'''ՇախմատՃատրակ''' -կամ սեղանի խաղ և մարզաձև երկու մրցակիցների միջև, որն խաղում են 64 վանդականոց քառակուսի տախտակի վրա։ Խաղը տեղի է ունենում'''Շահմատ''' 16 սպիտակ և 16 սև խաղաքարերով։ ՇախմատիԱյս հինանունը տարբերակըհանդիպում է հայ մատենագրության մեջ անվանվել է ճատրակ։մեջ։ Խաղի նպատակն է մրցակցի արքային մատ հայտարարել:<ref>{{cite book|author=Մ.Ս. Իսպիրյան|title=Մարզանունների բացատրական բառարան|publisher=«Հայաստան»|location=Երևան|year=1984|page=էջ 108}}</ref>
== Պատմական ակնարկ ==
ՇախմատըՃատրակը ծագել է [[Հնդկաստան]]ում երկու հազար տարուց ավելի առաջ։ Այն ժամանակ խաղը կոչվում էր ''չատուրանգա''։ Իր խաղաքարերի զանազանությամբ և դասավորությամբ նա ձգտում էր պատկերել այն ժամանակվա հնդկական զորքի կազմն ու շարքը։
ՇախմատըՃատրակը, որ պարունակում էր շատ տեսակներ, Հնդկաստանից տարածվեց ամբողջ արևելյան և կենտրոնական [[Ասիա]]յով, իսկ [[5-րդ դար]]ի վերջում կամ [[6-րդ դար]]ի սկզբում մուտք գործեց [[Պարսկաստան]]։ Այնտեղ մեծ ժողովրդականություն էր վայելում այդ խաղը, որռեղ «բանականությունը հաղթանակ է տանում» , ինչպես ասվում էր հնագույն ձեռագրերից մեկում։ 7-րդ դարում Իրանական միապետության նվաճողներ արաբները ծանոթացան շախմատինճատրակին: [[Արաբներ]]ը զարգացրին և փոքր ինչ կատարելագործեցին խաղը։ Շախմատը իր առավելագույն զարգացմանը արաբների մոտ հասավ [[9-րդ դար|9]]-[[10-րդ դար]]երում: Ձեռագրերը վկայում են, որ արաբները հետաքրքրվում էին ոչ միայն գործնական խաղով, այլև շախմատային կոմպոզիցիայով և վերլուծությամբ։ <ref name="Շախմատ">Շախմատային խաղի դասագիրք, Հայպետհրատ, Երևան, 1950</ref> Խաղի հիմնական կանոնները ստեղծվել են [[Վերածննդի դարաշրջան]]ում, թեպետև նրանց լիակատար միատեսակությունը սահմանվել է միայն [[19-րդ դար]]ում։
