Վիքիպեդիա

«Կաթված»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Հիվանդություն}}
'''Կաթված,''', ուղեղի արյան շրջանառության սուր խանգարում, որն արտահայտվում է հանկարծակի (մի քանի րոպե, ժամ տևող) տեղային և/կամ ընդհանուր գանգուղեղային նյարդաախտահարությամբ, որը կարող է տևել 24 և ավելի ժամ, կամ կարճ ժամանակահատվածում հիվանդին բերել մահվան՝ ուղեղային խանգարման պաթոլոգիայի հետևանքով (երբ գլխուղեղի նյարդային բջիջները մահանում են)<ref name=HLB2014W/>։ Կաթվածների թվին են դասվում ուղեղի կաթվածը, ուղեղի արյան զեղումը, գանգուղեղային վնասվածքի պատճառով ուղեղի արյան զեղումը: Գոյություն ունի կաթվածի 2 հիմնական տեսակ. [[Թթվածնաքաղց|իշեմիկ]]` արյան հոսքի պակասեցման հետևանքով և [[Արյունահոսություն|հեմոռագիկ]]` [[Ներուղեղային արյունազեղում|ներուղեղային արյունազեղման]] հետևանքով<ref name="HLB2014W" />։ Դրանք բերում են գլխուղեղի մի մասում ոչ նորմալ աշխատանքին<ref name="HLB2014W">{{cite web|title=What Is a Stroke?|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke|website=www.nhlbi.nih.gov/|accessdate=26 February 2015|date=March 26, 2014|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150218230259/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/|archivedate=18 February 2015|df=}}</ref>։ Կաթվածի ախտանշանները տարբեր են և կախված են, թե գլխուղեղի որ հատվածն է ախտահարված։ Դրանք կարող են ընդգրկել մարմնի մի կեսում շարժումների և զգացողությունների սահմանափակումը, ընկալման և խոսելու անհնարինությունը, գլխապտույտը, տեսադաշտի մի կեսի սահմանափակումը և այլն<ref name="Donnan2008" /><ref name="HLB2014S" />։ Այս նշանները հաճախ ի հայտ են գալիս անմիջապես կաթվածի սկսելուց հետո<ref name="HLB2014S" />։ Եթե ախտանշանները տևում են մեկ կամ երկու ժամից պակաս, ապա խոսքը գլխուղեղի արյան շրջանառության անցողիկ խանգարման կամ փոքր ինսուլտի մասին է (անցողիկ իշեմիկ գրոհ - ԱԻԳ)<ref name="HLB2014S">{{cite web|title=What Are the Signs and Symptoms of a Stroke?|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/signs|website=www.nhlbi.nih.gov|accessdate=27 February 2015|date=March 26, 2014|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150227083736/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/signs|archivedate=27 February 2015|df=}}</ref>։ Հեմոռագիր կաթվածը կարող է նաև արտահայտվել տարբեր ուժգնության [[գլխացավ]]երով<ref name="HLB2014S" />։ Կաթվածի ախտանշանները կարող են լինել մնայուն<ref name="HLB2014W" />։ Երկարատև ընթացքի դեպքում կաթվածը կարող է բարդանալ` ուղեկցվելով թոքաբորբով կամ միզարձակման կառավարման անհնարինությամբ<ref name="HLB2014S" />։▼
 
▲'''Կաթված,''' ուղեղի արյան շրջանառության սուր խանգարում, որն արտահայտվում է հանկարծակի (մի քանի րոպե, ժամ տևող) տեղային և/կամ ընդհանուր գանգուղեղային նյարդաախտահարությամբ, որը կարող է տևել 24 և ավելի ժամ, կամ կարճ ժամանակահատվածում հիվանդին բերել մահվան՝ ուղեղային խանգարման պաթոլոգիայի հետևանքով (երբ գլխուղեղի նյարդային բջիջները մահանում են)<ref name=HLB2014W/>։ Կաթվածների թվին են դասվում ուղեղի կաթվածը, ուղեղի արյան զեղումը, գանգուղեղային վնասվածքի պատճառով ուղեղի արյան զեղումը: Գոյություն ունի կաթվածի 2 հիմնական տեսակ. [[Թթվածնաքաղց|իշեմիկ]]` արյան հոսքի պակասեցման հետևանքով և [[Արյունահոսություն|հեմոռագիկ]]` [[Ներուղեղային արյունազեղում|ներուղեղային արյունազեղման]] հետևանքով<ref name="HLB2014W" />։ Դրանք բերում են գլխուղեղի մի մասում ոչ նորմալ աշխատանքին<ref name="HLB2014W">{{cite web|title=What Is a Stroke?|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke|website=www.nhlbi.nih.gov/|accessdate=26 February 2015|date=March 26, 2014|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150218230259/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/|archivedate=18 February 2015|df=}}</ref>։ Կաթվածի ախտանշանները տարբեր են և կախված են, թե գլխուղեղի որ հատվածն է ախտահարված։ Դրանք կարող են ընդգրկել մարմնի մի կեսում շարժումների և զգացողությունների սահմանափակումը, ընկալման և խոսելու անհնարինությունը, գլխապտույտը, տեսադաշտի մի կեսի սահմանափակումը և այլն<ref name="Donnan2008" /><ref name="HLB2014S" />։ Այս նշանները հաճախ ի հայտ են գալիս անմիջապես կաթվածի սկսելուց հետո<ref name="HLB2014S" />։ Եթե ախտանշանները տևում են մեկ կամ երկու ժամից պակաս, ապա խոսքը գլխուղեղի արյան շրջանառության անցողիկ խանգարման կամ փոքր ինսուլտի մասին է (անցողիկ իշեմիկ գրոհ - ԱԻԳ)<ref name="HLB2014S">{{cite web|title=What Are the Signs and Symptoms of a Stroke?|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/signs|website=www.nhlbi.nih.gov|accessdate=27 February 2015|date=March 26, 2014|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150227083736/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/signs|archivedate=27 February 2015|df=}}</ref>։ Հեմոռագիր կաթվածը կարող է նաև արտահայտվել տարբեր ուժգնության [[գլխացավ]]երով<ref name="HLB2014S" />։ Կաթվածի ախտանշանները կարող են լինել մնայուն<ref name="HLB2014W" />։ Երկարատև ընթացքի դեպքում կաթվածը կարող է բարդանալ` ուղեկցվելով թոքաբորբով կամ միզարձակման կառավարման անհնարինությամբ<ref name="HLB2014S" />։
 
Կաթվածի գլխավոր [[Ռիսկի գործոններ|ռիսկի գործոն]]ն է հանդիսանում [[բարձր զարկերակային ճնշու]]մը<ref name=HLB2014C>{{cite web|title=Who Is at Risk for a Stroke?|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/atrisk|website=www.nhlbi.nih.gov|accessdate=27 February 2015|date=March 26, 2014|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150227085058/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/atrisk|archivedate=27 February 2015|df=}}</ref>։ Այլ ռիսկեր են հանդիսանում նաև ծխելը, ճարպակալումը, [[Խոլեսթերին|արյան մեջ խոլեսթերինի բարձր մակարդակը]], [[շաքարային դիաբետ]]ը, նախկինում ունեցած գլխուղեղի արյան շրջանառության անցողիկ գրոհները, [[Առիթմիա|նախասրտերի շողացումը]] և այլն<ref name="Donnan2008" /><ref name="HLB2014C" />։ Իշեմիկ կաթվածի հիմնական պատճառը [[Արյան շրջանառություն|արյան հոսքի]] արգելակումն է, չնայած կան նաև պակաս տարածված այլ պատճառներ<ref name="HLB2014T" /><ref>{{cite book|last1=Roos|first1=Karen L.|title=Emergency Neurology|date=2012|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=9780387885841|page=360|url=https://books.google.am/books?id=0jH7TZW8WVAC&pg=PA360|language=en|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170108190342/https://books.google.am/books?id=0jH7TZW8WVAC&pg=PA360|archivedate=2017-01-08|df=}}</ref><ref>{{cite book|last1=Wityk|first1=Robert J.|last2=Llinas|first2=Rafael H.|title=Stroke|date=2007|publisher=ACP Press|isbn=9781930513709|page=296|url=https://books.google.am/books?id=Ispt6JRBgU4C&pg=PA296|language=en|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170108185918/https://books.google.am/books?id=Ispt6JRBgU4C&pg=PA296|archivedate=2017-01-08|df=}}</ref>։ Հեմոռագիկ կաթվածի պատճառը [[արյունահոսություն]]ն է անմիջապես [[Գլխուղեղ|ուղեղի հյուսվածքի]] կամ [[Գլխուղեղ|ուղեղի և թաղանթների]] միջև<ref name="HLB2014T">{{cite web|title=Types of Stroke|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/types|website=www.nhlbi.nih.gov|accessdate=27 February 2015|date=March 26, 2014|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150319163549/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/types|archivedate=19 March 2015|df=}}</ref><ref name="Feigin05">{{cite journal | vauthors = Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, Algra A, Bennett DA, van Gijn J, Anderson CS | title = Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies | journal = Stroke | volume = 36 | issue = 12 | pages = 2773–80 | year = 2005 | pmid = 16282541 | doi = 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8 | url = http://stroke.ahajournals.org/cgi/content/full/36/12/2773 | deadurl = no | archiveurl = https://web.archive.org/web/20110606092259/http://stroke.ahajournals.org/cgi/content/full/36/12/2773 | archivedate = 2011-06-06 | df = }}</ref>։ Արյունահոսություն կարող է առաջանալ գլխուղեղը սնուցող անոթների [[Անոթալայնանք|անևրիզմաների]] (պարկանման լայնացում) պատռման դեպքում<ref name="HLB2014T" />։ Ախտորոշումը դրվում է կլինիկական և նյարդաբանական հետազոտության, ինչպես նաև նեյովիզուալիզացիոն հետազոտությունների ([[ՀՏ]], [[Մագնիսառեզոնանսային շերտագրություն|ՄՌՏ]]) հիման վրա<ref name=HLB2014D/>։ Այլ հետազոտություններն անհրաժեշտ են առկա ռիսկերը գնահատելու և այլ հիվանդություններ բացառելու նպատակով<ref name=HLB2014D/>։ [[Հիպոգլիկեմիա|Արյան մեջ գլուկոզի մակարդակի իջեցումը]] կարող է բերել նմանատիպ ախտանիշների<ref name=HLB2014D>{{cite web|title=How Is a Stroke Diagnosed?|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/diagnosis|website=www.nhlbi.nih.gov|accessdate=27 February 2015|date=March 26, 2014|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150227083640/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/diagnosis|archivedate=27 February 2015|df=}}</ref>։
 
Կանխարգելումը ներառում է պայքար ռիսկի գործոնների դեմ՝ օրինակ [[ասպիրին]]ի, [[ստատիններ]]ի օգտագործումը, վիրահատական եղանակով առկա անոթային խնդիրների վերացումը (նեղացում, [[Անոթալայնանք|անևրիզմա]]), պայքար [[Առիթմիա|նախասրտերի շողացաման]] դեմ և [[հակամակարդիչ]]ների օգտագործում<ref name=Donnan2008/>։ Կաթվածը կամ ԱԻԳ-ը հաճախ պահանջում են [[Անհետաձգելի բժշկական օգնություն|անհապաղ բուժօգնություն]]<ref name=HLB2014W/>։ Իշեմիկ կաթվածը հաճախ հայտնաբերվում է հիվանդության սկզբից մի քանի ժամ հետո և բուժվում է դեղորայքային և վիրահատական ճանապարհով՝ [[Թրոմբալուծանք|մակարդուկի քայքայման]] կամ [[Թրոմբահեռացում|հեռացման]] ճանապարհով<ref name=Donnan2008/>։ [[Ասպիրին]]ի օգտագործումը այս պարագայում պարտադիր է, քանի որ այն օգնում է կանխարգելել կաթվածի օջախի մեծացումը<ref name=Donnan2008/>։ Որոշ դեպքերում հեմոռագիկ կաթվածը նպատակահարմար է բուժել [[Նյարդավիրաբուժություն|վիրաբուժական ճանապարհով]]<ref name=Donnan2008/>։ Բուժման մեջ մտնում է նաև [[վերականգնողական բուժում]]ը, որի նպատակն է վերականգնել կաթվածի հետևանքով կորցրած ֆունկցիաները։ Այն առավել արդյունավետ է անցկացնել հատուկ վերականգնողական կենտրոններում, որոնք մասնագիտացված են հետկաթվածային խնդիրների վրա։ Ցավոք, նման կենտրոնները ոչ մեծ տարածում ունեն և ոչ միշտ են հասանելի<ref name=Donnan2008>{{cite journal |vauthors=Donnan GA, Fisher M, Macleod M, Davis SM | title = Stroke | journal = Lancet | volume = 371 | issue = 9624 | pages = 1612–23 | date = May 2008 | pmid = 18468545 | doi = 10.1016/S0140-6736(08)60694-7 }}{{paywall}}</ref>։
 
2013 թվականին աշխարհում մոտ 6.9 մլն. մարդ ունեցել է իշեմիկ և 3.4 մլն. մարդ՝ հեմոռագիկ կաթված<ref>{{cite journal|last1=Global Burden of Disease Study 2013|first1=Collaborators|title=Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 301 acute and chronic diseases and injuries in 188 countries, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013.|journal=Lancet|date=22 August 2015|volume=386|issue=9995|pages=743–800|pmid=26063472|doi=10.1016/s0140-6736(15)60692-4|pmc=4561509}}</ref>։ 2015 թվականի տվյալներով մոտ 42.4 մլն. մարդ նախկինում ունեցել է կաթված և դեռևս կենդանի է<ref name=GBD2015Pre>{{cite journal | authors = GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators | title = Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 | journal = Lancet | volume = 388 | issue = 10053 | pages = 1545–1602 | date = October 2016 | pmid = 27733282 | pmc = 5055577 | doi = 10.1016/S0140-6736(16)31678-6 }}</ref>։ &nbsp;1990-2010 թվականներին տարեկան կաթվածների դեպքերն ընդհանուր առմամբ աճել են 10%-ով<ref name=Fei2013/>։ 2015 թվականի տվյալներով, կաթվածը երկրորդ մահացու հիվանդությունն էր սրտի արյան շրջանառության հիվանդություններից հետո, և կազմել է 6.3&nbsp;մլն. մահվան դեպք (ընդհանուր մահվան դեպքերի 11%-ը)<ref name=GBD2015De>{{cite journal | author = GBD 2015 Mortality and Causes of Death Collaborators | title = Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 | journal = Lancet | volume = 388 | issue = 10053 | pages = 1459–1544 | date = October 2016 | pmid = 27733281 | pmc = 5388903 | doi = 10.1016/S0140-6736(16)31012-1 }}</ref>։ Մոտ 3 մլն. դեպք եղել է իշեմիկ ինսուլտի և 3.3 մլն. դեպք՝ հեմոռագիկ ինսուլտի հետևանքով<ref name=GBD2015De/>։ Կաթված ունեցած մարդկանց մոտ կեսը ապրում է մեկ տարուց պակաս<ref name=Donnan2008/>։ Ընդհանուր առմամբ, ինսուլտների մոտ երկու երրորդը լինում է 65-ն անց հասակում<ref name=Fei2013>{{cite journal |vauthors=Feigin VL, Forouzanfar MH, Krishnamurthi R, Mensah GA, Connor M, Bennett DA, Moran AE, Sacco RL, Anderson L, Truelsen T, O'Donnell M, Venketasubramanian N, Barker-Collo S, Lawes CM, Wang W, Shinohara Y, Witt E, Ezzati M, Naghavi M, Murray C | title = Global and regional burden of stroke during 1990-2010: findings from the Global Burden of Disease Study 2010 | journal = Lancet | volume = 383 | issue = 9913 | pages = 245–54 | year = 2014 | pmid = 24449944 | doi = 10.1016/S0140-6736(13)61953-4 | pmc=4181600}}</ref>։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Կաթված» էջից