«Մին դինաստիա»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 209.
==== Մանջուրների իշխանությունը ====
[[Պատկեր:Shanhaiguan.jpg|մինի|Չինական մեծ պատի այն դարպասը, որտեղից մանջուրները անընդհատ ետ էին մղվում մինչև 1644 թվականը: ]]
[[Նուրհացի]] (կառ. 1616–26թթ. ) անունով չժուրչեն մի առաջնորդ միայն մի փոքր ցեղի օգնությամբ իր իշխանության տակ առավ մանջուրական բոլոր ցեղերին: 1590-ականներին, երբ Ճապոնիան արշավանքներ էր իրականացնում դեպի Չոսոնյան Կորեա, նա իր օգնությունն առաջարկեց Մին և Չոսոն արքայատոհմերի զորքերին: Նրա օգնությունը մերժվեց, սակայն նա Մին դինաստիայի կողմից արժանացավ պարգևների՝ իր վարմունքի համար: Գիտակցելով, որ Մին դինաստիայի զորքերը համեմատաբար թույլ են հյուսիսային մասում՝ նա համախմբեց հյուսիսային հարևան բոլոր ցեղերին և կենտրոնացրեց այդ ուժերը իր հայրենիքում այնպես, ինչպես մի ժամանակ արել էր չժուրժենական [[Ցին դինաստիա]]<nowiki/>ն{{sfnp|Spence|1999|p=27}}: 1610 թվականին նա խզեց կապերը Մին արքայատոհմի հետ, իսկ 1618 թվականին պատերազմ 1630s հայտարարեց նրանց:
Մինչև 1636 թվականը, Նուրհացիի որդին՝ Հուան Թայցզին Մուկդենում ([[Շենյան]]), որը 1621 թվականին ընկել էր Ցին ուժերի իշխանության տակ և 1625 թվականին դարձել մայրաքաղաք, վերանվանեց իր դինաստիան՝ «Մեծ Ցին»{{sfnp|Spence|1999|pp=24, 28}}{{sfnp|Chang|2007|p=92}} : Հուան Թայցզին ընդունեց չինական կայսերական տիտղոսը՝ հուանդին (թարգմանաբար՝ կայսր): Նա նաև իր ժողովրդին «Չժուրչեններին» վերանվանեց «մանջուրներ»{{sfnp|Chang|2007|p=92}}{{sfnp|Spence|1999|p=31}} : 1638 թվականին՝ Կորեա մանջուրական երկրորդ ներխուժման ժամանակ, մանջուրները թվով100.000 զորքով հաղթեցին և գրավեցին Մին Չինաստանի դաշնակից չոսոններին: Կարճ ժամանակ անց կորեացիները հրաժարվեցին հավատարիմ մնալ Մին դինաստիային{{sfnp|Spence|1999|p=31}}:
▲Մինչև 1636 թվականը, Նուրհացիի որդին՝ Հուան Թայցզին Մուկդենում ([[Շենյան]]), որը 1621 թվականին ընկել էր Ցին ուժերի իշխանության տակ և 1625 թվականին դարձել մայրաքաղաք, վերանվանեց իր դինաստիան՝ «Մեծ Ցին»{{sfnp|Spence|1999|pp=24, 28}}{{sfnp|Chang|2007|p=92}} : Հուան Թայցզին ընդունեց չինական կայսերական տիտղոսը՝ հուանդին (թարգմանաբար՝ կայսր): Նա նաև իր ժողովրդին «Չժուրչեններին» վերանվանեց «մանջուրներ»{{sfnp|Chang|2007|p=92}}{{sfnp|Spence|1999|p=31}} : 1638 թվականին՝ Կորեա մանջուրական երկրորդ ներխուժման ժամանակ, մանջուրները թվով100.000 զորքով հաղթեցին և գրավեցին Մին Չինաստանի դաշնակից չոսոններին: Կարճ ժամանակ անց կորեացիները հրաժարվեցին հավատարիմ մնալ Մին դինաստիային{{sfnp|Spence|1999|p=31}}:
==== Ապստամբություն, ներխուժում, անկում ====
[[Պատկեր:Ming_Chongzhen.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Ming_Chongzhen.jpg|մինի|
1630-ականներին՝ Լի Ցզիչեն անունով մի զինվոր իր զինակիցների հետ արևմտյան [[Շանսի]]<nowiki/>ում խռովություն ստեղծեց այն բանից հետո, երբ Մին կառավարությունը ձախողեց բավարար քանակությամբ մթերք մատակարարել այդ շրջան{{sfnp|Spence|1999|p=21}}: 1634 թվականին նա ձերբակալվեց Մին դինաստիայի մի զորավարի կողմից և ազատ արձակվեց միայն ծառայության վերադառնալու պայմանով{{sfnp|Spence|1999|pp=21–22}}: Համաձայնությունը շուտով ընդհատվեց, երբ տեղացի մի դատավոր նրա մարտակից երեսունվեց ապստամբներին մահապատժի ենթարկեց: Լիի զորքերը վրեժխնդիր եղան՝ սպանելով պաշտոնյաներին, և շարունակեցին իրենց ապստամբությունը կենտրոնական [[Հենան]]<nowiki/>ում՝ մինչև 1635 թվականը{{sfnp|Spence|1999|p=22}}: 1640-ականներին Լիի հակառակորդը՝ Չժան Սյանչժոնը (1606–47 թթ.), ով նախկին զինվորական էր, [[Չենդու]]<nowiki/>ում ապստամբ ուժեր էր կենտրոնացրել, մինչդեռ Լիի զորքերը գտնվում էին [[Հուբեյ]]<nowiki/>ում և իրենց իշխանությունն էին տարածում Շանսիում և Հենանում{{sfnp|Spence|1999|p=22}}:
1640 թվականին շատ գյուղացիներ, ովքեր սովի էին մատնվել և չէին կարողանում վճարել իրենց հարկերը, այլևս չվախենալով անընդմեջ պարտության մատնվող չինական բանակից, սկսեցին ապստամբ խաշոր խմբեր ստեղծել: Չինաստանի զինված ուժերը, փորձելով հյուսիսում ետ մղել մանջուրներին, իսկ նահանգներում կառավարել ապստամբությունները, մասնատվեցին: Լի Ցզիչենին ապստամբների օգնությամբ հաջողվեց պարտության մատնել նրանց: Այս խառնաշփոթի պատճառով Մին դինաստիայի վերջին կայսրը Արգելված քաղաքի կայսերական այգում ինքնասպան եղավ՝ կախվելով ծառից{{sfnp|Spence|1999|p=25}}:
== Ծանոթագրություններ ==
| |||