|
[[Պատկեր:Battle of Waterloo 1815.PNG|մինի|250px|ձախից| [[Վաթերլոոյի ճակատամարտ]]ը եղավ [[Նապոլեոնյան պատերազմներ]]ին վերջը և [[Pax Britannica]]-յի սկիզբը։]]
[[Հեղափոխական պատերազմներ|Հեղափոխական]] և [[Նապոլեոնյան պատերազմներ]]ում (1792-1815) Ֆրանսիայի պարտություններից հետո Մեծ Բրիտանիան մնաց [[19-րդ դար]]ում աշխարհում ծովային և տնտեսական հիմնական ուժը (Լոնդոն մայրաքաղաքով, որը խոշորագույն քաղաքն էր աշխարհում մոտ [[1830]]-ից մինչև [[1930]] թվականները)<ref>Տելիեր, Լ. Ն. (2009): «Աշխարհի քաղաքային պատմությունը. Տնտեսական և աշխարհագրական տեսանկյուն»: Քվեբեկ. էջ՝ 463. ISBN 2-7605-1588-5</ref> և մնում էր գերտերություն մինչև [[XX դար]]ի կեսերը։կեսերը<ref>Սոնդհաուս, Լ. (2004). «Նավատորմերը ժամանակակից աշխարհի պատմության մեջ»: Լոնդոն: Ռիկթիոն Բուքս. էջ՝ 9. ISBN 1-86189-202-0</ref>։ Չունենալով մրցակիցներ ծովի վրա, Բրիտանիան իր վրա վերցրեց «համաշխարհային ոստիկանի» դերը։ Այս իրավիճակը հետագայում անվանվեց «[[Pax Britannica]]»։<ref>{{Cite book| first=Էնդրյու| last=Թորտեր| title=Տասնիններորդ դար, Օքսֆորդի Բրիտանական կայսրության պատմություն, հատոր III| publisher=Օքսֆորդի համալսարանի հրատարակչություն| year=1998| isbn=0-19-924678-5 |url= https://books.google.am/?id=oo3F2X8IDeEC| ref=refOHBEv3| accessdate=22 հուլիս 2009 |page=332}}{{ref-en}}</ref>։ Սա նույնպես արագ տնտեսական, գաղութային և արդյունաբերական աճի ժամանակաշրջան էր։ Միացյալ Թագավորությունը նկարագրվում էր որպես «խաղաղության արհեստանոց»։<ref>[http://www.bbc.co.uk/history/british/victorians/workshop_of_the_world_01.shtml Խաղաղության արհեստանոց]. Բի-Բի-Սի Պատմություն: Ստուգված է 11 մայիս 2011: {{ref-en}}</ref>։ Բրիտանական կայսրությունն այդ տարիներին [[Հնդկաստան]]ը, [[Աֆրիկա]]յի հսկայական տարածքներ և շատ այլ տարածքներ աշխարհով մեկ միացրեց իրեն։ Բացի պաշտոնական հսկողության, որը Բրիտանիան կիրառում էր իր գաղութներում, Բրիտանական գերիշխանությունը նաև տնտեսական հսկողություն էր նշանակում շատ երկրների հանդեպ, ինչպես օրինակ, [[Չինաստան]]ի, [[Արգենտինա]]յի և [[Թայլանդ|Սիամի]] վրա։վրա<ref>{{Cite book| first=Էնդրյու| last=Փորտեր| title=Տասնիններորդ դար, Օքսֆորդի Բրիտանական կայսրության պատմություն, հատոր III| publisher=Օքսֆորդի համալսարանի հրատարակչություն |year=1998 |isbn= 0-19-924678-5 |url= https://books.google.am/?id=oo3F2X8IDeEC |ref=refOHBEv3 |accessdate=22 հուլիս 2009 |page=8}}{{ref-en}}</ref><ref>{{Cite book |first=Փ. Ջ. |last= Մարշալ |title=Քեմբրիջի պատկերազարդված Բրիտանական կայսրության պատմություն |publisher=Քմեբրիջի համալսարանի հրատարակչություն |year=1996 |isbn=0-521-00254-0 |url= https://books.google.am/?id=S2EXN8JTwAEC |ref=refMarshall |accessdate=22 հուլիս 2009 |pages=156–57}}{{ref-en}}</ref>։ Իսկ ներքին շուկայում տեղի ունեցավ անցում [[ազատ շուկա]]յավարման և [[laissez-faire]] (չմիջամտելու սկզբունք) քաղաքականությանը, ինչ բերեց առևտրի նշանակալի զարգացմանը։ Մեկ դարի ընթացքում երկրում տեղի ունեցավ զգալի բնակչության աճ որը ուղեկցվում էր արագ ուրբանիզացիայով, ինչն էլ իր հերթին բերեց հասարակական և տնտեսական ցնցումների։ցնցումների<ref>{{cite book |url= https://books.google.am/?id=H5kcJqmXk2oC&pg=PA63&dq=britain+19th+century+widening+franchise#v=onepage&q&f=false |title=Մեծ Բրիտանիա. Տեղեկատվական ուղեցույց ձեռնարկ Վերածնունդից մինչև մեր օրերը |page=63 |first=Ռիչարդ Ս. |last=Թոմսոն |year=2003 |isbn= 9780816044740 |location =Նյու-Յորք |publisher=Ֆաքտս ոն ֆայլ |accessdate=5 հուլիս 2011}}{{ref-en}}</ref>։ Դարի ավարտին մոտ այլ զարգացած երկրները սկսեցին մրցակցության մեջ մտնել Բրիտանիայի արդյունաբերական գերակայման հետ։հետ<ref>{{cite book |title= Առաջին համաշխարհային պատերազմ. Մարդիկ, քաղաքականություն և ուժ |series= Ամերիկան պատերազմում |page=21 |publisher=Բրիտանիկա ուսումնական հրատարակություն |author=Հորշ, Ուիլիամ Լ. |year=2009 |isbn =9781615300488 |location =Նյու-Յորք}}{{ref-en}}</ref>։
[[Պատկեր:Royal Irish Rifles ration party Somme July 1916.jpg|մինի|Թագավորական Իռլանդական հրաձիգների հետևակը [[Սոմեյի համար ճակատամարտ]]ի ժամանակ։ Ավելին քան 885 000 Բրիտանական զինվորներ իրենց կյանքը կորցրին [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի ռազմի դաշտերում։]]
Միացյալ Թագավորությունը, [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսաստանի]], [[Ֆրանսիա]]յի և [[ԱՄՆ]]-ի (1917 թ. հետո) հետ միասին հիմնական ուժերից մեկն էր, որ պատերազմում էր [[Գերմանական կայսրություն|Գերմանական կայսրության]] և նրա դաշնակիցների դեմ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ում (1914-1918)։<ref>Թուրներ, Ջոն (1988): «Բրիտանիան և Առաջին համաշխարհային պատերազմը»: Լոնդոն. Անվին Հայման. էջեր՝ 22-35: ISBN 978-0-04-445109-9.</ref>։ Պատերազմի ժամանակ Բրիտանիայի ռազմական ուժերը գերազանցում էին 5 միլիոն մարդը,<ref name=Westwell&Cove/> որոնք հավաքվել էին ամբողջ կայսրությունից և Եվրոպայի որոշ շրջաններից։ Արդյունքում Բրիտանիան ունեցավ մոտ 2,5 միլիոն վիրավորվածներ, և ավարտեց պատերազմը հսկայական սուվերեն պարտքով։պարտքով<ref name="Westwell&Cove">Վեսթվել, Ի.; Քով, Դ. (խմբ.) (2002): «Առաջին համաշխարհային պատերազմը, հատոր 3»: Լոնդոն. Մարշալ Քավենդիշ: էջեր՝ 698 և 705. ISBN 0-7614-7231-2.</ref>։ Պատերազմից հետո Բրիտանիան ստացավ [[Ազգերի Լիգա]]յի մանդատը բոլոր նախկին գերմանական և [[Օսմանական կայսրություն|օսմանական]] գաղութների վրա, ինչի շնորհիվ [[Բրիտանական կայսրություն]]ը աճեց մինչև իր ամենամեծ չափը, այդ ժամանակ կայսրությունը զբաղեցնում էր աշխարհի մեկ հինգերորդ մասը, որտեղ ապրում էր աշխարհի բնակչության չորրորդ մասը<ref>Թուրներ, Ջ. (1988): «Բրիտանիան և Առաջին համաշխարհային պատերազմը»: Աբինգդոն. Ռութլեդջ: էջ՝ 41. ISBN 0-04-445109-1.</ref>։ Սակայն [[Իռլանդական ազգայնականություն|իռլանդական ազգայնականության]] բռնկումը և Իռլանդիայի ներսում վեճերը [[Գոմրուլ]]ի պայմանների շուրջ բերեցին [[Սեպարատիզմ Իռլանդիայում|կղզու բաժանմանը]] [[1921]] թվականին, անկախ [[Իռլանդիա|Իռլանդական ազատ պետության]] և Հյուսիսային Իռլանդիայի, որը մնաց Մեծ Բրիտանիայի կազմի մեջ։մեջ<ref name="CAIN">{{Cite web|url=http://cain.ulst.ac.uk/issues/politics/docs/ait1921.htm|title=Անգլո-Իռլանդական համաձայնագիրը, 6 դեկտեմբեր 1921|publisher=CAIN|accessdate=15 մայիս 2006|archiveurl=http://www.webcitation.org/67yH5mG28|archivedate=2012-05-27}}{{ref-en}}</ref>։
[[Մեծ Ճգնաժամ]]ը (1929-32) տեղի ունեցավ այն ժամանակ, երբ Միացյալ Թագավորությունը պատերազմից հետո դեռ ամբողջովին չէր վերականգնվել։ Ճգնաժամը հանգեցրեց մեծ անախորժությունների։ Երկրում և՛ քաղաքական, և՛ հասարակական խռովություններ բարձրացան։բարձրացան<ref>Ռուբինշտեյն, Վ. Դ. (2004): «Բրիտանիայի կապիտալիզմը, մշակույթը և անկումը, 1750-1990»: Աբինգտոն. Ռութլեդջ: էջ՝ 11. ISBN 0-415-03719-0.</ref>։
[[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ում Մեծ Բրիտանիան [[Հակահիտլերյան կոալիցիա]]յի երեք հիմնական դաշնակիցներից մեկն էր։ Իր եվրոպական դաշնակիցների պարտությունից հետո, Մեծ Բրիտանիան շարունակեց պայքարը [[Գերմանիա]]յի հետ, հիմնականում [[Ճակատամարտ Բրիտանիայի համար|Բրիտանիայի համար ճակատամարտում]] և [[Ճակատամարտ Ատլանտիկայի համար (1939 - 1945)|Ատլանտիկայի համար ճակատամարտում]]։ Հաղթանակից հետո Միացյալ Թագավորությունը մեկն էր երեք գերտերություններից, որոնք հանդիպեցին, որպեսզի կիսեն հետպատերազմյան աշխարհը։ Պատերազմը թողեց երկիրը ծանր ֆինանսական դրության մեջ։ Սակայն [[Մարշալի Ծրագիր]]ը և [[ԱՄՆ]]-ի ու [[Կանադա]]յի կրեդիտները օգնեցին Բրիտանիային վերականգնման ընթացքում։ընթացքում<ref>{{Cite news |url=http://www.nytimes.com/2006/12/28/business/worldbusiness/28iht-nazi.4042453.html |title=Բրիտանիան կկատարի վերջին վճարումը ԱՄՆ-ին Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի կրեդիտի համաձայն |work= Նյու Յորք Թայմս |date=28 դեկտեմբեր 2006 |accessdate=25 օգոստոս 2011}} {{ref-en}}</ref>։
[[Պատկեր:The British Empire.png|մինի|250px|ձախից|[[Բրիտանական կայսրություն|Բրիտանական կայսրության]] կազմի մեջ գտնվող տարածքները։ Ժամանակակից [[Բրիտանական անդրծովյա տարածքներ]]ը ընդգծված են։]]
[[Լեյբորիստական կուսակցություն (Մեծ Բրիտանիա)|Լեյբորիստական]] կառավարությունը հետպատերազմյան տարիներին նախաձեռնեց արմատական փոփոխությունների ծրագիր, որը ունեցավ հսկայական ազդեցություն բրիտանական հասարակության վրա հաջորդող տասնամյակների ընթացքում<ref>{{cite book |title=Գաղափարները և քաղաքականությունը Լեյբորիստների ժամանակ, 1945–1951. Կառուցելով նոր Բրիտանիան |first=Մարտին |last=Ֆրանսիս |pages=225–233 |year=1997 |isbn=9780719048333 |publisher=Մանչեստերի համալսարանի հրատարակություն}}{{ref-en}}</ref>։ Երկրի ներսում շատ արդյունաբերություններ և ծառայություն մատուցող ընկերություններ [[Պետականացում|պետականացվեցին]], հիմնվեցին Պետական բարեկեցության կազմակերպությունը և ամբողջությամբ հասարակության կողմից ֆինանսավորվող առողջապահական համակարգը։համակարգը<ref>{{cite book |title= Բրիտանական քաղաքական պատմության ասպեկտները, 1914–1995 |first=Ստեֆեն Ջ. |last=Լի |year=1996 |pages=173–199 |isbn=9780415131032 |publisher=Ռութլեդջ |location=Լոնդոն, Նյու-Յորք}}{{ref-en}}</ref>։ Ի պատասխան տեղական ազգայնականության աճին՝ լեյբորիստական կառավարության համակրանքներին և Բրիտանիայի խարխլված տնտեսական վիճակին սկսվեց [[Ապագաղութականացում|ապագաղութականացման]] քաղաքականությունը, հայտարարելով Հնդկաստանի և [[Պակիստան]]ի անկախությունը [[1947]] թվականին։թվականին<ref>{{cite book |url= https://books.google.am/?id=7D66_9YOof4C&pg=PA118&dq=labour+government+1945+independence+for+india#v=onepage&q=labour%20government%201945%20independence%20for%20india&f=false |title=Եվրոպայի արբանյակ 1945 թվական |page=118 |first=Կլաուս |last=Լարես |year=2009 |isbn=9781405106122 |location=Չիչեստեր |publisher=Ուիլի-Բլեքուել |accessdate=5 հուլիս 2011}}{{ref-en}}</ref>։ Մի քանի հաջորդող տասնամյակների ընթացքում Հնդկաստանի տարածքի մեծ մասը անկախություն ստացավ և դարձավ [[Ազգերի Միություն|Ազգերի Միության]] սուվերեն անդամ։
Չնայած այն հանգամանքին, որ Մեծ Բրիտանիայի քաղաքական սահմանափակ հնարավորությունները պատկերավոր կերպով երևացին [[1956]] թվականի [[Սուեզյան ճգնաժամ]]ի ժամանակ, այնուամենայնիվ Բրիտանիան դարձավ [[ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ|ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի]] հինգ մշտական անդամներից մեկը և դարձավ երրորդ երկիրը, որ նախագծեց ատոմային զենք (առաջին փորձնական [[Փոթորիկ (ատոմային փորձարկում)|պայթյունը]] կատարվեց [[1952]] թվականին)։ Անգլերեն լեզվի միջազգային տարածումը նույնպես ապահովեց Բրիտանական [[Մեծ Բրիտանիայի մշակույթ|մշակույթի]] և գրականության ազդեցությունը ամբողջ աշխարհում։
[[1950]]-ականներին աշխատուժի պակասի պատճառով բրիտանական կառավարությունը սկսեց խթանել ներգաղթը Միության երկրներից, այսպիսով Բրիտանական հասարակությունը դարձնելով բազմաէթնիկ։բազմաէթնիկ<ref>{{cite book |url=https://books.google.am/?id=s3RQ4dsFEkoC&pg=PA84&dq=government+policy+in+post+war+britain+brought+people+from+the+commonwealth+to+create+a+multiethnic+society#v=onepage&q&f=false |title=Ժամանակակից Բրիտանական էությունը. Անգլերենը, ներգաղթյալները և հանրային խոսքը |series= Ներգաղթի և սփյուռքի մասին հետազոտություններ |first=Քրիստինա |last= Ջուլիոս |accessdate=26 դեկտեմբեր 2010 |page=84 |isbn=9780754671589 |year=2008 |publisher=Էշգեյթ |location=Ալդերշոտ}}{{ref-en}}</ref>։ [[1973]] թվականին Միացյալ Թագավորությունը միացավ [[Եվրոպական տնտեսական համայնք]]ին, և երբ հետագայում՝ [[1992]] թվականին այն դարձավ [[Եվրոպական Միություն]], Բրիտանիան նրա 12 անդամ-հիմնադիրներից մեկն էր։ [[1960]]-ական թվականների վերջերին Հյուսիսային Իռլանդիան տառապում էր [[Ընդհարում Հյուսիսային Իռլանդիայում|հասարակական և կիսառազմական բռնություններից]] (երբեմն հասնում էին նաև երկրի այլ մասեր և նույնիսկ [[Իռլանդիայի Հանրապետություն]])։ Ընդհանուր առմամբ այս ճգնաժամը համարվում է ավարտված [[1998]] թվականի [[Բելֆասթի հանաձայնագիր|Բելֆասթի հանաձայնագրի]] ստորագրումից հետո։հետո<ref>{{cite book |title= Հյուսիսային Իռլանդիայի քաղաքականությունը. Բելֆասթի հանաձայնագրից հետո |first=Արթուր |last=Օղնի |isbn= 9780415327886 |page=7 |year=2005 |location =Լոնդոն |publisher=Ռութլեդջ}}{{ref-en}}</ref><ref>Մարիան Էլիոտ (2007): «Երկար ճանապարհ դեպի խաղաղություն Հյուսիսային Իռլանդիայում. Խաղաղարար դասախոսություններ Իռլանդիայի ուսումնասիրման ինստիտուտի կողմից Լիվերպուլյան համալսարանում» Իռլանդիայի ուսումնասիրման ինստիտուտի Լիվերպուլյան համալսարանի հրատարակչություն: էջ՝ 2. ISBN 1-84631-065-2.</ref>։
[[1970]]-ականների համաշխարհային տնտեսական դանդաղեցման և արտադրական մրցակցության ժամանակաշրջանից հետո [[Պահպանողական կուսակցություն (Մեծ Բրիտանիա)|պահպանողական]] կառավարությունը [[1980]]-ական թվականներին սկսեց արմատական ապակարգավորման քաղաքականությունը, մասնավորապես ֆինանսական սեկտորի և աշխատանքի շուկայի, կազմակերպեց պետական ընկերությունների մի մասի [[մասնավորեցում]] և մյուսներին տրվող սուբսիդիաների վերացում։վերացում<ref>{{cite book |title=Բրիտանական քաղաքականությունը 1945 թվականից հետո |first= Պետեր |last=Դորի |year=1995 |pages=164–223 |isbn=9780631190752 |location =Օքսֆորդ |publisher=Բլեքվել |series= Ստեղծելով ժամանակակից Բրիտանիան}}{{ref-en}}</ref>։ [[1984]] թվականից սկսած [[Հյուսիսային ծով]]ի նավթային պաշարների օգտագործման հաշվին Միացյալ Թագավորությունը մեծ տնտեսական վերելք ապրեց։ապրեց<ref>{{cite book |url=http://vig.pearsoned.co.uk/catalog/uploads/Griffiths_C01.pdf |title=Կիրառական տնտեսագիտություն |publisher=Ֆայնենշլ Թայմս Փրես |year=2007 |edition=11 հր. |accessdate=26 դեկտեմբեր 2010 |page=6 |author1 =Գրիֆիթս, Ալան |author2 =Վոլլ, Ստյուարտ |location =Հարլոու |isbn=9780273708223}}{{ref-en}}</ref>։ [[XX դար]]ի ավարտին մոտ խոշոր փոփոխություններ տեղի ունեցան երկրի կառավարման մեջ։ [[Դևոլյուցիա]]յի ենթարկվեց Հյուսիսային Իռլանդիայի, Շոտլանդիայի և Ուլեսի ազգային վարչակարգերը, որը տեղի ունեցավ [[Մարդու իրավունքների և հիմնարար սկզբունքների պաշտպանության Եվրոպական կոնվենցիա]]յին համաձայն օրենքների ընդունումից հետո։ Երկրում մեծ հակասություններ առաջացրին Բրիտանիայի արտասահմանյան ռազմական գործողությունները [[XXI դար]]ի առաջին տասնամյակում, հատկապես [[Կոալիցիոն ուժերի ներխուժումը Իրաք (2003)|ներխուժումը Իրաք]] և [[Պատերազմը Աֆղանստանում (2001-ից)|Աֆղանական պատերազմը]]<ref>{{cite news |url= http://www.ft.com/cms/s/0/a6d31ca2-5e22-11e0-b1d8-00144feab49a.html#axzz1MN2vkt7a |author=Մայք Ջեքսոն |title=Միայն ռազմական գործողությունները չեն փրկի Լիբիան |work=Ֆայնենշլ Թայմս |location=Լոնդոն |date=3 ապրիլ 2011}} {{ref-en}}</ref>։
== Աշխարհագրություն ==
Ափերի երկարությունը կազմում է 17 820 կմ<ref>{{Cite web|author=Քլեր Նիլ|url=http://www.cartography.org.uk/default.asp?contentID=749|title=Ինչպիսի՞ն է Մեծ Բրիտանիայի ափեզրի երկարությունը|publisher=Բրիտանական քարտեզագրության միությունը|accessdate=26 հոկտեմբեր 2010|archiveurl=http://www.webcitation.org/67yAn3CWU|archivedate=2012-05-27}}{{ref-en}}</ref>։ Հարավային ափեզրը միացած է [[Եվրոպա|Մայրցամաքային Եվրոպայի]] հետ 50 կմ երկարությամբ [[Եվրոթունել]]ով, որից 38 կմ անցնում է ջրի տակով, սա աշխարհում ամենաերկար ստորջրյա թունելն է<ref>{{Cite web |url=http://www.eurotunnel.com/ukcP3Main/ukcCorporate/ukcTunnelInfrastructure/ukcInfrastructure/ |title =Եվրոթունել |publisher=Եվրոթունել |accessdate=29 նոյեմբեր 2010}}{{ref-en}}</ref>։ Հյուսիսային Իռլանդիան ունի 360 կմ երկարությամբ ցամաքային սահման [[Իռլանդիա]]յի հետ և սա Մեծ Բրիտանիայի միակ ցամաքային սահմանն է<ref name=cia/>։
[[Լոնդոն]]ի [[Գրինվիչյան աստղադիտարան]]ը հանդիսանում է [[զրոյական միջօրեական]]ի տեղորոշման կետը։ Ընդհանուր առմամբ Մեծ Բրիտանիան գտնվում է [[Աշխարհագրական կոորդինատներ|հյուսիսային լայնության]] 49°-61° և [[Աշխարհագրական կոորդինատներ|արևմտյան երկայնության]] 9 °C և [[Աշխարհագրական կոորդինատներ|արևելյան երկայնության]] 2 °C-ի միջև։
[[Անգլիայի աշխարհագրություն|Անգլիան]] զբաղեցնում է ամբողջ Մեծ Բրիտանիայի տարածքի կեսից մի փոքր ավելի տարածք, 130 395 կմ²<ref>{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/country_profiles/7327029.stm |work=Բի-Բի-Սի Նյուս | title=Անգլիա – նկարագիրը | date=11 փետրվար 2010}}{{ref-en}}</ref>։ Նրա մեծ մասը զբաղեցնում են իջվածքները<ref name="Atlapedia"/> լեռնային տարածքով հյուսիս-արևմուտքում, ներառյալ Լճային երկրամասի [[Լճային երկրամաս (Մեծ Բրիտանիա)|Կամբիրիական լեռները]], [[Պենինյան լեռներ]]ը և [[Լեռնային երկրամաս]]ի, [[Էկսմուր]]ի և [[Դարտմուր]]ի [[կիր|կրային]] բլուրները։ Հիմնական գետերն են [[Թեմզա]]ն, [[Սևերն]]ը և [[Համբեր (գետ)|Համբերը]]։ [[Սքոֆել-Պայկ]]ը [[Լճային երկրամաս (Մեծ Բրիտանիա)|Լճային երկրամասում]] Անգլիայի ամենաբարձր կետն է, բարձրությունը 978 մ<ref name="Atlapedia"/>։
[[Շոտլանդիա]]յի տեղական ինքնակառավարման մարմինը բաժանված է տարբեր տարածքներ և բնակչություն ունեցող 32 շրջանների։ [[Գլազգո]], [[Էդինբուրգ]], [[Աբերդին]] և [[Դանդի]] քաղաքներն առանձին շրջաններ են։ Տեղական ինքնակառավարման մարմինը ղեկավարում են ընտրովի պատգամավորները, ովքեր ներկայումս 1222-ն են<ref>[http://www.psa.ac.uk/2007/pps/Bennie.pdf Շոտլանդիայի տեղական ինքնակառավարման մարմնի ընտրությունները]</ref> և վարձատրվում են որպես կես դրույք։ Ընտրություններն անցկացվում են մեկ անանցողական ձայնի համակարգով, ընտրվում է 3-4 պատգամավոր, ովքեր այնուհետև ընտրում են նախագահ, ով էլ գլխավորում է նիստերը և ելույթ է ունենում ողջ շրջանի անունից։
[[Ուելս]]ի տեղական ինքնակառավարման մարմինը կազմված է 22 ունիտար կազմավորումներից՝ ներառյալ [[Քարդիֆ]]ը, [[Սուոնսի]]ն և [[Նյուպորտ]]ը, որոնցից յուրաքանչյուրը հանդիսանում է առանձին միավոր։միավոր<ref>[http://new.wales.gov.uk/topics/localgovernment/localauthorities/?lang=en Տեղական ինքնակառավարում]</ref>։ Ընտրություններն անց են կացվում 4 տարին մեկ մեծամասնական ընտրակարգով։ընտրակարգով<ref>[http://www.aboutmyvote.co.uk/how_do_i_vote/voting_systems/local_government_elections_i3.aspx Ուելսի տեղական ինքնակառավարման մարմնի ընտրությունները]</ref>։ [[1973]] թվականից [[Հյուսիսային Իռլանդիա]]ն բաժանված է 26 շրջանների։ Նրանց իրավունքները սահմանափակված են միայն սպասարկման գործառույթներով, օրինակ՝ աղբահանումը, ընտանի կենդանիների վերահսկումը և զբոսայգիների խնամքը։խնամքը<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/4449092.stm Հյուսիսային Իռլանդիայի տեղական ինքնակառավարման մարմինը կցրեն]</ref>։ [[2008]] թ [[մարտի 13]]-ին որոշվեց ստեղծել 11 նոր շրջաններ և փոխել գործող համակարգը։համակարգը<ref>[http://www.northernireland.gov.uk/news/news-doe/news-doe-130308-foster-announces-the.htm Ֆոստերը հայտարարում է տեղական ինքնակառավարման ապագա ձևը]</ref>։ Տեղական ինքնակառավարման մարմնի հաջորդ ընտրությունները հետաձգվեցին մինչև [[2011]] թ նոր համակարգ ստեղծելու նպատակով։նպատակով<ref>[http://www.nio.gov.uk/local-government-elections-to-be-aligned-with-review-of-public-administration/media-detail.htm?newsID=15153 Տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունները համահունչ են հանրային ղեկավարության հետ]</ref>։
'''Կախյալ տարածքներ'''
Միացյալ Թագավորությունն ունի գերիշխանություն 17 տարածքների նկատմամբ, որոնք Միացյալ Թագավորության մաս չեն կազմում՝ 14 անդրծովյան տարածքների<ref name=fco14Terr>[http://www.fco.gov.uk/en/about-us/what-we-do/overseas-territories/ Աշխատելով անդրծովյան տարածքներում]</ref> և 3 թագավորական տարածքների։
14 անդրծովյան տարածքների մեջ մտնում են [[Անգիլիան]] (մայրաքաղաքը՝ [[Վալլի]]), [[Բերմուդյան կղզիներ]]ը ([[Համիլտոն]]), [[Բրիտանական անտարկտիկական տարածք]]ը ([[Ռոտերա]]), [[Հնդկական օվկիանոսի բրիտանական տարածքներ]]ը ([[Դիեգո-Գարսիա]]), [[Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներ]]ը ([[Ռոդ Թաուն]]), [[Ջիբրալթար]]ը ([[Ջիբրալթար (մայրաքաղաք)|Ջիբրալթար]]), [[Կայմանյան կղզիներ]]ը ([[Ջորջթաուն]]), [[Մոնտսերատ կղզի]]ն ([[Պլիմուտ]]), [[Սուրբ Հեղինե կղզի]]ն ([[Ջեյմսթաուն]]), [[Փիտկերն կղզի]]ն ([[Ադամսթաուն]]), [[Թյորքս և Կայկոս կղզիներ]]ը ([[Կոբերն Թաուն]]), [[Ֆոլկլենդյան կղզիներ]]ը ([[Պորտ Ստենլի]]), [[Հարավային Ջորջիա և Հարավային Սանդվիչյան կղզիներ]]ը ([[Գրյուտվիկեն]]) և երկու բրիտանական հենակետերը [[Կիպրոս]]ի տարածքում՝ [[Ակրոտիրի և Դեկելիա|Ակրոտիրին և Դեկելիան]] ([[Եպիսկոպի]])։<ref>[http://collections.europarchive.org/tna/20080205132101/www.fco.gov.uk/servlet/Front%3fpagename=OpenMarket/Xcelerate/ShowPage&c=Page&cid=1013618138295 Անդրծովյան տարածքները]</ref>։ Հարկ է նշել, որ բրիտանական պահանջներն [[Անտարկտիկա]]յի նկատմամբ ճանաչված չեն,<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ay.html The World Factbook]</ref> [[Կիպրոս]]ը վիճարկում է իր տարածքում գտնվող ռազմական բազաների ներկայությունը, իսկ Ֆոլկլենդյան կղզիների համդեպ իրավունքը վիճարկում է [[Արգենտինա]]ն։ Անդրծովյան տարածքները միասին կազմում են 1 727 527կմ² (առանց Բրիտանական Անտարկտիկական տարածքի, որը կազմում է 18127կմ²), իսկ բնակչությունը կազմում է 260000 մարդ։մարդ<ref>[http://web.archive.org/web/20091001004119/http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/country-profile/ Երկրների պրոֆիլներ]</ref>։ Այս տարածքները Բրիտանական կայսրության մնացորդներն են և հատուկ քվեարկել են բրիտանական տարածքներ մնալու հնարավորության համար։
Թագավորական հողերը, ի տարբերություն անդրծովյան տարածքների, պատկանում են թագավորին<ref>[http://www.publications.parliament.uk/pa/cm200910/cmselect/cmjust/56/5604.htm Համայնքների պալատ՝ թագավորական հողեր]</ref>։ Այն ներառում է [[Նորմանդյան կղզիներ|Նորմանդյան]]՝ [[Ջերսի]] և [[Գերնսի]] կղզիները՝ [[Լա Մանշ]] նեղուցում և [[Մեն (կղզի)|Մեն]] կղզին [[Իռլանդական ծով]]ում։ 3 թագավորական հողերի տարածքը կազմում է 766կմ², իսկ բնակչությունը՝ 235000 մարդ։ Հանդիսանալով անկախ ղեկավարվող իրավասուներ՝ նրանք Միացյալ Թագավորության կամ Եվրամիության մաս չեն կազմում, թեև Միացյալ Թագավորության կառավարությունը ղեկավարում է այդ տարածքների արտաքին փոխհարաբերությունները և անվտանգությունը, իսկ բրիտանական խորհրդարանն իրավունք ունի տարածքների անունից օրենքներ հրապարակել։ Օրենսդիր ակտեր հրապարակելու իրավունքը, որը վերաբերում է կղզուն, Գաղտնի խորհրդի համաձայնությամբ համագոյատևում է տարածքների սեփական օրենսդիր ասամբլեաների հետ։հետ<ref>[http://classic-web.archive.org/web/20060902092534/http://www.gov.je/ChiefMinister/International+Relations/Profile+of+Jersey.htm Ջերսիի պրոֆիլը]</ref>։ Թագավորական հողերի կառավարությունների ղեկավարները Գլխավոր նախարարներն են (Մենում [[1986]] թվականից, Գերնսիում՝ [[2004]] թ, Ջերսիում՝ [[2005]] թ)։
== Պետական կառուցվածք ==
Միացյալ Թագավորությունն ունի խորհրդարանական կառավարություն, որը հիմնված է վեսթմինսթերյան համակարգի վրա, որը կիրառվում է նաև ողջ աշխարհում։ [[Խորհրդարան]]ը, որը նստում է Վեսթմինսթերյան պալատում, կազմված է 2 պալատից՝ ընտրովի [[Միացյալ Թագավորության համայնքների պալատ|համայնքների պալատից]] և նշանակովի [[Միացյալ Թագավորության լորդերի պալատ|լորդերի պալատից]]։ Ցանկացած ընդունված փաստաթուղթ պետք է թագուհու հավանությանն արժանանա, որպեսզի ընդունվի որպես օրենք։ Խորհրդարանը Միացյալ Թագավորության գլխավոր օրենսդիր մարմինն է, քանի որ [[Շոտլանդիա]]յի պատվիրակված խորհրդարանը, ինչպես նաև [[Հյուսիսային Իռլանդիա]]յի և [[Ուելս]]ի ասամբլեաներն ինքնիշխան մարմիններ չեն, և տեսականորեն բրիտանական խորհրդարանը կարող է ցրել դրանք։
Միացյալ Թագավորության վարչապետի պաշտոնը պատկանում է խորհրդարանի այն անդամին, ով ստանում է համայնական խորհրդարանի մեծամասնության աջակցությունը։ Սովորաբար [[վարչապետ]]ը լինում է պալատի ամենախոշոր քաղաքական կուսակցության առաջնորդը։ Ձևականորեն վարչապետը և կառավարությունը նշանակվում են միապետի կողմից, սակայն վարչապետն ինքն է հավաքում իր կաբինետի անդամներին, և ըստ ավանդության՝ թագուհին հավանության է արժանացնում վարչապետի ընտրությունը։ընտրությունը<ref name="npm">[http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/6245682.stm Բրաուն՝ Միացյալ Թագավորության նոր վարչապետը]</ref>։
[[Պատկեր:Hdr parliament.jpg|մինի|ձախից| Վեսթմինսթերյան պալատը՝ Միացյալ Թագավորության խորհրդարանի 2 պալատների նստավայրը]]
Միացյալ Թագավորության նախարարների կաբինետը սովորաբար կազմվում են խորհրդարանի 2 պալատներից՝ վարչապետի կուսակցության անդամներից, սակայն հիմնականում կազմվում է համայնքների պալատից, որի համար նա պատասխանատվություն է կրում։ Գործադիր իշխանությունն իրականացվում է վարչապետի և կաբինետի կողմից, ովքեր երդվում են Միացյալ Թագավորության Գաղտնի խորհրդի առաջ։ Համայնքների պալատի ընտրությունների համար Միացյալ Թագավորությունը բաժանված է 650 ընտրական շրջանների<ref name="Elections and voting - UK Parliament">[http://www.parliament.uk/about/how/elections-and-voting/ Ընտրություններ և քվեարկություններ՝ Բրիտանական խորհրդարան]</ref>, որտեղ խորհրդարանի յուրաքանչյուր առանձին անդամ ընտրվում է սովորական մեծամասնությամբ։ Միապետը ընդհանուր ընտրություններ հայտարարում է այն ժամանակ, երբ նրան վարչապետն է խորհուրդ տալիս։ Ըստ [[1911]] թ և [[1949]] թ ընդունված ակտերի՝ նոր ընտրություններ պետք է հայտարարվեն ոչ ուշ քան նախորդից 5 տարի անց։անց<ref name="The Parliament Acts - UK Parliament">[http://www.parliament.uk/about/how/laws/parliamentacts/ Խորհրդարանի ակտերը՝ Բրիտանական խորհրդարան]</ref>։
Միացյալ Թագավորության հիմնական 3 կուսակցություններն են՝ Պահպանողական, Լեյբորիստական և Լիբերալ դեմոկրատական կուսակցությունները։ [[2010]] թվականի ընդհանուր ընտրությունների ժամանակ այս 3 կուսակցություններն ստացել են Համայնքների պալատի 622 տեղ հնարավոր 650 տեղից։տեղից<ref>[http://www.nsd.uib.no/european_election_database/country/uk/ Նորվեգական հասարակական գիտությունների տվյալների փոխանցման ծառայություններ «Ընտրությունների եվրոպական բազա»]</ref>։ Մնացած տեղերն ստացել են փոքր կուսակցությունները, որոնք մասնակցել են ընտրությունների Միացյալ Թագավորության միայն մի հատվածում․ դրանք են՝ [[Շոտլանդիա]]յի ազգային կուսակցությունը, [[Ուելս]]ի կուսակցությունը, Ժողովրդավարական ունիոնիստական կուսակցությունը, Սոցիալ-դեմոկրատական և լեյբորիստական կուսակցությունները, [[Օլսթեր]]ի ունիոնիստական կուսակցությունը և Շին Ֆեյնը։ Շին Ֆեյնից ոչ մի խորհրդարանի անդամ երբեք հանդես չի եկել Համայնքների պալատում՝ իր ընտրատարածքի շահերը ներկայացնելու համար, քանի որ խորհրդարանի անդամները պետք է երդվեն միապետին, ինչը հակասում է կուսակցության քաղաքականությանը<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/1771635.stm Շին Ֆեյնը տեղափոխվում է Վեսթմինսթեր]</ref>։ Եվրոպական խորհրդարանում Բրիտանական խորհրդարանն ունի 72 պատգամավոր՝ 12 շրջաններից։շրջաններից<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/shared/bsp/hi/elections/euro/09/html/ukregion_999999.stm Եվրոպական ընտրություններ՝ Միացյալ Թագավորության արդյունքները]</ref>։
====== Պատվիրակված ազգային վարչակազմեր ======
[[Պատկեր:Scotland Parliament Holyrood.jpg|մինի|ձախից|Շոտլանդիայի խորհրդարանի նստավայրը, որը գտնվում է Էդինբուրգում]]
[[Շոտլանդիա]]ն, [[Ուելս]]ը և [[Հյուսիսային Իռլանդիա]]ն ունեն իրենց [[գործադիր իշխանություն]]ը, որը գլխավորում է Առաջին նախարարը և միապալատ [[օրենսդիր իշխանություն]]ը։ [[Անգլիա]]ն՝ Միացյալ Թագավորության ամենախոշոր շրջանը, չունի ոչ գործադիր, ոչ էլ օրենսդիր իշխանություն և ուղղակիորեն ղեկավարվում է Բրիտանական կառավարության կողմից։ Այս իրավիճակն ստեղծել է «Արևմտյան Լոթիանի խնդիրը», որը կապված է այն բանի հետ, որ Շոտլանդիայի, Ուելսի և Հյուսիսային Իռլանդիայի պատգամավորները քվեարկելու իրավունք ունեն և երբեմն վճռորոշ ձայն ունեն<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/3432767.stm Շոտլանդիայի պատգամավորներին քննադատում են տարիֆների մասին քվեարկության համար]</ref> Անգլիային վերաբերող հարցերի շուրջ, որոնք լուծվում են պատվիրակված օրենսդիրների կողմից ինքնուրույն իրենց շրջաններում։շրջաններում<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/talking_politics/82358.stm Արևմտյան Լոթիանի հարցը]</ref>։
[[Շոտլանդիայի կառավարություն]]ը և [[Շոտլանդիայի խորհրդարան|խորհրդարանը]] մեծ ազդեցություն ունեն բոլոր հարցերի լուծման հարցում՝ կրթության, առողջապահության, Շոտլանդիայի օրենքների և տեղական ինքնակառավարման հարցերում։հարցերում<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/events/scotland_99/the_scottish_parliament/310036.stm Շոտլանդիայի խորհրդարանի իշխանությունը և կառուցվածքը]</ref>։ [[2007]] թվականի ընտրություններում տարած հաղթանակից հետո Շոտլանդիայի ազգային կուսակցությունը, որն անկախության կողմնակից է, ձևավորեց շոտլանդական կառավարությունը՝ կուսակցության առաջատար՝ [[Ալեքս Սալմոնդ]]ի գլխավորությամբ։գլխավորությամբ<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/6659531.stm Սալմոնդն ընտրվել է որպես առաջին նախարար]</ref>։ Ունիոնիստական կուսակցությունները ի պատասխան ստեղծեցին շոտլանդական դեվոլյուցիայի հանձնաժողով,<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/7311840.stm Դեվոլյուցիայի վերլուծական մարմինը մեկնարկել է]</ref> որը [[2009]] թ պատրաստեց առաջարկություններ լրացուցիչ իշխանություն պատվիրակելու վերաբերյալ՝ ներառյալ Շոտլանդիայում հավաքվող հարկերի կեսի վերահսկման վերաբերյալ։վերաբերյալ<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/8099634.stm Արմատական Հոլիրուդական ուժերն արթնացան]</ref>։ [[2011]] թ ընտրություններում ազգային կուսակցությունը կրկին հաղթեց և մեծամասնություն ստացավ Շոտլանդիայի խորհրդարանում։խորհրդարանում<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-13305522 Շոտլանդիայի ընտրությունները՝ Ազգային կուսակցությունը հաղթում է ընտրություններում]</ref>։
Ուելսի կառավարությունը և ազգային ասամբլեան ավելի համեստ իշխանություն ունեն, քան Շոտլանդիայինը։Շոտլանդիայինը<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/events/wales_99/the_welsh_assembly/309033.stm Ասամբլեայի կառուցվածքը և իշխանությունը]</ref>։ Ուելսում [[2006]] թ Ղեկավարման ակտի ընդունումից հետո ասամբլեան կարող էր օրենքներ ընդունել պատվիրակված շրջանի վերաբերյալ՝ Վեսթմինսթերից առանձին թույլտվություն («Օրենսդրական հրաման») ստանալուց հետո,<ref>[http://www.guardian.co.uk/politics/2007/jul/16/wales.devolution Ի՞նչ իշխանությամբ է օժտված Ուելսի ասամբլեան]</ref> սակայն [[2011]] թ [[մայիս]]ից Ասամբլեան կարող է օրենքներ ընդունել ասամբլեայում ակտերի ընդունման միջոցով՝ առանց որևէ լրացուցիչ թույլտվության։ Ներկայիս կառավարությունը ձևավորվել է [[2011]] թ ընտրություններից հետո և ունի լեյբորիստական վարչակազմ՝ [[Կարվին Ջոնս]]ի գլխավորությամբ, ով [[2009]] թ [[դեկտեմբեր]]ից եղել է Լեյբորիստների կոալիցիոն վարչակազմի և Ուելսի կուսակցության Առաջին նախարարը։նախարարը<ref name="IcWales">[http://www.walesonline.co.uk/news/wales-news/2009/12/01/carwyn-jones-clinches-leadership-in-wales-91466-25299305/ Կարվին Ջոնսը պահանջում է գերակա դիրք Ուելսում]</ref>։
Հյուսիսային Իռլանդիայի նախարարների կաբինետը և Ասամբլեան Շոտլանդիայի իշխանության մակարդակին մոտ իշխանություն ունեն։ Նախարարների կաբինետն ունի երկիշխանություն՝ Առաջին նախարարն է [[Փիթեր Ռոբինսոն]]ը (Ժողովրդավարական ունիոնիստական կուսակցություն) և Առաջին նախարարի փոխարինողը՝ [[Մարտին Մակգինես]]ը (Շին Ֆեյն)։<ref name="northernireland1">[http://www.northernireland.gov.uk/index/your-government/devolved-government.htm Պատվիրակված կառավարություն․ Նախարարները և նրանց ստորաբաժանումները]</ref>։
====== Իրավական համակարգ ======
[[Պատկեր:Royal courts of justice.jpg|մինի|Անգլիայի և Ուելսի Արդարադատության դատարանները]]
Միացյալ Թագավորությունը չունի միասնական իրավական համակարգ, քանի որ ըստ [[1706]] թ միավորման մասին համաձայնության 19-րդ կետի՝ [[Շոտլանդիա]]ն պահպանեց իր իրավական համակարգը։համակարգը<ref>[http://www.scotshistoryonline.co.uk/union.html Միավորման վերաբերյալ խորհրդարանի որոշումը]</ref>։ Ներկայումս Միացյալ Թագավորությունն ունի 3 տարբեր իրավական համակարգ՝ [[Անգլիա]]յի, [[Հյուսիսային Իռլանդիա]]յի և Շոտլանդիայի։ Վերջին սահմանադրական փոփոխությունները հանգեցրեցին [[Գերագույն դատարան]]ի ստեղծմանը [[2009]] թ [[հոկտեմբեր]]ին, որը պիտի փոխարիներ [[Միացյալ Թագավորության լորդերի պալատ|լորդերի պալատի]] դատական հանձնաժողովին։հանձնաժողովին<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/8283939.stm Գերագույն դատարանի դատավորները երդում տվեցին]</ref><ref>[http://www.dca.gov.uk/consult/supremecourt/supreme.pdf Սահմանադրական բարեփոխում՝ Գերագույն դատարան Միացյալ Թագավորության համար]</ref>։ Գաղտնի խորհրդի դատական հանձնաժողովը, որը ներառում է Գերագույն դատարանի բոլոր անդամներին, հանդիսանում է Ազգերի համագործակցության մի քանի անկախ երկրների, Բրիտանական անդրծովյան տարածքների և Թագավորական հողերի գերագույն վերաքննիչ մարմինն է։
[[Պատկեր:High Court of Justiciary.jpg|մինի|ձախից|upright|Գերագույն քրեական դատարանը Շոտլանդիայում]]
Անգլիական իրավական համակարգը, որը կիրառվում է Անգլիայում և Ուելսում և Հյուսիսահին Իռլանդիայի իրավական համակարգը նույն իրավական հիմքն ունեն։ունեն<ref>[https://books.google.am/?id=AF303DEl0MkC&pg=PA298&dq=english+and+northern+irish+law+are+based+on+common-law#v=onepage&q&f=false Ընտանեկան իրավունքի միջազգային ուսումնասիրությունը]</ref>։ Ընդհանուր իրավունքի էությունն այն է, որ կանոնադրությունների համաձայն, օրենքը մշակվում է հենց դատավորների կողմից դատարանում՝ կանոնադրությունների, փաստերի հանդեպ առողջ բանականություն ցուցաբերելու միջոցով նախքան պարզաբանումներ և համապատասխան իրավավական սկզբունքներ տալը, որոնք հետո հայտարարվում են, գրառվում և հետագայում կիրառվում են նմանատիպ դատական գործընթացներում։գործընթացներում<ref>[https://books.google.am/?id=a4ddQNrt8e8C&pg=PA371&dq=%22stare+decisis+et+non+quieta+movere%22#v=onepage&q=%22stare%20decisis%20et%20non%20quieta%20movere%22&f=false Միջազգային արտահայտությունների համաշխարհային բառարան]</ref>։ Անգլիայի և Ուելսի դատարանները ղեկավարվում են Գլխավոր դատարանի կողմից, որը կազմված է [[Վերաքննիչ դատարան]]ից, [[Արդարադատության Վերին ատյանի դատարան]]ից (քաղաքացիական գործերի համար), և [[Թագավորական դատարան]]ից (քրեական գործերի համար)։ Գերագույն դատարանը համարվում է քաղաքացիական և քրեական գործերը քննող վերջին մարմինն Անգլիայում, Ուելսում և Հյուսիսային Իռլանդիայում, և նրա ընդունած ցանկացած որոշում օրինակ է հանդիսանում ցանկացած մեկ այլ դատարանի համար, ինչպես նաև մեծ ազդեցություն ունի նաև այլ իրավասությունների վրա։վրա<ref>[http://www.alpn.edu.au/node/66 Ավստրալիական դատարանները]</ref>։
Շոտլանդիայի իրավական համակարգը ընդհանուր իրավունքի և քաղաքացիական իրավունքի խառնուրդ է։ Գլխավոր դատարաններն են համարվում [[Նիստերի դատարան]]ը՝ քաղաքացիական գործերի համար և [[Գերագույն քրեական դատարան]]ը քրեական գործերի համար։համար<ref>[http://www.scotcourts.gov.uk/justiciary/index.asp Գերագույն քրեական դատարան․ ներածություն]</ref>։ Միացյալ Թագավորության Գերագույն դատարանը շոտլանդական իրավական համակարգի քաղաքացիական գործերի վերջին վերաքննիչ մարմինն է։է<ref>[http://www.publications.parliament.uk/pa/ld199697/ldinfo/ld08judg/bluebook/bluebk03.htm Լորդերի պալատ՝ բողոքարկելու թույլտվության գործնական ցուցումներ]</ref>։ Շոտլանդիայի իրավական համակարգը յուրահատուկ է նրանով, որ ունի 3 հնարավոր դատավճիռ՝ «մեղավոր է», «անմեղ է» «ապացուցված չէ»։ Վերջին երկուսը համարվում են արդարացնող՝ առանց վերանայման հնարավորության։հնարավորության<ref>[http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/scotland/article431121.ece «Ապացուցված չէ» դատավճիռը պահպանելու դեպք]</ref>։ «Ապացուցված չէ» դատավճիռը երբեմն կատակով անվանում են «մեղավոր չես, սակայն այլևս նման բան չանես»։<ref>Ալբերտ Բորոուից ''Blood & Ink'', Կենտի պետական համալսարանի մամուլ, 2002 թ</ref>։
[[1981]]-[[1995]] թթ հանցագործությունների քանակն Անգլիայում և Ուելսում զգալիորեն ավելացել է, սակայն [[2008]] թ նվազեց 48%-ով։ով<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/7511192.stm Ոստիկանությունը հաշվետվություն ներկայացրեց հանցագործությունների 9%-ով նվազեցման մասին]</ref>։ Դատապարտյալների քանակն այդ ժամանակահատվածում կրկնապատկվեց՝ անցնելով 80000-ը, որը ենթադրում է, որ Անգլիան և Ուելսն ունեն դատապարտյալների ամենաբարձր քանակը Արևմտյան Եվրոպայի հետ համեմատած՝ 147 դատապարտյալ 100 000 բնակչի հաշվարկով։հաշվարկով<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/7235438.stm Դատապարտյալների քանակի նոր ռեկորդ]</ref>։ Շոտլանդիայում հանցագործությունների քանակը [[2010]] թ կրճատվեց՝ հասնելով ամենացածր քանակության 10%՝ համեմատած վերջին 32 տարիների ընթացքում։ընթացքում<ref>[http://www.scotland.gov.uk/News/Releases/2010/09/07111730 Հանցագործությունների քանակը նվազել է վերջին 32 տարիների ընթացքում]</ref>։ Այդ ժամանակահատվածում դատապարտյալների քանակն անցավ 80000-ը՝<ref>[http://www.sps.gov.uk/default.aspx?documentid=7811a7f1-6c61-4667-a12c-f102bbf5b808 Դատապարտյալների քանակը 2008 թ օգոստոսի 22-ի դրությամբ]</ref> հասնելով ռեկորդային ցուցանիշերի։ցուցանիշերի<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/7587724.stm Դատապարտյալների քանակը Շոտլանդիայում ռեկորդային մակարդակի վրա է]</ref>։
====== Զինված ուժեր ======
[[Պատկեր:Land Rover Defender 110 patrol vehicles.jpg|մինի|աջից|Բրիտանացի զինվորներն Իրաքում]]
Միացյալ Թագավորությունն ունի աշխարհում տեխնոլոգիապես ամենազարգացած և պատրաստված բանակներից մեկը և [[2008]] թվականին ուներ մոտ 20 ռազմական բազաներ ողջ աշխարհում։աշխարհում<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/4094818.stm Որտեղ են գտնվում բրիտանական զինվորները և ինչու]</ref><ref>[https://books.google.am/?id=Bx_adGe_OiEC&pg=PA3&dq=uk+armed+forces+are+one+of+the+most+technologically+advanced+in+the+world#v=onepage&q&f=false Պատերազմը նման է բիզնեսի՝ տեխնոլոգիական փոփոխությունները և զինվորական պայմանագրային համակարգը]</ref><ref>[https://books.google.am/?id=WY4CoIHNC3wC&pg=PA44&dq=uk+the+best+trained+armed+forces+in+the+world#v=onepage&q=uk%20the%20best%20trained%20armed%20forces%20in%20the%20world&f=false Բրիտանական քաղաքականություն՝ խնդիրներ և ընտրություն 21-րդ դարի համար]</ref>։ Ըստ տարբեր աղբյուրների՝ Միացյալ Թագավորությունը զբաղեցնում է աշխարհում երրորդ կամ չորրորդ տեղը ռազմական ծախսերով և 27-րդ տեղը՝ բանակի քանակությամբ։ Ընդհանուր ռազմական ծախսերը կազմում են երկրի ՀՆԱ-ի 2.5%-ը։ը<ref>[http://www.mod.uk/DefenceInternet/AboutDefence/Organisation/KeyFactsAboutDefence/DefenceSpending.htm Ռազմական ծախսեր]</ref>։ Բրիտանական բանակը, Թագավորական ռազմաօդային ուժերը և Թագավորական ռազմածովային նավատորմը միասին կազմում են Միացյալ Թագավորության զինված ուժերը, որոնք պաշտոնապես կոչվում են Թագուհու զինված ուժեր։ Բանակի բոլոր 3 տեսակները ղեկավարում է Պաշտպանության նախարարությունը և վերահսկվում է Պաշտպանության հատուկ խորհրդի միջոցով, որը ղեկավարում է Պաշտպանության պետական քարտուղարը։ Միացյալ Թագավորության զինված ուժերի գլխավոր հրամանատարն է բրիտանական միապետը՝ [[Եղիսաբեթ II]] թագուհին։
Միացյալ Թագավորությունն ունի ամենամեծ օդային ուժը և նավատորմը [[Եվրախորհուրդ|Եվրախորհրդում]] և երկրորդը մեծությամբ [[ՆԱՏՕ]]-ում։ում<ref>[http://www.henryjacksonsociety.org/stories.asp?pageid=49&id=279 Հենրի Ջեքսոն «Թագավորական նավատորմ՝ բրիտանական եռաժանին գլոբալ ծրագրի համար»]</ref>։ Պաշտպանության նախարարությունը [[2008]] թ [[հուլիսի 3]]-ին ստորագրել է պայմանագրեր 3.2մլրդ ֆունտ ընդհանուր արժողությամբ՝ «Թագուհի Եղիսաբեթ»-ի նման 2 նոր ավիակիր կառուցելու համար։համար<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/7486683.stm £3,2 մլրդ արժողությամբ մեծ ավիակիրներ են պատվիրվել]</ref>։ 2009 թ Միացյալ Թագավորության բանակում հաշվարկվում էր 105 750, ռազմաօդային ուժերում՝ 43 300, իսկ նավատորմում՝ 38 160 զինծառայող։զինծառայող<ref name="armedforces.co.uk">[http://www.armedforces.co.uk/mod/listings/l0013.html Պաշտպանության ղեկավարումը]</ref>։ Հատուկ նշանակության զորքերը՝ Հատուկ օդային և Հատուկ նավակային ծառայություններն ունեն հատուկ զորքեր ռազմական հակաահաբեկչական գործողություններ իրականացնելու համար ցամաքում, ծովում և ցամաքաջրային, հատկապես այն դեպքերում, երբ գաղտնիություն է հարկավոր։ Կան նաև պահեստային ուժեր (404 090 զինծառայող), որոնք զորակոչվում են անհրաժեշտության դեպքում։<ref name="armedforces.co.uk"/>
Միացյալ Թագավորության զինված ուժերի հիմնական խնդիրը երկրի և նրա անդրծովյան տարածքների պաշտպանությունն է, միջազգային խաղաղապահ ուժերին աջակցելը։ Նրանք հանդիսանում են ՆԱՏՕ-ի ակտիվ և կանոնավոր մասնակիցները։ Օտարերկրյա կայազորները և ռազմաբազաները տեղակայված են [[Համբարձման կղզի|Համբարձման կղզու]] վրա, [[Բելիզ]]ում, [[Բրունեյ]]ում, [[Կանադա]]յում, [[Կիպրոս]]ում, [[Դիեգո-Գարսիա]]յում, [[Գերմանիա]]յում, [[Ֆոլկլենդյան կղզիներ]]ում, [[Ջիբրալթար]]ում, [[Քենիա]]յում և [[Քաթար]]ում։ում<ref name="Facilities">[http://www.publications.parliament.uk/cgi-bin/newhtml_hl?DB=semukparl&STEMMER=en&WORDS=raf%20diego%20garcia&ALL=RAF&ANY=&PHRASE=%22Diego%20Garcia%20%22&CATEGORIES=&SIMPLE=&SPEAKER=&COLOUR=red&STYLE=s&ANCHOR=50221w33.html_spnew0&URL=/pa/cm200405/cmhansrd/vo050221/text/50221w33.htm#50221w33.html_spnew0 Համայնքների պալատ]</ref>։
Թեև Միացյալ Թագավորության հնարավորություններին, վերջին ժամանակներում երկրի ռազմական քաղաքականությունը հիմնվում է նրա վրա, որ «ամենաթանկ գործողությունները» իրականացվեն ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում։շրջանակներում<ref>Միացյալ Թագավորության պաշտոնական տարեգիրքը</ref>։ Չհաշված [[2000]] թ [[Սիերա Լեոնե]]ում միջամտությունը, բրիտանական ռազմական գործողությունները [[Բոսնիա]]յում, [[Կոսովո]]յում, [[Աֆղանստան]]ում, [[Իրաք]]ում և [[Լիբանան]]ում հետևում են այդ հաստատմանը։ Վերջին պատերազմը, որին Միացյալ Թագավորությունը մասնակցել է միայնակ, [[Ֆոլկլենդյան պատերազմ]]ն է եղել [[1982]] թ, որն ավարտել է հաղթանակով։
====== Արտաքին հարաբերություններ ======
[[Պատկեր:David Cameron and Barack Obama at the G20 Summit in Toronto.jpg|մինի|Միացյալ Թագավորության նախկին վարչապետ Դևիդ Կեմերոնը և ԱՄՆ նախկին նախագահ Բարաք Օբաման Մեծ քսանյակի գագաթնաժողովին Տորոնտոյում (2010 թ)]]
Միացյալ Թագավորությունը հանդիսանում է [[ՄԱԿ]]-ի Անվտանգության խորհրդի, Ազգերի Համագործակցության, [[Մեծ ութնյակ]]ի, [[Մեծ քսանյակ]]ի, [[ՆԱՏՕ]]-ի, [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության]], [[Առևտրի Համաշխարհային Կազմակերպություն|Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության]], [[Եվրախորհուրդ|Եվրախորհրդի]], [[Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն|Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության]] մշտական անդամը։ Միացյալ Թագավորությունը հատուկ հարաբերություններ ունի [[ԱՄՆ]]-ի հետ<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/barackobama/4226246/Barack-Obama-presidency-will-strengthen-special-relationship-says-Gordon-Brown.html ''The Daily Telegraph'' (Լոնդոն), Ջոն Սուեյն «Գորդոն Բրաունն ասում է, որ Բարաք Օբամայի նախագահութունը էլ ավելի կխորացնի հատուկ հարաբերությունները», հունվարի 13, 2009 թ]</ref><ref>Ե․ Կիրչներ և Ջ․ Սպերլինգ «Անվտանգության գլոբալ ղեկավարում․ անվտանգության խնդիրների հետ պայքարը 21-րդ դարում», Լոնդոն</ref> և սերտ համագործակցություն [[Ֆրանսիա]]յի հետ, ինչպես նաև այս 2 պետությունների հետ ունի [[միջուկային զենք]]ի ընդհանուր ծրագիր։ Մյուս դաշնակիցների շարքում են ԵԽ-ի և ՆԱՏՕ-ի անդամ պետությունները, ինչպես նաև [[Ճապոնիա]]ն։ Միացյալ Թագավորության համաշխարհային ազդեցությունը խորանում է նաև առևտրային հարաբերությունների, օտարերկրյա ներդրումների, զարգացման և զինված ուժերին հատկացրած պաշտոնական օգնության շնորհիվ։շնորհիվ<ref>[http://www.parliament.the-stationery-office.co.uk/pa/cm200809/cmselect/cmintdev/220/22007.htm Զարգացմանն ուղղված ծախսերը]</ref>։
'''Մուտքի արգելք'''
[[Պատկեր:City of London skyline from London City Hall - Oct 2008.jpg|մինի|Լոնդոնը աշխարհի ամենախոշոր ֆինանսական կենտրոններից մեկն է` Նյու Յորքի, Մոսկվայի և Տոկիոյի հետ<ref name="Global Financial Centres 7"/><ref name="Mastercard"/><ref name=" forbes.com"/>]]
Միացյալ Թագավորությունն ունի մասամբ կարգավորվող շուկայական [[տնտեսություն]]։<ref>[http://www.bis.gov.uk/assets/biscore/better-regulation/docs/p/11-795-principles-for-economic-regulation Տնտեսական կարգավորման սկզբունքները]</ref>։ Ըստ շուկայական փոխարժեքների՝ Միացյալ Թագավորությունը համարվում է աշխարհում 8-րդ և [[Եվրոպա]]յում 2-րդ ([[Գերմանիա]]յից հետո) ամենամեծ տնտեսություն ունեցող պետությունը։պետությունը<ref name=GDP2>[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=112&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=18&pr.y=10 Միջազգային մանրադրամի ֆոնդ «Միացյալ Թագավորություն]</ref>։ Թագուհու գանձապետարանը, որը գլխավորում է կանցլերը, պատասխանատու է բրիտանական կառավարության կողմից հասարակական ֆինանսական և տնտեսական քաղաքականության մշակման և կիրառման համար։ [[Անգլիայի բանկ]]ը կամ [[Միացյալ Թագավորության կենտրոնական բանկ]]ը պատասխանատու է ազգային արտարժույթի՝ [[ֆունտ ստերլինգ]]ի թողարկման համար։ [[Շոտլանդիա]]յի և [[Հյուսիսային Իռլանդիա]]յի բանկերը ևս իրավունք ունեն սեփական թղթադրամ թողարկել, սակայն պարտավոր են ունենալ Անգլիայի բանկի բավականին քանակության թղթադրամ՝ սեփական թողարկումը ծածկելու համար։ Ֆունտ ստերլինգը համարվում է աշխարհում երրորդ ամենախոշոր պահուստային տարադրամը ամերիկյան դոլարից և եվրոյից հետո։հետո<ref>[http://in.reuters.com/article/asiaCompanyAndMarkets/idINN3141616420080331?sp=true agency=Reuters Համաշխարհային պահուստ․ դոլարի մասնաբաժինը ավելացել է 2007 թ վերջին]</ref>։ [[1997]] թվականից Անգլիայի բանկի դրամավարկային քաղաքականության հանձնաժողովը պատասխանատու է տոկոսադրույքի հաստատման համար, որն անհրաժեշտ է գնաճի թիրախային մակարդակին հասնելու համար, որը որոշում է կանցլերը ամեն տարի։տարի<ref>[http://web.archive.org/web/20080312060011/http://www.bankofengland.co.uk/about/more_about.htm Ավելին Անգլիայի բանկի մասին]</ref>։
[[Պատկեր:London.bankofengland.arp.jpg|մինի|ձախից|Անգլիայի բանկը՝ Միացյալ Թագավորության կենտրոնական բանկը]]
[[Պատկեր:Qantas a380 vh-oqa takeoff heathrow arp.jpg|ձախից|մինի|Airbus A380-ի թևերը և շարժիչն արտադրվում են Միացյալ Թագավորությունում]]
[[2008]] թ վերջերին բրիտանական տնտեսության մեջ սկսվեց ճգնաժամ, որն առաջին անգամ նկատվեց [[1991]] թ․։թ․<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/7846266.stm Միացյալ Թագավորությունը ճգնաժամի մեջ է․ նկատվում է տնտեսության անկում]</ref>։ [[2008]] թ [[մայիս]]ին գործազրկության մակարդակը բարձրացավ 5,2%-ից 7,6%-ի [[2009]] թ [[մայիս]]ին, իսկ [[2011]] թ [[հունվար]]ին գործազրկությունը 18-24 տարեկան երիտասարդների շրջանում բարձրացավ 11,9%-20,3%, որը [[1992]] թվականից ամենաբարձր ցուցանիշն էր։էր<ref>[http://www.ft.com/cms/s/0/32a8c8c0-23b4-11e0-8bb1-00144feab49a.html Երիտասարդների շրջանում գործազրկության բրիտանական ցուցանիշը ռեկորդային մակարդակի է հասել]</ref>։ Միացյալ Թագավորության ընդհանուր պետական պարտքը [[2007]] թ [[դեկտեմբեր]]ին աճեց ՀՆԱ-ի 44,5%-ից մինչև ՀՆԱ-ի 76,1% [[2010]] թ [[դեկտեմբեր]]ին։ին<ref>[http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?id=277 Միացյալ Թագավորության պետական պարտքը և պակասորդը]</ref><ref>[http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20110506103715/http://www.statistics.gov.uk/pdfdir/maast0311.pdf Վիճակագրական տվյալներ․ պետական պակասորդը և պարտքը՝ ըստ Մաաստրիխտսկյան պայմանագրի]</ref>։
Բրիտանիայի ծառայությունների ոլորտը կազմում է ՀՆԱ-ի մոտ 73%-ը։ը<ref>[http://www.statistics.gov.uk/statbase/Product.asp?vlnk=9333 Ծառայությունների ինդեքս]</ref>։ [[Լոնդոն]]ը՝ համաշխարհային տնտեսության կառավարման 3 կենտրոններից մեկը ([[Նյու Յորք]] և [[Տոկիո]]),<ref>Սասկիա Սասեն «Համաշխարհային քաղաքներ՝ Լոնդոն, Նյու Յորք, Տոկիո»]</ref> Նյու Յորքի հետ համարվում է ամենախոշոր ֆինանսական կենտրոնը<ref name="Global Financial Centres 7">[http://www.zyen.com/PDF/GFC%207.pdf#page=30 Համաշխարհային ֆինանսական կենտրոններ]</ref><ref name="Mastercard">[http://www.mastercard.com/us/company/en/insights/pdfs/2008/MCWW_WCoC-Report_2008.pdf Համաշխարհային առևտրային կենտրոններ․ ինդեքս]</ref><ref name="forbes.com">[http://www.forbes.com/2008/07/15/economic-growth-gdp-biz-cx_jz_0715powercities.html Տնտեսապես ամենաուժեղ երկրներն աշխարհում]</ref> և Եվրոպայում ամենամեծ քաղաքային ՀՆԱ ունեցողը։ունեցողը<ref name="Global city GDP rankings 2008-2025">[http://www.ukmediacentre.pwc.com/Media-Library/Global-city-GDP-rankings-2008-2025-61a.aspx Աշխարհի քաղաքների ՀՆԱ-ն 2008-2025 թթ]</ref>։ Էդինբուրգը ևս համարվում է եվրոպական ամենախոշոր ֆինանսական կենտրոնը։կենտրոնը<ref>[http://www.publications.parliament.uk/pa/cm200203/cmhansrd/vo030430/halltext/30430h05.htm#30430h05_spnew0 Ֆինանսական ծառայությունների ոլորտ]</ref>։
Տուրիզմը համարվում է բրիտանական տնտեսության ամենակարևոր մասը, և [[2004]] թ 27 միլիոն զբոսաշրջիկներով պետությունը զբաղեցնում է 6-րդ տեղը համաշխարհային տուրիզմի շարքերում,<ref>[http://www.world-tourism.org/facts/eng/pdf/highlights/2005_eng_high.pdf Համաշխարհային զբոսաշրջության բաղադրատոմսը]</ref> իսկ Լոնդոնը համարվում է զբոսաշրջիկների կողմից ամենաշատ այցելվող քաղաքը աշխարհում։աշխարհում<ref>[http://www.euromonitor.com/Euromonitor_Internationals_Top_City_Destination_Ranking Միջազգային ճանապարհորդությունների լավագույն քաղաքների եվրոմոնիթորինգ]</ref>։
Երբ արդյունաբերական հեղափոխությունը Միացյալ Թագավորությունում սկսվեց,<ref name="Europa">[http://europa.eu/abc/european_countries/eu_members/unitedkingdom/index_en.htm Եվրոպական երկրներ՝ Միացյալ Թագավորություն]</ref> շեշտը դրվեց [[տեքստիլ արդյունաբերություն|տեքստիլ արդյունաբերության]] վրա, այնուհետև [[ծանր արդյունաբերություն|ծանր արդյունաբերության]] վրա՝ [[նավաշինություն|նավաշինության]], ածուխի արտահանության և [[պողպատաձուլություն|պողպատաձուլության]] վրա։վրա<ref>[https://books.google.am/?id=NBKjj5Wq6N0C&pg=PA121&dq=industrial+revolution+started+with+heavy+industry+such+as#v=onepage&q=industrial%20revolution%20started%20with%20heavy%20industry%20such%20as&f=false Արդյունաբերություն՝ սկզբունքներ, պրակտիկա, քաղաքականություն]</ref><ref>[https://books.google.am/?id=aAgi_5xIVBMC&pg=PT343&dq=industrial+revolution+started+with+heavy+industry+such+as#v=onepage&q&f=false Արևմտյան քաղաքակրթություն՝ այլընտրանքային հատոր]</ref>։ Կայսրությունը ստեղծում էր արտասահմանյան շուկաներ բրիտանական արտադրության համար, որն էլ թույլ էր տալիս Միացյալ Թագավորությանը գերիշխել միջազգային առևտրում [[19-րդ դար]]ում։ Սակայն այլ երկրների ինդուստրացման և համաշխարհային պատերազմների արդյունքում Միացյալ Թագավորությունը կորցրեց մրցունակությունը, և ծանր արդյունաբերությունը սկսեց մարել։ Ներկայումս արտադրությունը կարևոր դեր է խաղում երկրի տնտեսության մեջ, սակայն [[2003]] թ կազմել է [[ՀՆԱ]]-ի միայն մեկ վեցերորդ մասը։մասը<ref>[http://www.dti.gov.uk/ministers/speeches/hewitt150704b.html Պատրիսիա Հյուիթ «Արտադրական կոնֆերանս»]</ref>։
[[Մեքենաշինություն]]ը Միացյալ թագավորության տնտեսության ամենահիմնական ճյուղերից մեկն է, որտեղ աշխատում է ավելի քան 800000 մարդ՝ £52 միլիարդ ընդհանուր շրջանառությամբ և £26,6 միլիարդ արտահանությամբ։արտահանությամբ<ref>[https://www.smmt.co.uk/industry-topics/economy/# Արտադրական թեմաներ]</ref>։ Մեծ Բրիտանիայի [[ավիացիոն արդյունաբերություն]]ը զբաղեցնում է աշխարհում երկրորդ կամ երրորդ տեղը (կախված է հաշվարկի մեթոդից) և ունի £20 միլիարդ ընդհանուր շրջանառություն։շրջանառություն<ref>[http://business.timesonline.co.uk/tol/business/industry_sectors/engineering/article5477974.ece Ավիացիոն արդյունաբերության ոլորտի հազարավոր աշխատատեղեր վտանգված են]</ref><ref name=asd>[http://www.asd-europe.org/site/fileadmin/user_upload/publications/ASD_Facts_And_Figures_2009.pdf Փաստեր և թվեր]</ref><ref name=ads>[http://www.adsgroup.org.uk/community/dms/download.asp?txtPageLinkDocPK=23948 Միացյալ Թագավորության ավիացիոն արդյունաբերությունը]</ref>[[Դեղագործություն]]ը նույնպես կարևոր դեր է խաղում երրորդ տեղն է զբաղեցնում՝ [[ԱՄՆ]]-ից և [[Ճապոնիա]]յից հետո։<ref name=pharmsectorbis>[http://www.bis.gov.uk/policies/business-sectors/biotechnology-pharmaceuticals-and-healthcare/pharmaceutical Միացյալ Թագավորության դեղագործական ոլորտը]</ref><ref>[http://www.dh.gov.uk/prod_consum_dh/groups/dh_digitalassets/@dh/@en/@ps/documents/digitalasset/dh_113133.pdf Արդյունաբերության նախարարական ռազմավարական խումբ «Դեղագործություն․ մրցունակություն և գործունեության ցուցանիշեր»]</ref>։
Աղքատության մակարդակը սովորաբար որոշվում է որպես տնային տնտեսության միջին եկամտի 60%-ը։ [[2007]]-[[2008]] թթ 13.5 միլիոն մարդ (բնակչության 22%) ապրում էր աղքատության մեջ։ Սա [[Եվրամիություն|Եվրամիության]] երկրների շարքում ամենաբարձր ցուցանիշն է՝ չհաշված 4 այլ երկրներ։երկրներ<ref>[http://www.poverty.org.uk/01/index.shtml Միացյալ Թագավորություն․ ցածր եկամտի վիճակագրություն]</ref>։
====== Էներգետիկա ======
[[Պատկեր:Oil platform in the North SeaPros.jpg|մինի|ձախից|Նավթի հարթակ Հյուսիսային ծովում]]
[[2006]] թ Միացյալ Թագավորությունը հանդիսանում էր [[էներգետիկա]]յի 9-րդ սպառողն աշխարհում և 15-րդ արտադրողը։արտադրողը<ref>[http://tonto.eia.doe.gov/country/country_energy_data.cfm?fips=UK Միացյալ Թագավորության էներգետիկական պրոֆիլը]</ref>։ [[2007]] թ երկրում [[էներգիա]]յի ընդհանուր սպառումը կազմել է 9.5 կվադրիլիոն BTU (Բրիտանական ջերմանին միավոր), որը կազմված է եղել [[նավթ]]ից (38%), [[բնական գազ]] (36%), [[ածուխ]]ից (13%), [[ատոմային էներգիա]]յից (11%) և այլ վերականգնվող աղբյուրներից (2%)։<ref name=eiaoverview>[https://archive.is/20121205013144/www.eia.doe.gov/emeu/cabs/United_Kingdom/Profile.html Միացյալ Թագավորություն․ արագ փաստեր․ Էներգետիկայի ակնարկ]</ref>։ [[2009]] թ Միացյալ Թագավորությունն օրական արտադրել է 1.5 միլիոն բարել նավթ, իսկ սպառել է 1.7 միլիոն [[բարել]]։<ref name=eiaoil>[https://archive.is/20121205104354/www.eia.doe.gov/emeu/cabs/United_Kingdom/Oil.html Միացյալ Թագավորություն․ նավթ]</ref>։ Վերջին շրջանում նավթի արտադրությունը կրճատվեց, և [[2005]] թ Միացյալ Թագավորությունն սկսեց նավթ ներմուծել։<ref name=eiaoil/> [[2010]] թ երկիրն ուներ մոտ 3.1 միլիարդ բարել նավթի պահուստային պաշար՝ [[Եվրամիություն|Եվրամիության]] ամենախոշոր պահուստ ունեցող երկիրը։<ref name=eiaoil/>
[[2009]] թ Միացյալ Թագավորությունը աշխարհում 13-րդ բնական գազ արտադրողն էր և ամենաշատ արտադրողը Եվրամիությունում։Եվրամիությունում<ref name=eiagas>[https://archive.is/20121205061119/www.eia.doe.gov/emeu/cabs/United_Kingdom/NaturalGas.html Միացյալ Թագավորություն․ բնական գազ]</ref>։ Նավթի պես վերջին շրջանում բնական գազի արդյունահանումը կրճատվեց, և [[2004]] թ պետությունն սկսեց գազ ներմուծել։ներմուծել<ref name=eiagas/> [[2009]] թ Միացյալ Թագավորությունն արդյունահանեց 19.7 միլիոն [[տոննա]] ածուխ և սպառեց 60.2 տոննա։<ref name=eiaoverview/> [[2005]] թ արդյունահանման համար հասանելի ածուխի պահուստի ծավալները կազմեցին 171 միլիոն տոննա,<ref name=eiaoverview/> սակայն երկրի ափամերձ տարածքը թույլ է տալիս հաշվարկել 7-16 միլիարդ տոննա ածուխի հավանական պահուստ՝ ածուխի ստորգետնյա գազաֆիկացման տեխնոլոգիայի շնորհիվ։<ref name="Coal 2">[http://web.archive.org/web/20090104054403/http://www.coal.gov.uk/media//860AD/Response%20to%20Energy%20Review%20-%20Appendix%202.pdf Միացյալ Թագավորության ածուխի պաշարները]</ref>։ Եթե հաշվի առնենք ածխի ծավալի ներկա սպառումը, ապա այդ պահուստը կբականացնի 200-400 տարի։տարի<ref name="Coal 3">[http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/7046981.stm Անգլիացի փորձագետը կանխատեսում է ածխային հեղափոխություն]</ref>։
Միացյալ Թագավորությունում գործում են մի քանի խոշոր էներգետիկական ընկերություններ՝ ներառյալ 6 ամենախոշոր մասնավոր ընկերություններից երկուսը՝ BP և Royal Dutch Shell-ը։ը<ref>[http://www.telegraph.co.uk/finance/newsbysector/energy/6424030/Let-the-battle-begin-over-black-gold.html Եվ թող սկսվի պայքար սև ոսկու համար]</ref>։
====== Տրանսպորտ ======
Ճանապարհային ցանցը ներառում է 3497 կմ հիմնական [[ճանապարհ]]ները, 3497 կմ [[ավտոմայրուղի]]ները և 344000 կմ երկրորդական ճանապարհները<ref name=cia/>։ [[2009]] թվականին Միացյալ Թագավորությունում կար 34 միլիոն գրանցված [[ավտոմեքենա]]<ref>[http://www.dft.gov.uk/pgr/statistics/datatablespublications/tsgb/latest/tsgb2010vehicles.pdf Միացյալ Թագավորության տրանսպորտային վիճակագրությունը]</ref>։ [[Երկաթգիծ]]ը բրիտանական կղզում կազմում է 16116 կմ և [[Հյուսիսային Իռլանդիա]]յում՝ 303 կմ, որտեղով ամեն օր տեղափոխվում են 18000 [[ուղևոր]] և 1000 բեռնատար [[վագոն]]ներ<ref name=cia/>։
[[2009]] թվականի [[հոկտեմբեր]]ից [[2010]] թվականի [[սեպտեմբեր]]ը բրիտանական [[օդանավակայան]]ներն ընդհանուր առմամբ սպասարկել են 211.4 միլիոն ուղևորների<ref name=caastats>[http://www.caa.co.uk/docs/80/airport_data/201009/Table_01_Size_of_UK_Airports.pdf Զեկուցվող օդանավակայանների չափերը 2009-2010 թթ]</ref>։ Այդ ժամանակաշրջանում ամենախոշոր օդանավականներն են դարձել [[Հիթրոու օդանավակայան|Հիթրոուն]] (65.6 միլիոն ուղևոր), [[Գեթվիք օդանավակայան|Գեթվիքը]] (31.5 միլիոն ուղևոր) և [[Ստանստեդ]]ը (18.9 միլիոն ուղևոր)։<ref name=caastats/> Հիթրոուն, որը տեղակայված է մայրաքաղաքից 24 կմ դեպի արևմուտք, սպասարկում է աշխարհում ամենաշատ միջազգային ուղևորներին<ref name=bbc1>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/7472432.stm Հիթրոու օդանավակայան]</ref><ref name=airport>[http://www.aci.aero/aci/aci/file/Press%20Releases/2008/TOP30_International%20Passengers_2007.pdf Վիճակագրություն՝ համաշխարհային 30 օդանավակայանները]</ref>։ և հանդիսանում է երկրի գլխավոր ավիափոխադրողի՝ [[Բրիտանական Ավիաուղիներ|British Airways]], ինչպես նաև [[BMI Regional]] և [[Վիրջին Ատլանտիկ]] ավիաուղիների (Virgin Atlantic) կապող օղակը<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/7697261.stm Lufthansa ընկերությունը գնում է BMI]</ref>։
== Գիտություն և տեխնոլոգիա ==
[[Պատկեր:Shakespeare.jpg|մինի|upright| [[Չանդասովյան դիմանկար]]ը, որտեղ համարվում է, որ պատկերված է [[Ուիլյամ Շեքսպիր]]ը։]]
Բրիտանական գրականություն տերմինը վերաբերվում է ինչպես Մեծ Բրիտանիայի, այնպես էլ [[Մեն (կղզի)|Մեն կղզու]], [[Նորմանդական կղզիներ]]ի, ինչպես նաև Անգլիայի, Ուելսի և Շոտլանդիայի գրականություններին մինչև վերջիններիս միավորվելը։ Բրիտանական գրականության մեծ մասը գրված է անգլերեն լեզվով։ [[2005]] թվականին Մեծ Բրիտանիայում տպագրվել էր շուրջ 260 000 գիրք, իսկ [[2006]] թվականին Մեծ Բրիտանիան համարվում էր առաջատար երկիր ըստ տպագիր գրքերի անվանման։անվանման<ref name=Reuters>{{cite news |author=Ջեֆրի Գոլդֆրաբ |title= Գրքային Բրիտանիան անցնում է Ամերիկայից հրատարակչությունով |url= http://replay.waybackmachine.org/20080106093222/http://www.redorbit.com/news/entertainment/499053/bookish_britain_overtakes_america_as_top_publisher/ |agency=Reuters |date =10 Մայիս 2006 |work=RedOrbit |location= Տեխաս}}{{ref-en}}</ref>։
Անգլիական դրամատուրգ և պոետ [[Ուիլյամ Շեքսպիր]]ը համարվում է իր ոլորտում եղած ամենանշանավոր անձանցից մեկը ողջ պատմության մեջ,<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/537853/William-Shakespeare|title=Ուիլյամ Շեքսպիր|publisher=Բրիտանիկա օնլայն հանրագիտարան|accessdate=26 Փետրվար 2006|archiveurl=http://www.webcitation.org/67yHYBTxC|archivedate=2012-05-27}}{{ref-en}}</ref><ref>{{cite encyclopedia |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761562101/Shakespeare.html |archiveurl=http://web.archive.org/web/20060209154055/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761562101/Shakespeare.html |archivedate=9 Փետրվար 2006 |title=Հոդված Շեքսպիրի մասին "MSN Encarta" հանրագիտարանում |accessdate=26 Փետրվար 2006}}{{ref-en}}</ref><ref>{{cite encyclopedia |url=http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Shakespeare%2c+William |publisher=Կոլումբիա էլեկտրոնային հանրագիտարան |title= Ուիլյամ Շեքսպիր |accessdate=26 Փետրվար 2006}}{{ref-en}}</ref> բայց և նրա ժամանակակիցներ [[Քրիստոֆեր Մարլո]]ն և [[Բեն Ջոնսոն]]ը ևս շատ հայտնի են։ Ավելի ուշ այնպիսի դրամատուրգներ են ի հայտ եկել, որպիսիք են [[Ալան Էկբոյն]]ը, [[Հարոլդ Փինթեր]]ը, [[Մայքլ Ֆրեյն]]ը և [[Թոմ Սթոփարդ]]ը, որոնք համատեղել են [[սյուրռեալիզմ]]ի, [[ռեալիզմ (գրականություն)|ռեալիզմի]] և այլ մշակութային ուղղությունների տարրեր։
[[BBC]]-ն հիմնվել է [[1922]] թվականին և համարվում է պետության կողմից ֆինանսավորվող ռադիո, հեռուստատեսություն և ինտերնետ հեռարձարկող ընկերություն։ Այն համարվում է աշխարհում եղած նմանատիպ ընկերություններից ամենամեծը և ամենահինը։ Նա ղեկավարում բազմաթիվ հեռուստատեսային և ռադիոալիքներով Մեծ Բրիտանիայի տարածքում և նրանից դուրս, իսկ հեռարձակման ֆինանսավորումը կատարվում է ի հաշիվ հատուկ հարկի, որը վճարում են բոլոր այն անձինք, ովքեր տանը ռադիոընդունիչ ունեն<ref name="MediaNewsline">{{Cite journal |first= |last = Newswire7| title = BBC. Աշխարհի ամենամեծ հեռարձակող ընկերությունը և բրենդը, որին ամենաշատն են վստահում | journal = Media Newsline| date = 13 օգոստոսի 2009 | url = http://www.medianewsline.com/news/151/ARTICLE/4930/2009-08-13.html |archiveurl =http://www.webcitation.org/5zVS8t2sR| archivedate =17 Հուլիսի 2011 }}{{ref-en}}</ref><ref>{{Cite journal |first= |last = | title = Հեռուստատեսային հարկ. Փաստեր և թվեր | journal = BBC Press Office | date = Ապրիլի 2010| url = http://www.bbc.co.uk/pressoffice/keyfacts/stories/licencefee.shtml | archiveurl =http://www.webcitation.org/5zVSwSITq| archivedate =17 Հունիսի 2011}}{{ref-en}}</ref>: Մեծ Բրիտանիայի մյուս խոշոր ընկերությունն է [[ITV]]-ն, որը ղեկավորում շրջանների 15 ալիքներից 11-ը<ref>{{Cite journal |first= |last = | title = Հրապարակումներ և քաղաքագետներ. ITV-ի պատմությունը | journal = ITV.com| date = | url = http://www.itv.com/aboutitv/publications-policies/ | archiveurl =http://www.webcitation.org/5zVTPxDEI| archivedate =17 Հունիսի 2011 }}{{ref-en}}</ref>, ինչպես նաև [[News Corporation]]-ը, որը News International ընկերության հետ միասին ունի իր թերթերը, որոնց մեջ է ամենահրաճանաչ [[տաբլոիդ]] [[The Sun]]-ը և ամենահին օրաթերթը՝ [[The Times]]-ը<ref>{{Cite journal |first= |last = | title = Publishing | journal = News Corporation| date = | url = http://www.newscorp.com/operations/publishing.html | archiveurl =http://www.webcitation.org/5zVXpU10Z| archivedate =17 Հունիսի 2011}}{{ref-en}}</ref>։ Բացի այն նա ունի ամենամեծ չափաբաժինը բրիտանական արբանակային հեռարձակման [[BSkyB]] ընկերությունում<ref>{{Cite journal |first= |last = | title = Direct Broadcast Satellite Television | journal = News Corporation| date = | url = http://www.newscorp.com/operations/dbst.html | archiveurl =http://www.webcitation.org/5zVY0iZ5c| archivedate =17 Հունիսի 2011 }}{{ref-en}}</ref>: [[Լոնդոն]]ը համարվում է Մեծ Բրիտանիայի [[ԶԼՄ]]-ի կենտրոնը, քանի որ ազգային թերթերը, հեռուստաալիքները և ռադիոն հիմնականում կենտրոնավորված են հենց այնտեղ, բայց [[Մանչեսթր]]ն էլ ևս կարևոր մեդիա կենտրոններից մեկն է։ [[Էդինբուրգ]]ը, [[Գլազգո]]ն և [[Քարդիֆ]]ը համարվում են կարևորագույն կենտրոններ Շոտլանդիայի և Ուելսի թերթերի և հեռուստահեռարձակման գծով<ref>William, D. (2010). [https://books.google.am/books?id=7yg45P35KDMC&printsec=frontcover&dq=William,+UK+Cities:+A+Look+at+Life+and+Major+Cities+in+England,+Scotland,+Wales+and+Northern+Ireland&hl=En&ei=Ej77TY2jG9Or8QPui8mqCQ&sa=X&oi=book_result&ct=book-thumbnail&resnum=1&ved=0CDAQ6wEwAA#v=onepage&q&f=false Բրիտանական քաղաքներ. Հայացք Անգլիայի, Շոտլանդիայի, Ուելսի և Հյուսիսային Իռլանդիայի մեծ քաղաքների վրա]. Eastbourne: Gardners Books. ISBN 978-9987-16-021-1, сс. 22, 46, 109 и 145.{{ref-en}}</ref>: Հրատարակչական կենտրոնները, որոնք ներառում են գրքերը, տեղեկատուները, տվյալների բազան, ամսագրերը, թերթերը և նորությունների գործակալությունները, ուենեն մոտ £20 միլիարդի շրջանառություն և այնտեղ են աշխատում մոտ 167 000 մարդ<ref>{{cite web |title= Publishing |publisher= Մշակույթի, մեդիայի և սպորտի դեպարտամենտ |url= http://www.culture.gov.uk/what_we_do/creative_industries/3280.aspx |archiveurl =http://www.webcitation.org/5zVhIk6SY| archivedate =17 Հունիսի 2011}}{{ref-en}}</ref>:
[[2009]] թվականի գնահատումներով Մեծ Բրիտանիայի յուրաքանչյուր բնակիչ օրական 3,75 ժամ հեռուստեսություն է դիտում և 2,81 ժամ ռադիո է լսում։ Հենց նույն տարվա գնահատումներով հեռուստալիքների դիտման ստատիստիկան հետևյալն է՝ BBC-ի ալիքները 28,4%, երեք անկախ ալիքներն իրար հետ 29,5%, իսկ մնացած 42,1% բաժին է ընկնում արբանյակային և թվային հեռուստաալիքներին։հեռուստաալիքներին<ref>Ofcom [http://stakeholders.ofcom.org.uk/binaries/research/cmr/753567/CMR_2010_FINAL.pdf «Հաշվետվություն կոմունիկացիայի շուկայում, 2010»], 19 Օգոստոսի 2010, էջեր 97, 164 и 191, ստուգված է 17 Հունիսի 2011.{{ref-en}}</ref>։ 1970-ականներից սկսած թերթերի վաճառքը կտրուկ նվազեց, իսկ [[2009]] թվականից բնակչության միայն 42%-ն էր թերթ կարդում։կարդում<ref>{{Cite journal |first= |last = | title = Սոցիալական տեսնդենցներ. Կյանքի ոճը և մասնակցությունը սոցիալ կյանքում | journal = Office for National Statistics| date = 16 Փետրվարի 2010| url = http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?id=2356| archiveurl =http://www.webcitation.org/5zVhuudFT| archivedate =17 Հունիսի 2011 }}{{ref-en}}</ref>։ [[2010]] թվականին Մեծ Բրիտանիայի բնակչության 82,5%-ն օգտվում էին Ինտերնետից և Բրիտանիան ադ ցուցանիշով համարվում է աշխարհի 20 երկրների ցանկում, որտեղ Ինտերնետի բաժանորդները ամենաշատն են։են<ref>{{Cite journal |first= |last = | title = 20 երկրներ, որտեղ Ինտերնետի բաժանորդները ամենաշատն են| journal = Internet World Stats|date = |url = http://www.internetworldstats.com/top20.htm| archiveurl =http://www.webcitation.org/5zVi9vpVQ| archivedate =17 Հունիսի 2011}}{{ref-en}}</ref>։
====== Սպորտ ======
{{Հիմնական|Մեծ Բրիտանիայի, Նորմանդյան կղզիների և Մեն կղզու խորհրդանիշները}}
[[Պատկեր:Britannia-Statue.jpg|մինի|աջից|upright|[[Բրիտանիա]]յի արձանը [[Պլիմուտ]]ում։ Բրիտանիան Միացյալ Թագավորության [[ազգային մարմնացում]]ն է։]]
[[Միացյալ Թագավորության դրոշ]]ը [[Միության դրոշ]]ն է։ Այն հիշատակվում է նաև «Ջեքի միություն» անվանումով։ Այն առաջին անգամ ստեղծվել է 1606 թվականին՝ [[Անգլիայի դրոշ]]ի և [[Շոտլանդիայի դրոշ]]ի վերադրմամբ և թարմացվել է 1801 թվականին՝ ավելացվելով [[Սուրբ Պատրիկի դրոշ]]ը։ Միության դրոշի մեջ Ուելսի դրոշը չկա, քանի որ Ուելսը գրավվել և միացվել է Անգլիային մինչև Միացյալ Թագավորության ստեղծումը, բայց և այնպես քննարկումներ եղել են Միության դրոշում նաև Ուելսի դրոշի օգտագործման վերաբերյալ։վերաբերյալ<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/7114248.stm |title=Ուելսի վիշապը կանչում է Միության դրոշին |work=BBC News |date=27 Նոյեմբերի 2007 |accessdate=17 Հոկտեմբերի 2008}}</ref>։ Մեծ Բրիտանիայի «[[Մեծ Բրիտանիայի օրհներգ|Աստված պահպանի թագավորին»]] [[պետական օրհներգ]]ում «Թագավոր» բառը ամեն անգամ փոխվում է «Թագուհի» բառով, եթե միապետը կին է։
[[Բրիտանիա]]ն Միացյալ Թագավորության [[ազգային մարմնացում]]ն է, և նա ունի [[Հռոմեական Բրիտանիա]]յի ծագում։ծագում<ref>{{cite web|url=http://www.24carat.co.uk/britanniaframe.html|title=Բրիտանիան բրիտանական մետաղադրամների վրա|publisher=Chard|accessdate=25 Հունիսի 2006}}</ref>։ Բրիտանիան խորհրդանշվում է երիտասարդ կնոջ տեսքով, որն ունի շագանակագույն կամ ոսկե մազեր և կրում է [[Կորինֆյան սաղավարտ]] և սպիտակ զգեստ։ Նա մի ձեռքին բռնել է [[Պոսեյդոն]]ի եռաժանին և մի [[վահան]], իսկ մյուս ձեռքով ընդունում է Միության դրոշը։ Երբեմն նա պատկերվում է առյուծի վրա նստած։ Բրիտանական կայսրության վերելքի ժամանակ պետությունն ասոցացվում էր ծովային գորիշխանության հետ՝ ինչպես օրինակ «[[Բրիտանիա, կառավարիր ծովերով]]» երգում։ Մինչ 2008 թ.-ը [[առյուծ]]ի խորհրդանիշը պատկերված էր Բրիտանիայի հետևի ֆոնի վրա [[Հիսուն պենս (Մեծ Բրիտանիա)|Հիսուն պենս]] և [[Տաս պենս (Մեծ Բրիտանիա)|Տաս պենս]] մետաղադրամների վրա։ Այդ խորհրդանիշը նաև օգտագործվում է [[Բրիտանական բանակ]]ի ոչ հանդիսավոր դրոշների վրա։ [[Բուլդոգ]]ը երբեմն օգտագործվում է որպես Միացյալ թագավորության խորհրդանիշ և կապված է նացիստական Գերմանիա [[Ուինսթոն Չերչիլ]]ի կատարած այցի հետ։հետ<ref>{{Cite book|last=Բեյքեր|first=Սթիվ|title=Գազանների պատկերներ|publisher=University of Illinois Press|year=2001|page=52|isbn=0-252-07030-5}}</ref>։
== Տես նաև ==
|
