«Դարևսկու վահանագլուխ իժ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
{{Տաքսոտուփ2|Վիքիդատա=այո}}
'''Դարևսկու վահանագլուխ իժ''' (''Viperaկամ darevskii''), ''Դարևսկու իժ'' ' ({{lang- իժերիlat|Vipera darevskii}}), [[իժեր]]ի ընտանիքի իժերի ենթաընտանիքի [[օձ]]։ Տարբեր հետազոտողների կողմից դասվում է Vipera կամ Pelias ցեղին։
 
Հանդիպում է [[Շիրակի մարզ]]ում. [[Ջավախք]]-Աշոցքի[[Աշոցք]]ի աշխարհագրական մարզի բնաշխարհիկ է։ Տարածված է ցուրտ ու խոնավ տափաստանամարգագետնային բուսականությամբ քարքարոտ կենսավայրերում։
 
Մարմինը հաստ է, երկարությունը՝ 13-42 [[սմ]], [[պոչ]]ը՝պոչը՝ 6-8 անգամ կարճ։ [[Էգ]]երըԷգերը խոշոր են [[արու]]ներից։արուներից։ [[Գլոիխ|Գլուխ]]ըԳլուխը տարանջատված է մարմնից և ծածկված է հարթ վահանիկներով։ [[Աչք]]երըԱչքերը խոշոր են՝ մուգ գորշավուն [[ծիածանաթաղաթ|ծիածանաթաղանթ]]ովծիածանաթաղանթով, [[բիբ]]ը՝բիբը՝ օվալաձև, ուղղահայաց։ Աչքերից դեպի հետ, մինչև [[պարանոց]]ըպարանոցը, ձգվում են մուգ զոլեր։ Գլխի ճակատային վահանակի վրա առկա է տձև կամ երկայնակի ձգված խալ։ Սև խալեր կան նաև սպիտակավուն կամ գորշ շրթնային վահանիկների վրա։ Մարմնի թեփուկները կատարավոր են, անփայլ։ Մեջքը մոխրագույն է, բաց գորշավուն, դեղնագորշավուն կամ կանաչավուն։ Մեջքի երկայնքով, ծոծրակից մինչև պոչի ծայրը, ձգվում է մուգ գորշավունից սև, լայն խալերից կազմված զիգզագանման նախշ։ Մուգ խալերի մեկական շարք կա նաև կողմնային մակերեսներից։ Բազմաթիվ սև կետիկների խտության հաշվին էգերի [[որովայն]]իորովայնի մակերեսը մոխրագույն է, արուներինը՝ գրեթե սև՝ սպիտակ բծերով։
 
Սնվում է մանր [[հոդվածոտանիներ]]ով ([[մորեխներ]], [[ծղրիդներ]]) և մանր [[ողնաշարավորներ]]ով ([[մողեսներ]], մանր [[կրծողներ]])։ Ձմեռում է աշնան երկրորդ կեսից գարնան կեսերը։ [[Զուգավորում]]ը տեղի է ունենում մայիսին։ Օգոստոսի վերջից սեպտեմբերի վերջը էգը ծնում է 2-8 ձագ։
 
Օգտակար է. կարգավորում է [[միջատ]]ների և կրծողների թվաքանակը։ Պահպանության նպատակով խնամվում է անազատ պայմաններում։
 
== Տարածվածություն ==
Տեսակի արեալը ներառում է [[Ջավախքի լեռնաշղթա]]յի հարավարևմտյան մասը [[Հայաստան]]ի սահմաններում` մինչև [[Վրաստան]]ի հետ սահմանը (Աչքասար լեռ), ծովի մակարդակից 2350-3000 մ բարձրության վրա, հայտնի է նաև [[Շիրակի մարզ]]ում և Աշոցքի տարածաշրջանում: 2008 թվականի տվյալներով՝ տարածման արեալը գրավում է ընդամենը 200 հա:
 
== Էկոլոգիա ==
ենթալպյան գոտում գտնվող քարքարոտ լեռնալանջերը և ժայռային ցցվածքները՝ ծածկված տափակ քարերի կույտերով հանդիսանում են տեսակին բնորոշ բիոտոպներ։
 
Ակտիվ են մայիսի սկզբից մինչև սեպտեմբերի վերջը: Սնվում են անողնաշար կենդանիներով և մողեսներով: Զուգավորումը սկսվում է մայիսի կեսերից: Ձվակենդանածին տեսակ է: Ձագերը (5-8) ծնվում են սեպտեմբերի կեսերին: Ծնվելուց անմիջապես հետո սկսվում է մաշկափոխությունը: Բարձրադիր գոտիներում դիտվող ծնվելու ուշ ժամկետները հիմք են տալիս ենթադրելու, որ բնության մեջ նորածիններն անմիջապես անցնում են ձմեռման, իսկ սնվել սկսում են հաջորդ տարվա գարնանը:
 
== Պահպանություն ==
Նեղ արեալային տեսակ է: Տեսակն ընդգրկված է [[Բնության պահպանության միջազգային միություն|ԲՊՄՄ]] Կարմիր ցուցակում «Critically Endangered B1ab(ii,iii)+2ab(ii,iii)» կարգավիճակով: ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակի չափորոշիչներով գնահատվում է որպես կրիտիկական վիճակում գտնվող տեսակ։
 
[[Պոպուլյացիա]]ների խտությունը բնորոշ բիոտոպերում բավականին բարձր է` 1 հա մակերեսին տարբեր տարիներին հաշվառվել է 10-12 առանձնյակ:
 
Վտանգման հիմնական գործոններ են հանդիսանում բնորոշ ապրելավայրերի քայքայումը, բարձրադիր մարգագետինների ինտենսիվ յուրացումը, ընտանի կենդանիների անվերահսկելի արածեցումը և ապօրինի որսը:
 
Պահպանվում է [[Արփի լճի ազգային պարկ|«Արփի լիճ» ազգային պարկ]]ում: «Կովկասում Դարևսկու իժի պահպանման միջոցառումներ» ծրագրի շրջանակներում 2004 թվականից սկսած մշակվել և իրականացվում են կոնսերվացիոն միջոցառումներ անհրաժեշտ բիոտոպերի տարանջատման և պահպանության նպատակով: Անհրաժեշտ է սահմանազատել և ցանկապատել տեսակի բնորոշ բիոտոպերը և ընդգրկել «Արփի լիճ» ազգային պարկի արգելոցային գոտում: Սահմանել խիստ վերահսկողություն այս տեսակի ապօրինի որսի նկատմամբ<ref name=":0">{{Գիրք:Կարմիր գիրք}}</ref>
 
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
 
{{ՀԲ}}
{{Արտաքին հղումներ}}
 
[[Կատեգորիա:Օձեր]]
[[Կատեգորիա:Իժեր]]
[[Կատեգորիա:Սողուններ]]
[[Կատեգորիա:Կրիտիկական վիճակում գտնվող տեսակներ]]
[[Կատեգորիա:ՀՀ Կարմիր գրքում գրանցված կենդանիներ]]
[[Կատեգորիա:ՀՀ Կարմիր գիրք]]