Վիքիպեդիա

«Հռոմեական իրավունք»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ կետադրական նշանը ծանոթագրությունից հետո oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
{{refimprove|date=March 2014}}
[[Պատկեր:Roman conquest of Italy.PNG|thumb|255px|[[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեացիների]] ծավալումը [[Ապենինյան թերակղզի|Իտալիայում]]; քաղաքացիություն հավաքականորեն տրվեց բոլոր [[Իտալականիտալական ցեղեր|իտալական ցեղերին]]ին [[Քաղաքացիացիականքաղաքացիացիական պատերազմ|քաղաքացիացիական պատերազմի]]ի ընթացքում և հետո ''Lex Julia-ով,'' ''Lex Plautia Papiria-ով'' և ''Lex Pompeia-ով;'' ամբողջ [[Ցիզալպինյան Գալլիա|Ցիզալպինյան Գալլիան]]ն քաղաքացիություն ստացավ Ք.Ա. 49թ.-ին ''Lex Roscia-ով:'']]
 
'''Հռոմեական իրավունք''', ստրկատիրական [[Հին Հռոմ]]ի իրավական համակարգ է, որն իր զարգացումն է ստացել պրինցիպատի ժամանակաշրջանում։ Հռոմեական իրավունքը ներառում է երկու մաս՝ մասնավոր և հանրային։<ref>{{ref-ru}} [http://legalportal.am/download/library/p16slvk8m31krfesuri91ma71aob3.pdf Մ.Մ. Սմիրնով, «Հռոմեական մասնավիր իրավունք» (դասախոսություն), Մոսկվա 2000 թ., էջ 3]</ref> Հին Հռոմում առավել զարգացում է ստացել մասնավոր իրավունքը, այդ իսկ պատճառով Հռոմեական իրավունք ասելով՝ առավել հաճախ հասկանում են հենց Հռոմեական մասնավոր իրավունքը։
 
Մասնավոր և հանրային իրավունքների առավել հայտնի բնորոշում է տվել հռոմեացի հայտնի իրավաբան Ուլպիանոսը. "Publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat, privatum quod ad singulorum utilitatem" (Հանրային իրավունքը այն է, ինչ վերաբերում է պետության դրությանը, իսկ մասնավոր իրավունքը այն է, ինչ վերաբերում է մասնավոր անձանց շահերին)։<ref>{{ref-ru}} [http://legalportal.am/download/library/p16slvearn10n01eb1np0313cq33.pdf Ի.Բ. Նովիցկի, «Հռոմեական մասնավիր իրավունք» (ուսումնական ձեռնարկ), Մոսկվա 2000 թ., էջ 3]</ref>։
 
== Իրավունք ==
[[Պատկեր:Antoninus Pius Hermitage.jpg|thumb|upright|[[Տոգա|Տոգան]]ն հռոմեացի արական սեռի քաղաքացիների բնութագրիչ հագուստն էր, և կայսրների արձանները (այստեղ՝ [[Անտոնինուս Պիուս]]) հաճախ նրանց պատկերում են տոգայով (''togatus''):]]
Հռոմում անհատ քաղաքացիների իրավունքները ժամանակի հետ փոփոխվում էին, համապատասխան նրանց ծագման վայրին և պետությանը մատուցած ծառայություններին: Դրանք նաև փոփոխվում էին պետության մեջ անհատի դասակարգմանը վերաբերող Հռոմեական օրենքին համապատասխան: Տարբեր խավեր առանձնանում էին տարբեր օրինական իրավունքների համադրություններով, որոնք նրանց էին տրված:Հին Հռոմի քաղաքացիներին վերաբերող հռոմեական օրենքները, հասանելիք իրավունքները հետևյալներն էին.
* '''''Ius suffragiorum -''''' հռոմեկական խորհրդարանում քվեարկելու իրավունք
* '''''Ius honorum -''''' քաղաքացիական կամ հասարակական պաշտոն ունենալու իրավունք
* '''''Ius commercii -''''' օրինական պայմանագրեր կնքելու և որպես Հռոմի քաղաքացի սեփականություն ունենալու իրավունք
* '''''[[Ius gentium]] -''''' հռոմեական իրավունքի պահանջը՝ լուծել Հռոմի քաղաքացիների և օտար անձանց միջև բազմաբնույթ դրությունները, որը զարգացում ապրեց Ք.Ա. III դարում: Ius gentium-ը, հետևաբար, այն ժամանակվա մեծ համբավ վայելող [[Միջազգայինմիջազգային իրավունք|միջազգային իրավունքի]]՝ի՝ հռոմեական իրավական ձևակերպումն էր, և հիմնված էր հունական քաղաք-պետությունների և այլ ծովային պետությունների՝ արդեն իսկ զարգացած և ձևավորված օրենքի հիման վրա: Ius gentium-ով նախատեսված իրավունքը վերաբերում և պատկանում էր բոլորին. հետևաբար, այն ավելի շուտ գաղափար էր մարդու իրավունքների մասին, քան քաղաքացիական իրավունքների մասին:
* '''''Ius conubii -''''' հռոմեական սկզբունքների համաձայն հռոմի քաղաքացու հետ ամուսնանության օրինական իրավունք: Այն ընտանիքի հանդեպ [[paterfamilia]]-յի իրավունքներ ունենալու օրինական իրավունքն է, և այդպիսի ամուսնություններից ծնված երեխաների՝ Հռոմի քաղաքացի համարվելու իրավունքը:
* '''''Ius migrationis -''''' Իրենց ներկա քաղաքից դրա հետ ''համեմատելի'' քաղաք տեղափոխվելու դեպքում քաղաքացիության կարգավիճակի պահպանման իրավունք Օրինակ՝ cives Romani-ի ներկայացուցիչները պահպանում էին իրենց civita-ները իրենց ամբողջ իրավունքներով՝ a colonia civium Romanorum օրենքով, երբ նրանք տեղափոխվում էին հռոմեական գաղութներ: Լատինները նույնպես ունեին այս իրավունքը, և պահպանում էին իրենց ius latii-ն, եթե նրանք տեղափոխվում էին այլ Լատինական երկիր կամ գաղութ (Latina colonia): Այս իրավունքով չէր պահպանվում անձի քաղաքացիության կարգավիճակը, եթե նա տեղափոխվում էր ''ավելի ցածր'' իրավական կարգավիճակ ունեցող գաղութ:Լիիրավ Հռոմի քաղաքացիների կարգավիճակը, ովքեր տեղափոխվում էին ''Latina colonia'', իջեցվում էր ''ius Latii'' մակարդակի, և այդպիսի միգրացիան և կարգավիճակի փոփոխությունը հիմնականում կամավորական էր:
Տող 19.
* Օրինական դատի մասնակցելու իրավունքը (ներկայանալու համապատասխան դատարանի առաջ և պաշտպանելու ինչ-որ մեկին):
* Դատավորների որոշումները և ավելի ցածր ատյանի դատարանների որոշումները բողոքարկելու իրավունքը:
* Համաձայն Ք.Ա. II-րդ դարի [[Պորցիանական օրենքներ|Պորցիանական օրենքներին]]ին, Հռոմի քաղաքացուն չէին կարող խոշտանգել կամ մտրակահարել, և նա կարող էր իր մահապատիժը փոխարինել [[Կամավորկամավոր աքսոր|կամավոր աքսորով]]ով, եթե չէր մեղադրվել պետական դավաճանության մեջ:
* Հռոմի քաղաքացին, ով մեղադրվել էր պատական դավաճանության մեջ, իրավունք ուներ փորձվել Հռոմում, և անգամ մահապատժի դատապարտվելու դեպքում ոչ մի Հռոմի քաղաքացի չէր [[Խաչում|սպանվում խաչվելով:]]
Հռոմեական լեգեոններին միանալու համար պահանջվում էր հռոմեական քաղաքացիություն, սակայն որոշ դեպքերում այն անտեսվում էր: [[Ցենտուրիոն|Ցենտուրիոնները]]ները և ավագ սպաները կարող էին հարվածել քաղաքացի հանդիսացող զինվորներին կարգապահության հետ կապված պատճառներով: Քաղաքացի չհանդիսացող անձինք միանում էին [[Auxilia]]-ին և ստանում քաղաքացիություն զինվորական ծառայության ճանապարհով:
 
== Ծանոթագրություններ ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Հռոմեական_իրավունք» էջից