդարանը===

[[Պատկեր:Gouvernement provisoire russe.jpg|250px|մինի|ձախից|Ժամանակավոր կառավարությունը]]

 

Պետրոգրադի Կոմունիստական կուսակցությունը խոստանում էր երկրում ապահովել ժողովրդավարություն, հավասար հողի բաժանում և ութ ժամյա աշխատանքային օր։ Սակայն այս ծրագիրը դուր չէր գալիս նոր հարստացած գյուղական մասային, ովքեր իրենց ձեռքում էին կենտրոնացրել գյուղական շրջանի գրեթե բոլոր հողերը։

Կոմունիստական կուսակցությունը որպես հեղափոխական կուսակցությունների առաջնորդ հավատում էր, որ միայն համընդհանուր ընտրական իրավունքի միջոցով ի վերջո կբարեկարգվի երկրի վիճակ։ Համընդհանուր ժողովը պետք է որոշում կայացներ հողի բաշխման վերաբերյալ: Բայց քանի որ պատերազմը դեռ շարունակվում էր իսկ ռազմական ճակատում առկա էին միլիոնավոր ընտրողներ՝ ընտրությունները ձգձգվում էին: Սպասվող բարեփոխումների ավարտը մշտապես հետաձգվում էր, հետևաբար բնակչությանը դեռևս վտանգ էր սպառնում<ref>[[Léo Figuères]], ''Octobre 17. La révolution en débat'', éditions Le Temps des cerises, Paris, 1995, p. 253.</ref>:

 

 

Գրեթե բոլոր հեղափոխականները, հատկապես մարքսիստական դպրոցում վերապատրաստվածները, կարծում էին, որ պրոլետարական հեղափոխությունը վաղաժամ է, և դրանով երկիրը կունենա տնտեսական հետընթաց<ref>Cette thèse trouve son origine dans le discours des mencheviks russes et dans les analyses du théoricien marxiste allemand [[Karl Kautsky]]. [[Rosa Luxemburg]], ''La Révolution russe'', Éditions de l’Aube, coll. « l’Aube poche essai », 2007, p. 8-9.</ref>։ Նրանց աչքում Ռուսաստանը միայն հասունացել էր բուրժուական հեղափոխության համար, իսկ պրոլետարիատը անփորձ էր և ռիսկային: Մարքսիստական վերլուծությունը իրենից ենթադրում էր միայն բուրժուական հեղափոխություն, ինչպիսին տեղի էր ունեցել 1789 թվականին ֆրանսիական հեղափոխության ժամանակ<ref>[[Marc Ferro]], « Pourquoi Février ? Pourquoi Octobre? », ''in La Révolution d’Octobre et le Mouvement ouvrier européen'', EDI, Paris, 1967, p. 17.</ref> : Կոմունիստական կուսակցությունը համաձայնում էր «բուրժուական հեղափոխության» գաղափարի հետ, սակայն իրականում հող էր նախապատրաստում սոցիալիզմի իրականացման համար: Հեղափոխական կուսակցությունները, փաստորեն, ևս չէին շտապում բավարարել ժողովրդի պահանջները:

==Կրկնվող ճգնաժամեր==

===Ապրիլյան օրերը===

 

 

 

===Հուլիսյան օրերը===

[[Պատկեր:Parc de datcha près Moscou 1917.jpg|250px|մինի|աջից|Մոսկվա, 1917 թվական]]

[[Պատկեր:19170704 Riot on Nevsky prosp Petrograd.jpg|250px|մինի|աջից|Հուլիսյան օրերին ամբոխի ցրումը Նևսկիյ պողոտայում]]

 

Հուլիսի սկզբին պատերազմում «Կերենսկու ռազմական ձախողումը» առաջացրեց համընդհանուր հիասթափություն։ Զինվորները հրաժարվեցին դուրս գալ ռազմաճակատ<ref>[[John Keegan]], ''La Grande Guerre'', Perrin, 1989.</ref>: Սրա հետևանքով բանակի թիվը կրճատվում է, թիկունքում առաջանում են բողոքները, Կերենսկու հեղինակությունը ընկնում է։ Հուլիսի 3-ից 4-ն ընկած ժամանակահատվածում մայրաքաղաք Պետրոգրադում տեղակայված զորքը վերջնականապես հաժարվեց մեկնել ռազմաճակատ։ Սակայն, բոլշևիկները, որոնք մեծամասնություն էին կազմում Պետրոգրադում, դեռևս դեմ էին կոտորածներին։ Նրանք կարծում էին, որ դեռ պահը չի հասունացել ժամանակավոր կառավարությանը տապալելու համար։

 

===[[Կոռնիլով Լավր|Կոռնիլովյան ապստամբությունը]]===

Կոռնիլովյան ապստամբությունը ռազմական հեղաշրջման ձախողված փորձ էր 1917 թվականի օգոստոսին Ռուսաստանի զինված ուժերի գերագույն գլխավոր հրամանատար գեներալ Լավր Կոռնիլովի ղեկավարությամբ՝ ընդդեմ Ալեքսանդր Կերենսկու ղեկավարած Ռուսաստանի ժամանակավոր կառավարության։ Նա նպատակ էր հետապնդում վերջինիս իշխանությունից զրկել և երկրում ռազմական դիկտատուրա մտցնել<ref>John Keegan, ''La Grande Guerre'', ''op. cit.'', et [[Marc Ferro]], ''Nazisme et communisme. Deux régimes dans le siècle'', Hachette, coll. « Pluriel », 1999, p. 16. Cependant, selon [[Robert Paxton|Robert O. Paxton]], {{Citation|si le général Kornilov avait réussi dans son entreprise, l'issue la plus probable aurait été une simple dictature militaire, car la démocratie était en Russie un concept encore trop neuf pour fournir la mobilisation de masse contre-révolutionnaire caractéristique d'une réaction fasciste.}}, ''Le fascisme en action'', Seuil, p. 196.</ref>։

 

Ալեքսանդր Կերենսկին բանակի գլխավոր հրամանատար է նշանակում գեներալ Կոռնիլովին։ Բանակը պատերազմների պատճառով փլուզման շեմին էր, ուստի նոր հրամանատարը պետք է ամեն բան աներ դա կանխելու համար։ Նախևառաջ Կոռնիլովը ցանկանում էր, որ պատերազմի ժամանակ անկախ Ժամանակավոր կառավարության հրամաններից չտուժի Ռուսաստանի հեղինակությունը:

 

 

Հեղաշրջման հիմնական հարվածող ուժը լինելու էր գեներալ Ալեքսեյ Կրիմովի 3-րդ հեծյալ կորպուսը։ Օգոստոսի 25-ին Կոռնիլովը զորքերը շարժեց Պետրոգրադի վրա և պահանջեց ժամանակավոր կառավարության հրաժարականը։ Կերենսկին Կոռնիլովին հայտարարեց խռովարար և ազատեց նրան գերագույն գլխավոր հրամանատարի պաշտոնից։ Բոլշևիկները համալրեցին Կարմիր բանակայինների կազմը ավելի քան 15 հազար զինյալներով։ Ապստամբության դեմ դուրս եկան նաև Պետրոգրադի, Մոսկվայի բանվորները, Բալթիական նավատորմի նավաստիները։

Բոլշևիկյան խորհրդի նիստում կապված Հեղափոխության հետ առաջացել էին տարաձայնություններ՝ մի մասը գտնում էր, որ դեռ պահը չի հասունացել հեղափոխություն իրականացնեու համար, իսկ մյուս մասը Լենինի և [[Լև Տրոցկի|Լև Տրոցկու]] գլխավորությամբ գտնում էր, հակառակը, որ ճիշտ ժամանակն է կազմակերպել զինված խռովություն իշխանությունը Ժամանակավոր կառավարության ձեռքից վերցնելու համար:Վերջիններիս ձայնը գերազանցեց և ի վերջո եկան համաձայնության իշխանափոխության վերաբերյալ, որը նախատեսվում էր կազմակերպել հոկտեմբերի 25-ին<ref>''1917'', documentaire diffusé sur Arte le 7 novembre 2007.</ref>:

 

 

Ապստամբությունը սկսվեց 1917 թվականի հոկտեմբերի 24-ի գիշերվանից (նոյեմբերի 6 ժամանակակից օրացույցով) մինչև հոկտեմբերի 25-ը (նոյեմբերի 7 ժամանակակից օրացույցով): Իրադարձությունները տեղի ունեցան գրեթե առանց արյունահեղության <ref>[[Richard Pipes]], ''La Révolution russe'', ''op. cit.'', p. 457.</ref>: Կարմիր բանակայինների գլխավորությամբ բոլշևիկները մինչև Ձմեռային պալատի վրա հարձակվելը գրեթե առանց դիմադրության գրավեցի քաղաքի կամուրջները, երկաթուղային կայանները: Պաշտոնական տվյալներով այս դեպքերի մասին անգամ ֆիլմեր են նկարահանվել, որոնք ներկայացնում են իրադարձությունները հերոսական տեսանկյունից։ Ապստամբության ժամանակ եղան միայն հինգ մահացածներ և մի քանի վիրավորներ<ref>[[Richard Pipes]], ''La Révolution russe'', ''op. cit.'', p. 463-464.</ref>:

Մարկ Ֆերոն կարծում էր, որ 1917 թվականի հեղափոխությունը փոքրամասնության կողմից ժողովրադավարության հասնելու կատարյալ փորձ էր, երբ զինյալներն անցան բնակչության կողմը և համատեղ պայքարեցին իշխանափոխության համար: Շուտով ընտրվեցին նաև Խորհրդային պետության ապագա ղեկավարները՝ Լենինը, Տրոցկին, Կամենևը, Զինովևը: Հեղափոխության հաղթանակից հետո նրանց առաջին քայլը «բուրժուազիայի» բացառումն էր երկրի հետագա պատմությունից: Մյուս կողմից, չի կարելի հերքել, որ ապստամբության մասնակիցները համոզված էին, որ իշխանությունը անցնելու է խորհրդային իշխանություններին: Բայց նրանք անգամ չէին պատկերացնում, որ բոլշևիկները ևս ուզում էին հասնել միանձնյա ղեկավարության<ref>[[Marc Ferro]] (avec [[Jean Elleinstein]]), ''La Révolution d’Octobre'', L’Humanité en Marche, Éd. du Burin, 1972, p. 95.</ref>:

 

 

==Բոլշևիկյան ռեժիմի սկիզբը==

 

1919 թվականի հունվարին գերմանական Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունը դիմել էր կառավարությանը ` ճնշելու հեղափոխությունը: Սպանվեցին հեղափոխության առաջնորդ Կարլ Լիբկնեխտը եւ Ռոզա Լյուքսեմբուրգը: 1919-1920 թվականներին ապստամբություններ սկսվեցին Իտալիայում: Նույն ժամանակաշրջանում ցույցեր և գործադուլներ սկսվեցին ԱՄՆ-ում և Ֆրանսիայում, որոնք չվերաճեցին հեղափոխության: Հեղափոխությունների ալիքը շուտով ավարտվեց և բոլշևիկյան իշխանությունը մնաց մեկուսացված:

 

== Ծանոթագրություններ ==

{{ծանցանկ}}