«Կաթված»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Տող 284.
Կաթվածից հետո սկսված հակամակարդիչ թերապիան չի կարելի ընդհատել ատամնաբուժական միջամտությունների պատճառով<ref>{{cite journal |vauthors=Armstrong MJ, Gronseth G, Anderson DC, Biller J, Cucchiara B, Dafer R, Goldstein LB, Schneck M, Messé SR | title = Summary of evidence-based guideline: Periprocedural management of antithrombotic medications in patients with ischemic cerebrovascular disease: Report of the Guideline Development Subcommittee of the American Academy of Neurology | journal = Neurology | volume = 80 | issue = 22 | pages = 2065–2069 | date = May 28, 2013 | pmid = 23713086 | pmc = 3716407 | doi = 10.1212/WNL.0b013e318294b32d }}</ref>։
== Վարումը ==
=== Իշեմիկ կաթված ===
Ասպիրինը ընդհանուր առմամբ կրճատում է կրկնման հավանականությունը 13%-ով և առավել օգտակար է վաղ ընդունման դեպքում<ref>{{cite journal|last1=Rothwell|first1=Peter M|last2=Algra|first2=Ale|last3=Chen|first3=Zhengming|last4=Diener|first4=Hans-Christoph|last5=Norrving|first5=Bo|last6=Mehta|first6=Ziyah|title=Effects of aspirin on risk and severity of early recurrent stroke after transient ischaemic attack and ischaemic stroke: time-course analysis of randomised trials|journal=The Lancet|date=May 2016|doi=10.1016/S0140-6736(16)30468-8|volume=388|pages=365–375|pmid=27209146}}</ref>։ Շատ կարևոր է վերջնական բուժումը սկսել առաջին ժամերի ընթացքում՝ առաջացած թրոմբը լուծելով (թրոմբոլիզիս) կամ մեխանիկորեն հեռացնելով (թրոմբեկտոմիա)։ «Ժամանակը ուղեղ է» մոտեցումը առաջարկվել է 1990-ականներին, նկատի ունենալով վաղ բուժման առավելությունները<ref name="Time">Gomez CR: Time is Brain! [http://www.strokejournal.org/ J Stroke and Cerebrovasc Dis] 3:1-2. 1993, additional Time</ref>։ Տարիներ հետո, նույն միտքը ապացուցված, քանի որ հաստատվեց, որ արյան շրջանառության սուր խանգարումների սկզբնական փուլերում շատ քիչ նեյրոններ են անդառնալի մեռնում<ref>{{cite journal | author = Saver JL | title = Time is brain - quantified | journal = Stroke | volume = 37 | issue = 1 | pages = 263–6 | year = 2006 | pmid = 16339467 | doi = 10.1161/01.STR.0000196957.55928.ab | url = http://stroke.ahajournals.org/cgi/content/abstract/01.STR.0000196957.55928.abv1 | deadurl = no | archiveurl = https://web.archive.org/web/20110511134051/http://stroke.ahajournals.org/cgi/content/abstract/01.STR.0000196957.55928.abv1 | archivedate = 2011-05-11 | df = }}</ref>։
Արյան մեջ շաքարի խիստ հսկողությունը չի բարելավում ելքը, սակայն կարող է վնաս հասցնել<ref>{{cite journal|last1=Bellolio|first1=MF|last2=Gilmore|first2=RM|last3=Ganti|first3=L|title=Insulin for glycaemic control in acute ischaemic stroke.|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|date=23 January 2014|volume=1|pages=CD005346|pmid=24453023|doi=10.1002/14651858.CD005346.pub4}}</ref>։ Բարձր ԶՃ-ի կարգավորումը սուր փուլում, նույնպես առանձնակի օգուտ չի տալիս, բայց կարող է վնասել<ref>{{cite journal|last1=Bath|first1=PM|last2=Krishnan|first2=K|title=Interventions for deliberately altering blood pressure in acute stroke.|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|date=28 October 2014|volume=10|pages=CD000039|pmid=25353321|doi=10.1002/14651858.CD000039.pub3}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Lee|first1=M|last2=Ovbiagele|first2=B|last3=Hong|first3=KS|last4=Wu|first4=YL|last5=Lee|first5=JE|last6=Rao|first6=NM|last7=Feng|first7=W|last8=Saver|first8=JL|title=Effect of Blood Pressure Lowering in Early Ischemic Stroke: Meta-Analysis.|journal=Stroke: A Journal of Cerebral Circulation|date=28 May 2015|pmid=26022636|doi=10.1161/STROKEAHA.115.009552|volume=46|pages=1883–9}}</ref>։ Ցերեբրոլիզինը, որը ընդունված է կիրառել շատ եվրոպական և ասիական երկրներում, չի բարելավում հիվանդության ելքը, սակայն կարող է հետադարձ վնասակար ազդեցություններ ունենալ<ref>{{Cite journal|last=Ziganshina|first=Liliya Eugenevna|last2=Abakumova|first2=Tatyana|last3=Vernay|first3=Ludivine|date=2017|title=Cerebrolysin for acute ischaemic stroke|url=|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=4|pages=CD007026|doi=10.1002/14651858.CD007026.pub5|issn=1469-493X|pmid=28430363|via=}}</ref>։
==== Թրոմբոլիզիս ====
Սուր կաթվածի ժամանակ թրոմբոլիզիսը, որը կատարվում է հյուսվածքային պլազմինոգենի ակտիվատորներով (ՀՊԱ, TPA), եթե իրականացվում է ախտանիշները սկսվելուց հետո առաջին 3 ժամերի ընթացքում, ապա կա 10% հավանականություն, որ պացիենտը կլավանա առանց ոչ մի հաշմանդամության նշանների<ref name=Ward2014>{{cite journal|last1=Wardlaw|first1=JM|author1link=Joanna Wardlaw|last2=Murray|first2=V|last3=Berge|first3=E|last4=del Zoppo|first4=GJ|title=Thrombolysis for acute ischaemic stroke.|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|date=Jul 29, 2014|volume=7|pages=CD000213|pmid=25072528|doi=10.1002/14651858.CD000213.pub3|pmc=4153726}}</ref><ref name="Lancet2014">{{cite journal|last1=Emberson|first1=J|last2=Lees|first2=KR|last3=Lyden|first3=P|last4=Blackwell|first4=L|last5=Albers|first5=G|last6=Bluhmki|first6=E|last7=Brott|first7=T|last8=Cohen|first8=G|last9=Davis|first9=S|last10=Donnan|first10=G|last11=Grotta|first11=J|last12=Howard|first12=G|last13=Kaste|first13=M|last14=Koga|first14=M|last15=von Kummer|first15=R|last16=Lansberg|first16=M|last17=Lindley|first17=RI|last18=Murray|first18=G|last19=Olivot|first19=JM|last20=Parsons|first20=M|last21=Tilley|first21=B|last22=Toni|first22=D|last23=Toyoda|first23=K|last24=Wahlgren|first24=N|last25=Wardlaw|first25=J|last26=Whiteley|first26=W|last27=Del Zoppo|first27=GJ|last28=Baigent|first28=C|last29=Sandercock|first29=P|last30=Hacke|first30=W|last31=for the Stroke Thrombolysis Trialists' Collaborative|first31=Group|title=Effect of treatment delay, age, and stroke severity on the effects of intravenous thrombolysis with alteplase for acute ischaemic stroke: a meta-analysis of individual patient data from randomised trials.|journal=Lancet|date=Aug 5, 2014|pmid=25106063|doi=10.1016/S0140-6736(14)60584-5|volume=384|pages=1929–1935|pmc=4441266}}</ref>։ Սակայն այն չի ավելացնում ապրելիության տոկոսը<ref name=Ward2014/>։ 3-4.5 ժամերի ընթացքում իրականացված թրոմբոլիզիսը պակաս արդյունավետ է<ref name=Dyna2014>{{cite web|title=Thrombolytics for acute stroke|url=http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=dme&AN=114577&site=dynamed-live&scope=site|website=Dynamed|accessdate=4 October 2014|date=Sep 15, 2014|quote=at 3-4.5 hours after stroke onset t-PA increases risk of symptomatic intracranial hemorrhage but effect on functional outcomes is inconsistent|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160107102239/http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=dme&AN=114577&site=dynamed-live&scope=site|archivedate=7 January 2016|df=}}</ref><ref>{{cite journal|title=Thrombolysis in acute ischaemic stroke: time for a rethink?|journal=BMJ|date=Mar 17, 2015|volume=350|issue=h1075|doi=10.1136/bmj.h1075|author=Alper B. S.}}</ref><ref>{{cite web|title=Canadian Association of Emergency Physicians Position Statement on Acute Ischemic Stroke|url=http://caep.ca/sites/caep.ca/files/caep/PositionStatments/caep_ps_stroke_2015_eng.pdf|website=caep.ca|accessdate=7 April 2015|date=20155|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150918203805/http://www.caep.ca/sites/caep.ca/files/caep/PositionStatments/caep_ps_stroke_2015_eng.pdf|archivedate=18 September 2015|df=}}</ref>։ 2014 թվականին կատարված հետազոտությունը ցույց տվեց, որ 5%-ով ավելացել են կաթվածից հետո առանց հաշմանդամության ապրողների քանակը, սակայն կարճատև ապագայում 2%-ով ավելացել է մահացության ռիսկը<ref name=Lancet2014/>։ 4.5 ժամից հետո կատարված թրոմբոլիզիսի արդյունքները ավելի թույլ էն, բայց բացառված է բարեհաջող ելքը<ref name=Dyna2014/>։ Արդյունքները ոչ միայն կախված են միջամտության ժամանակից, այլ նաև անձի տարիքից ու բուժումից<ref name=Lancet2012>{{cite journal |vauthors=Wardlaw JM, Murray V, Berge E, del Zoppo G, Sandercock P, Lindley RL, Cohen G | title = Recombinant tissue plasminogen activator for acute ischaemic stroke: an updated systematic review and meta-analysis | journal = Lancet | volume = 379| issue = 9834 | pages = 2364–72 | date = May 23, 2012 | pmid = 22632907 | pmc = 3386494 | doi = 10.1016/S0140-6736(12)60738-7 }}</ref>։ Առայժմ չկա որևէ մեխանիզմ, որոշելու, թե ում կզարգանա գանգուղեղային արյունահոսություն, իսկ ում մոտ՝ ոչ<ref>{{cite journal |vauthors=Whiteley WN, Slot KB, Fernandes P, Sandercock P, Wardlaw J | title = Risk factors for intracranial hemorrhage in acute ischemic stroke patients treated with recombinant tissue plasminogen activator: a systematic review and meta-analysis of 55 studies | journal = Stroke: A Journal of Cerebral Circulation | volume = 43 | issue = 11 | pages = 2904–9 | date = November 2012 | pmid = 22996959 | doi = 10.1161/STROKEAHA.112.665331 }}</ref>։
Համաձայն ամերիկյան և եվրոպական ուղեցույցների ՀՊԱ-ը օգտագործում են ախտանիշները սկսվելուց հետո 3-6 ժամերի ընթացքում<ref>{{Cite journal|last=Hacke|first=Werner|last2=Kaste|first2=Markku|last3=Fieschi|first3=Cesare|last4=von Kummer|first4=Rüdiger|last5=Davalos|first5=Antoni|last6=Meier|first6=Dieter|last7=Larrue|first7=Vincent|last8=Bluhmki|first8=Erich|last9=Davis|first9=Stephen|date=1998-10|title=Randomised double-blind placebo-controlled trial of thrombolytic therapy with intravenous alteplase in acute ischaemic stroke (ECASS II)|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0140673698080209|journal=The Lancet|volume=352|issue=9136|pages=1245–1251|doi=10.1016/s0140-6736(98)08020-9|issn=0140-6736}}</ref>: ՀՊԱ-ների այս դիրքը կաթվածի բուժման մեջ հաստատվել է համաձայ երկու հետազոտություններ, որոնք ապացուցում են, որ ՀՊԱ-ները բարելավում են կաթվածով պացիենտների նյարդաբանական ելքը<ref>{{cite journal | author = The National Institute Of Neurological Disorders And Stroke Rt-Pa Stroke Study Group, | title = Tissue plasminogen activator for acute ischemic stroke. The National Institute of Neurological Disorders and Stroke rt-PA Stroke Study Group | journal = New England Journal of Medicine | volume = 333 | issue = 24 | pages = 1581–7 | year = 1995 | pmid = 7477192 | doi = 10.1056/NEJM199512143332401 | url = http://content.nejm.org/cgi/content/full/333/24/1581 | deadurl = no | archiveurl = https://web.archive.org/web/20100105235252/http://content.nejm.org/cgi/content/full/333/24/1581 | archivedate = 2010-01-05 | df = }}</ref>։ Մեծ օջախներով ՀՊԱ ստացած պացիենտների 6.4%-ի մոտ որպես բարդություն զարգանում է արյունահոսություն, ինչն էլ բարձրացնում է մահացությունը<ref name="Dubinsky06">{{cite journal |vauthors=Dubinsky R, Lai SM | title = Mortality of stroke patients treated with thrombolysis: analysis of nationwide inpatient sample | journal = Neurology | volume = 66 | issue = 11 | pages = 1742–1744 | year = 2006 | pmid = 16769953 | doi = 10.1212/01.wnl.0000218306.35681.38 | url = | publisher = }}</ref>։ Համաձայն Անհետաձգելի իրավիճակների բժշկության ամերիկյան ակադեմիայի (American Academy of Emergency Medicine) ՀՊԱ-ն հանդիսանում է կաթվածի բուժման արդյունավետ մեթոդ եթե այն իրականացվում մասնագիտացված կաթվածի կենտրոններում, համապատասխան մասնագետների կողմից և վերապատրաստված վերակենդանացման բրիգադի մասնակցությամբ, և բժշկական կենտրոնը ունի համապատասխան ժամանակային պլանավորում կաթվածով հիվանդներին ընդունելու և բուժելու վերաբերյալ<ref>{{Cite web|url=https://www.aaem.org/UserFiles/tPAandIschemicStrokeFocusedUpdateof2010ClinicalPracticeAdvisoryfromtheAmericanAcademyofEmergencyMedicine.pdf|title=tPA and Ischemic Stroke: Focused Update of 2010 Clinical Practice Advisory from the American
Academy of Emergency Medicine|last=J. Meurer|first=William|last2=Barth|first2=Bradley|date=17/03/2017|editor-first=AAEM Board of Directors|website=AAEM - American
Academy of Emergency Medicine|publisher=American
Academy of Emergency Medicine|accessdate=17/03/2017|last3=Abraham|first3=Michael|last4=R. Hoffman|first4=Jerome}}</ref>։ Ներ-զարկերակային ֆիբրինոլիզի նպատակն է նվազեցնել նշված կողմնակի երևույթները՝ կաթետրի օգնությամբ հասցնելով դեղանյութը անմիջապես խցանված հատվածին։ Սա թույլ է տալիս, նվազեցնելով դեղի դեղաչափը, ստանալ թիրախավորված ազդեցություն<ref>{{cite journal |vauthors=Lee M, Hong KS, Saver JL | title = Efficacy of intra-arterial fibrinolysis for acute ischemic stroke: meta-analysis of randomized controlled trials | journal = Stroke | volume = 41 | issue = 5 | pages = 932–7 | date = May 2010 | pmid = 20360549 | doi = 10.1161/STROKEAHA.109.574335 | url = }}</ref>։
== Գրականություն ==
| |||