«Մարդու իրավունքներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Մարդու իրավունքներ''', մարդկանց վարքագիծը բնութագրող [[բարոյականություն|բարոյական]] սկզբունքներ ու [[սոցիալական նորմա|նորմեր]]<ref name="twsStanfordEncyclopediatwsStanfordEncyclopedia2">James Nickel, with assistance from Thomas Pogge, M.B.E. Smith, and Leif Wenar, December 13, 2013, Stanford Encyclopedia of Philosophy, [http://plato.stanford.edu/entries/rights-human/ Human Rights], Retrieved August 14, 2014</ref>, որոնք կանոնավոր կերպով պաշտպանված են [[ազգային]] և [[միջազգային]] [[իրավական ակտ]]երով<ref name=":0">{{Harvard citation no brackets|Nickel|2010}}</ref>։ Դրանք սովորաբար ընկալվում են որպես [[անօտարելի իրավունքներ|անօտարելի]] հիմնարար [[իրավունք]]ներ, որոնք տրված են մարդուն ի ծնե, քանի որ մարդը բանական էակ է<ref name=":1">{{Harvard citation no brackets|Sepúlveda et al.|2004|p=3}}{{cite web|url=http://www.hrea.org/erc/Library/display_doc.php?url=http%3A%2F%2Fwww.hrc.upeace.org%2Ffiles%2Fhuman%2520rights%2520reference%2520handbook.pdf&external=N|title=Archived copy|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120328001040/http://www.hrea.org/erc/Library/display_doc.php?url=http%3A%2F%2Fwww.hrc.upeace.org%2Ffiles%2Fhuman%2520rights%2520reference%2520handbook.pdf&external=N|archivedate=March 28, 2012|accessdate=2011-11-08|deadurl=yes|df=mdy-all}}</ref>։ Մարդու իրավունքները տրված են բոլոր մարդկանց՝ անկախ ազգային պատկանելությունից, բնակության վայրից, լեզվից, կրոնից, ազգային ծագումից և այլ կարգավիճակից<ref name="twsUnitedNations">The United Nations, Office of the High Commissioner of Human Rights, [http://www.ohchr.org/en/issues/pages/whatarehumanrights.aspx What are human rights?], Retrieved August 14, 2014</ref>։ Դրանք գործում են միշտ և ամենուր, քանի որ համընդհանուր<ref name="twsStanfordEncyclopediatwsStanfordEncyclopedia2" /> են և հավասարազոր<ref name="twsUnitedNations" /> բոլոր մարդկանց համար։ Սրանք հիմնված են փոխադարձ կարեկցանքի և օրենքի իշխանության վրա<ref name="twsGaryJBasstwsGaryJBass2">Gary J. Bass (book reviewer), Samuel Moyn (author of book being reviewed), October 20, 2010, The New Republic, [https://newrepublic.com/article/books-and-arts/magazine/78542/the-old-new-thing-human-rights The Old New Thing], Retrieved August 14, 2014</ref> ու պարտավորեցնում են մարդկանց հարգել մեկը մյուսի իրավունքները։ Դրանք չեն կարող օտարվել, բացառությամբ հատուկ նախատեսված հանգամանքների<ref name="twsUnitedNations" />։ Որպես օրինակ՝ մարդու իրավունքները կարող են ներառել ազատություն՝ [[ապօրինի ձերբակալությունից]], [[խոշտանգում]]ներից և [[մահապատիժ|մահապատժից]]<ref name="twsWebster">Merriam-Webster dictionary, [http://www.merriam-webster.com/dictionary/human%20rights Retrieved August 14, 2014, "rights (as freedom from unlawful imprisonment, torture, and execution) regarded as belonging fundamentally to all persons]"</ref>։

Մարդու իրավունքների դոկտրինը իր ազդեցությունն է ունեցել [[միջազգային իրավունք]]ի, համաշխարհային և տարածաշրջանային կառույցների վրա<ref name="twsUnitedNations" />։ [[Պետություն]]ների և [[ոչ կառավարական կազմակերպություն]]ների գործունեության արդյունքում ձևավորվում է [[համաշխարհային քաղաքականություն]]ը։ Մարդու իրավունքները<ref name=":2">{{Harvard citation no brackets|Beitz|2009|p=1}}</ref> ենթադրում են, որ եթե համաշխարհային խաղաղաստեղծ հանրությունը ունի մեկ ընդհանուր բարոյական լեզու, ապա դա հենց մարդու իրավունքներն են։ Մարդու իրավունքների բովանդակության, ծագման, արդարացիության մասին պնդումները առ այսօր [[թերահավատության]] բանավեճերի առարկա են դառնում։ «Իրավունք» տերմինի նշանակությունը հակասական է և այն ևս շարունակական բանավեճերի առարկա է<ref name=":3">{{Harvard citation no brackets|Shaw|2008|p=265}}</ref>։ Սակայն, համաձայնություն կա այն մասին, որ մարդու իրավունքները մի լայն հասկացություն է, որն իր մեջ ներառում է իրավունքներ, ինչպիսիք են՝ [[արդարադատություն|արդար դատավարության]] իրավունքը, [[ստրկություն|ստրկության]] չենթարկվելու իրավունքը, [[ցեղասպանություն|ցեղասպանության]] բացառումը, ազատ խոսքի իրավունքը<ref name="twsMacmillan">Macmillan Dictionary, [http://www.macmillandictionary.com/us/dictionary/american/human-rights human rights - definition], Retrieved August 14, 2014, "the rights that everyone should have in a society, including the right to express opinions about the government or to have protection from harm"</ref> կամ [[կրթության իրավունք|կրթության]] իրավունքը։ Եվ հակասություններ կան այն մասին, թե այս իրավունքներից, որոնք պետք է ներառվեն մարդու իրավունքների ընդհանուր շրջանակներում։ Որոշ մտածողներ առաջարկում են, որ մարդու իրավունքները<ref name="twsStanfordEncyclopediatwsStanfordEncyclopedia2" /> պետք է լինեն այն նվազագույն պահանջները, որոնք պետք է կանխեն չարաշահումները, մինչ մյուսները դիտարկում են դրանք որպես ավելի բարձր չափորոշիչներ<ref name="twsStanfordEncyclopediatwsStanfordEncyclopedia2" />։

[[Մարդու իրավունքների շարժում|Մարդու իրավունքների շարժման]] հիմնական գաղափարները զարգացել են [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ից և [[Հոլոքոսթ]]ից<ref name="twsGaryJBasstwsGaryJBass2" /> հետո։ Իրենց զարգացման գագաթնակետին են հասել 1948 թվականին Փարիզում, երբ [[ՄԱԿ-ի Գերագույն Խորհուրդ]]ը ընդունեց [[Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիր]]ը։ Հին ժամանակներում մարդիկ չունեին մարդու իրավունքների<ref name="Freeman15Freeman152">{{Harvard citation no brackets|Freeman|2002|pp=15–17}}</ref> վերաբերյալ այսօրվա ժամանակակից ընկալումները: Մարդու իրավունքների գաղափարական առաջատարը [[բնական իրավունք]]ին էր, որն ի հայտ է եկել որպես միջնադարյան բնական օրենքի ավանդույթ և գերակա է դարձել Եվրոպական [[Լուսավորության դարաշրջան]]ում այնպիսի փոլիսոփաների շնորհիվ, ինչպիսիք են՝ [[Ջոն Լոք]]ը, [[Ֆրանսիս Հաչիսոն]]ը, [[Ժան ժակ Բորլամեկի]]ն, որոնք իրենց ուրույն տեղն են գտել [[Ամերիկյան հեղափոխություն|Ամերիկյան]] և [[Ֆրանսիական հեղափոխություն]]ների<ref name="twsGaryJBasstwsGaryJBass2" /> ընթացքում։ Մինչև XX դարի<ref name=":4">{{Harvard citation no brackets|Moyn|2010|p=8}}</ref> վերջը մարդու իրավունքների վերաբերյալ ժամանակակից պնդումները զարգանում էին որպես հակազդեցություն ընդդեմ ստրկության, խոշտանգումների, ցեղասպանության և պատերազմների<ref name="twsGaryJBasstwsGaryJBass2" />, որպես մարդու խոցելիության պաշտպան և [[արդար հասարակության]]<ref name="twsBritannica">Burns H. Weston, March 20, 2014, Encyclopædia Britannica, [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/275840/human-rights human rights], Retrieved August 14, 2014</ref> երաշխիք։

Չնայած, որ մարդու իրավունքների և ազատությունների գաղափարները զարգացել են մարդկային ողջ պատմության ընթացքում, այդուհանդերձ ավելի վաղ ընկալումները բավականին հեռու են եղել այսօրվա ժամանակակից ընկալումներից։ Համաձայն [[Ջեք Դանլի]]ի՝ հին աշխարհում մարդիկ մշակել են պարտականությունների մեխանիզմներ, արդարության, քաղաքական օրինականության և մարդկության զարգացման հայեցակարգեր, որոնք միտված եղել իրացնելու մարդկային արժանապատվությունը, բարգավաճումը և ամենից անկախ մարդու իրավունքները։ Այս ինստիտուտներն ու գործընթացները մարդու իրավունքների ձևավորման համար երկընտրանքային տարբերակներ են եղել, այլ ոչ թե բուն ձևակերպումներ<ref name="Donnelly71">{{Harvard citation no brackets|Donnelly|2003|p=71}}</ref>։ Մարդու իրավունքների պատմությունը կարելի է կապել պատմական մի շարք փաստաթղթերի հետ, ինչպիսիք են՝ Մեդինայի Սահմանադրությունը (622), [[Առ Ռիսալա Ալ Հաքաք]]ը (VII դար վերջ - VIII դար սկիզբ), Մագնա Կարտան (1215), Գերմանական գյուղացիական պատերազմ Տասներկու հոդվածը (1525), Անգլիայի իրավունքների օրենքը (1689), Մարդու և քաղաքացու իրավունքների հռչակագիրը (1789) և ԱՄՆ Սահմանադրության իրավունքների օրենքը (1791).<ref name="twsStanfordEncyclopedia2">James Nickel, with assistance from Thomas Pogge, M.B.E. Smith, and Leif Wenar, December 13, 2013, Stanford Encyclopedia of Philosophy, [http://plato.stanford.edu/entries/rights-human/ Human Rights], Retrieved August 14, 2014</ref>

Մարդու իրավունքների ժամանակակից գաղափարների ակունքները գալիս են Եվրոպայի [[Վերածնունդ|Վերածննդից]] և բողոքական [[ռեֆորմացիա]]յից, ինչպես նաև կապված են [[միջնադար]]ում գերիշխող [[ֆեոդալիզմ|ֆեոդալ]] ավտորիտարիզմի և կրոնական պահպանողականության վերացման հետ։ Տեսություններից մեկի համաձայն՝ մարդու իրավունքները զարգացել են վաղ [[Նոր ժամանակներ|Նոր ժամանակաշրջանում]] եվրոպական հուդա-քրիստոնեական բարոյականության աշխարհիկացման հետ զուգահեռ<ref name="Ishay64">{{Harvard citation no brackets|Ishay|2008|p=64}}</ref>։ Ամենատարածված տեսակետն այն է, որ մարդու իրավունքների գաղափարը ծագել է Արևմուտքում, որտեղ հին մշակույթներում իշխում էին բարոյական արժեքները։ Օրինակ Մեկինայրը պնդում է, որ մինչև 1400 թվականը, ոչ մի լեզվի բառապաշարում գոյություն չի ունեցել «իրավունք» բառը<ref name="Freeman152">{{Harvard citation no brackets|Freeman|2002|pp=15–17}}</ref>։ Միջնադարյան ազատության մասին խարտիաները, օրինակ [[Մագնա Կարտա]]ն, մարդու իրավունքների հռչակագրեր չէին, այլ պարզապես հիմք էին և որոշակի քաղաքական նպատակներին հասցեագրված սահմանափակ քաղաքական և օրինական համաձայնության ձևավորված և ընդունված ձևեր։ Մարդու իրավունքների ամենահին արձանագրություններից մեկը Կալենցի Կանոնադրությունն է (1264), որը [[Լեհական թագավորություն]]ում արտոնություններ է տալիս հրեաներին՝ որպես խտրականությունից և ատելության խոսքից<ref>Isaac Lewin, The Jewish community in Poland, Philosophical Library, the University of Michigan, 1985 p.19</ref> պաշտպանություն։ [[Սամուել Մոյն]]u առաջարկում է մարդու իրավունքները դիտարկել արդի [[gաղաքացիություն|քաղաքացիության]] ընկալման համատեքստում։ Այսպիսի տեսակետ վերջին մի քանի հարյուրամյակներում չէր արտահայտվել<ref name="twsSamuelMoyn">Samuel Moyn, August 30-edition of September 6, 2010, The Nation, [http://www.thenation.com/article/153993/human-rights-history# Human Rights in History: Human rights emerged not in the 1940s but the 1970s, and on the ruins of prior dreams], Retrieved August 14, 2014</ref>։

Մարդու իրավունքների վաղ ձևակերպումները կապված են բնական իրավունքների հետ, որոնք էլ բխում են [[բնական օրենք]]ից։ Մասնավորապես, իսպանացի հոգևորականներ [[Ֆրանցիսկո դե Վիտորիա]]ն և [[Բարտոլոմե դե Լաս Կասաս]]ը բարձրաձայնել են համընդհանուր իրավունքների մասին՝ քննելով բնիկ ժողովուրդների իրավունքների ընդլայնման խնդիրը։ Վալյադոլիդի բանավեճի ընթացքում [[Խուան Խինես դե Սեպուլվեդա]]ն, հղում կատարելով [[Արիստոտել]]ի տեսությանը, որ մարդկությունը բաժանվում է տարբեր դասերի՝ ըստ իրենց ունեցվածքի, բանավիճում էր Լաս Կասասի հետ, ով էլ պայքարում էր ստրկության վերացման և հավասար իրավունքների համար՝ անկախ կրոնի և ռասսայի<ref>{{cite book|title=International Human Rights: Problems of Law, Policy, And Practice|last=Hannum|first=Hurst|publisher=Aspen Publishers|year=2006|isbn=0735555575|pages=31–33|chapter=The concept of human rights}}</ref>։

XIX դարի սկզբներին մարդու իրավունքների հետազոտությունների ուսումնասիրության կենտրոնում էր [[ստրկություն|ստրության]] վերացումը<ref name="twsGaryJBass2">Gary J. Bass (book reviewer), Samuel Moyn (author of book being reviewed), October 20, 2010, The New Republic, [https://newrepublic.com/article/books-and-arts/magazine/78542/the-old-new-thing-human-rights The Old New Thing], Retrieved August 14, 2014</ref>։ Մի շարք ռեֆորմիստների թվում հիշատակման արժանի Բրիտանիայի խորհրդարանի անդամ [[Վիլիամ Վիլբերֆորս]]ը աշխատել է [[ստրկություն|ստրկության]] և [[ստրուկների Ատլանտյան առևտրի]] վերացման համար։ Այս նպատակն իրագործվեց [[Բրիտանական կայսրություն]]ում [[Ստրուկների առևտրի մասին ընդունված 1807-րդ ակտ|Ստրուկների առևտրի մասին ընդունված 1807]]-րդ ակտով, որը միջազգայնորեն ուժի մեջ մտավ Արքայական նավատորմի կողմից այլ երկրների հետ համագործակցության պայմանագրերով և [[Ստրկության վերացման 1833-րդ ակտ|Ստրկության վերացման 1833-րդ ակտով]]։ով։ ԱՄՆ-ում 1777-1804 թվականների ընթացքում բոլոր հյուսիսային երկրները վերացրին ստրկության ինստիտուտը, մինչդեռ հարավայինները դեռ սերտորեն կապված էին այս «յուրահատուկ» ինստիտուտին։ Նոր տարածքներում ստրկության ընդլայնման վերաբերյալ կոնֆլիկտներն ու բանավեճերը հարավային երկրների միջև [[պառակտում]]ների և [[Ամերիկյան քաղաքացիական պատերազմ]]ի պատճառերից մեկն էին։ Պատերազմին միանգամից հաջորդող [[Վերակառուցման շրջան]]ում [[ԱՄՆ Սահմանադրություն|ԱՄՆ Սահմանադրության]] մեջ մի քանի փոփոխություններ ընդունվեցին։ Դրանք ներառում էին [[13-րդ փոփոխություն|13-րդ փոփոխությունը]]՝ը՝ ստրկության արգելում, [[14-րդ փոփոխություն]]ը ՝ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում ծնված բոլոր մարդկանց լիարժեք քաղաքացիության և քաղաքացիական իրավունքների երաշխավորում և [[15-րդ փոփոխություն]]ը՝ բոլոր [[աֆրիկյան ամերիկացի]]ներին ընտրելու իրավունքի շնորհում։ 1861 թվականին [[Ռուսաստան]]ում հեղափոխական [[Ալեքսանդր II]]-ը վերացնում է ճորտատիրությունը <ref name="twsGaryJBass2" />, չնայած ազատված ճորտերը հաճախ իրենց երկրի ներսում հանդիպում էին տեղաշարժման հետ կապված սահմանափակումների։

Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքները ամրագրված են [[Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիր|Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի]] 3-21-րդ հոդվածներում և [[Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների մասին միջազգային ակտ|Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների մասին միջազգային ակտում]]։ում։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո առաջ եկավ մարդու իրավունքների սոցիալական և օրինական պաշտպանության անհրաժեշտություն ։ [[ՄԱԿ]]-ի հիմնադրումն ու դրա կանոնադրության ակտերը հիմք հանդիսացան միջազգային իրավունքի և մարդու իրավունքների պաշտպանության համապարփակ մեխանիզմ ստեղծելու համար։ Դրանից հետո մարդու իրավունքների միջազգային օրենքը բնութագրվում է մի շարք կոնվենցիաների, պայմանագրերի, կազմակերպությունների և քաղաքական մարմինների ամբողջությամբ, այլ ոչ թե մեկ կամ մի քանի օրենքներով։<ref name="Brownlie532Brownlie5323">{{Harvard citation no brackets|Brownlie|2003|p=532}}</ref> Այնուամենայնիվ, ամերիկացի վերլուծաբան [[Պիեռ Լեվալ]]ը նշում է, որ այսօր (2013 թ.) որոշ երկրներում հարգանքը դեպի մարդու իրավունքներ շատ «խղճուկ» վիճակում է.

Ըստ բրիտանացի իրավաբան Իան Բրոունլիի՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը մարդու իրավունքների պաշտպանության համար հիմք է համարվում<ref name="Brownlie5322Brownlie5323">{{Harvard citation no brackets|Brownlie|2003|p=532}}</ref>։ Կանոնադրության նախաբանում նշված է , «մենք՝ միավորված ազգերի ժողովուրդներս, վերահաստատում ենք հավատը մարդու հիմնական իրավունքների, անհատի արժանապատվության, տղամարդու եւ կնոջ միջև հավասարության», իսկ Հոդված 1(3)-ը ասում է, որ ՄԱԿ-ի նպատակներից մեկն է. «Իրականացնել միջազգային համագործակցություն տնտեսական, սոցիալական, մշակութային կամ մարդասիրական բնույթի միջազգային խնդիրների լուծման, ինչպես նաեւ բոլորի համար մարդու իրավունքների եւ հիմնական ազատությունների նկատմամբ հարգանքի տարածման եւ քաջալերման գործում՝ անկախ ցեղից, սեռից, լեզվից կամ դավանանքից»<ref>[http://www1.umn.edu/humanrts/instree/chapter1.html 3] United Nations Charter Article 1(3).</ref>։ Հոդված 55-ում նշված է.

դավանանքից։}}Համաձայն Հոդված 56-ի՝ «Կազմակերպության բոլոր անդամները պարտավորվում են ձեռնարկել համատեղ եւ ինքնուրույն գործողություններ՝ կազմակերպության հետ համագործակցելով 55-րդ հոդվածում նշված նպատակներին հասնելու համար»։ Սա պայմանագրի պարտադիր կետերից է, որը վերաբերում է և՛ կազմակերպությանը ու իր անդամներին և ենթադրում անդամ երկրների համար իրավաբանական պատասխանատվություն<ref name="Brownlie5323">{{Harvard citation no brackets|Brownlie|2003|p=532}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, կանոնադրության մեջ մարդու իրավունքների վերաբերյալ ակնարկները ընդհանրական են և անորոշ։ Կանոնադրությունը չի պարունակում հատուկ օրինական իրավունքներ, ոչ էլ սահմանում է մարդու իրավունքների պաշտպանության համար որևէ պարտադիր ընթացակարգ<ref name="Shaw277">{{Harvard citation no brackets|Shaw|2008|p=277}}</ref>։ Ըստ Շոուի՝ միջազգային հարթությունում մարդու իրավունքների կարևորությունը ուրվագծվում է ՄԱԿ-ի շրջանակներում և ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը կարող է առաջին քայլը հանդիսանալ մարդու իրավունքների պաշտպանության մի շարք հռչակագրեր, պայմանագրեր, իրականացման և պարտադրման մեխանիզմներ, ՄԱԿ-ի մարմիններ, հանձնաժողովներ, հաշվետվություններ ստեղծելու համար<ref name="Shaw277" />։ ՄԱԿ-ի կանոնադրության մեջ ընդունված իրավունքները կանոնակարգվել և սահմանվել են ոչ պարտադիր ուժ ունեցող «Մարդու իրավունքների միջազգային բիլ»-ում, որն ամփոփում է Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրը, Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային ակտը և [[Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների մասին միջազգային ակտ|Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների մասին միջազգային ակտը]]։ը։

Մարդու իրավունքների ոտնահարման դեպքեր բացահայտելու պարագայու, Մարդու իրավունքների խորհուրդը կարող է խնդրել Անվտանգության Խորհուրդին քայլեր ձեռնարկել։ Դրանք կարող են ներառել ուղղակի [[պատժամիջոց]]ներ, ինչպես նաև Անվտանգության խորհուրդը կարող է որոշակի դեպքերում դիմել [[Միջազգային քրեական դատարան]], նույնիսկ եթե այդպիսի խնդիրը դուրս է դատարանի իրավասություններից<ref>The Security Council referred the human rights situation in Darfur in Sudan to the ICC despite the fact that Sudan has a functioning legal system</ref>։

* [[Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների հանձնաժողով]]ը վերահսկում է [[Քաղաքական և քաղաքացիական իրավունքների մասին միջազգային դաշնագիր]]ը և ընդհանրական մեկնաբանություններ է անում պայմանագիրը վավերացնող պետությունների վերաբերյալ: Այն նաև պայմանագրի ոչ պարտադիր արձանագրություններ վավերացրած պետությունների նկատմամբ ներկայացվող բողոքներն է ստանում: Կարևոր է նշել, որ, ի տարբերություն այլ կոմիտեների, տնտեսական հանձնաժողովը, ոչ թե ինքնավար մարմին է և հաշվետու պայմանագրի կողմերին, այլ այն ուղղակիորեն հաշվետու է Տնտեսական և սոցիալական խորհուրդին և անմիջապես Գերագույն Խորհուրդին: Սա նշանակում է, որ Տնտեսական հանձնաժողովը առանձնակի դժվարությունների է հանդիպում, քանի որ, ի տարբերություն այլ հանձնաժողովների, այն ավելի «թույլ» գործիքների է տիրապետում<ref name="Shaw309">{{Harvard citation no brackets|Shaw|2008|p=309}}</ref>: Մեկնաբանողների կողմից նշված դժվարությունները կապված են պայմանագրի սկզբունքների ընկալման անորոշության, իրավական տեքստերի և որոշումների հարաբերական պակասի, տարբեր երկրների տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների պաշտպանության ոլորտում առկա տարբերությունների, ոլորտի խնդիրների լուծմանն ու հավաստի տեղեկությունների հավաքմանն ուղղված ոչ-կառավարական կազմակերպությունների համեմատաբար քիչ լինելու հետ<ref name="Shaw309" /><ref>{{cite book|title=The United Nations and human rights : a critical appraisal|last=Alston|first=ed. by Philip|publisher=Clarendon Press|year=1992|isbn=0-19-825450-4|edition=1. issued as pbk.|location=Oxford|page=474}}</ref>:

* «Ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին միջազգային կոնվենցիան» (1965, 173), կոնվենցիան սահմանում է «ռասայական խտրականության» հասկացությունը և անդամ երկրներին պարտավորեցնում միջոցներ ձեռնարկել այն և՛ օրենսդրությամբ, և՛ գործնականում վերացնելու ուղղությամբ: [[Հայաստան]]ն այս կոնվենցիային միացել է 1993 թվականի հունիսի 23-ին<ref name="ՄԻ" />:

[[Ժողովրդավարություն|Ժողովրդավարության]] և օրենքի գերակայության հասկացությունները որոշ չափով կապված են մարդու իրավունքների, ազատությունների և պետական իշխանության միջև փոխհարաբերությունների հասկացության հետ։

Յունաքանչյուր անհատ օժտված է ազատություն որոշակի աստիճանով։ Այնուամենայնիվ, նրանց շահերի իրացման դեպքում անհատը պետք է հաշվի առնի այլ անձանց` իր նման հասարակության նույն անդամների շահերը ևս։ Սա որոշակի չափով սահմանափակում է անհատի ազատության իրավունքը<ref>''Диаконов В. В.'' [http://diakonov.ru/Bibl/TPG/TPG411.htm Право и свобода] // Учебное пособие по теории государства и права // diakonov.ru. — 2010.</ref>։

''[[Ազատություն]]ը'' անհատի կողմից իր վարքագծի գիտակցաբար ընտության կարողությունն ու հնարավորությունն է։ Այն ենթադրում է անձի որոշակի անկախություն արտաքին պայմաններից և հանգամանքներից։

Հայաստանը միացել է Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրին։ Հայաստանը 1993 թվականի հունիսի 23-ին կնքել է «Ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին» միջազգային կոնվենցիան (ICERD), միևնույն ժամանակ ստորագրել է «Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին» միջազգային դաշնագիրը (ICCPR)։