«Արարատյան դաշտ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Իսկ Արարատյան հարթավայրն ունի 800-1000մ1000 մ բացարձակ բարձրություն, ըստ որի այն սարահարթ է (500մ500 մ-ից ավելի): Հայաստանում հարթավայրերն ընդունված է անվանել դաշտ, օրինակ [[Շիրակի դաշտ]], [[Լոռվա դաշտ]], Արարատյան դաշտ, բայց ոչ դաշտավայր, ինչպես երբեմն անվանում են սխալմամբ:

Արարատյան դաշտը հանդիսացել է հայ պետականության օրրանը, երկրի տնտեսական և քաղաքական հզորության կենտրոնը։ [[Ուրարտու]]ի թագավոր [[Արգիշտի Ա]] (մ.թ.ա. 786 - 764) տիրեց Արարատյան դաշտին՝ հիմնելով [[Էրեբունի]]ն (տես Արին-բերդ)։ Մ.թ.ա. 6-րդ դարի սկզբներից Արարատյան դաշտը մտել է հնագույն հայկական թագավորության՝ [[Երվանդունիներ]]ի պետության կազմի մեջ, իսկ 520 թվականից հետո նվաճվել է [[Իրան]]ի Դարեհ Ա Վշտասպյան թագավորի կողմից և մտել Իրանի 18-րդ սատրապության կազմի մեջ։ Մ.թ.ա. 330-ական թվականներին Արարատյան դաշտին վերստին տիրել են Երվանդունիները, իսկ մ.թ.ա. 189 թվականից՝ [[Արտաշեսյաններ]]ը։ 66 թվականից հետո Արարատյան դաշտը մտել է Հայոց [[Արշակունիներ|Արշակունի թագավորության]] կազմի մեջ։ [[8-րդ դար]]ի սկզբից Արարատյան դաշտին տիրել է արաբական խալիֆայությունը, և Արարատյան դաշտը մտել է Արմինիա վարչական միավորի մեջ, իսկ [[9-րդ դար]]ի վերջերից Արարատյան դաշտը մտել է [[Բագրատունիներ]]ի Հայոց թագավորության կազմի մեջ։ [[11-րդXI դար]]ից Արարատյան դաշտը նվաճել են [[սելջուկներ]]ը, իսկ [[13-րդXIII դար]]ում [[մոնղոլ-թաթարներ]]ը։ 1502 թվականից Արարատյան դաշտը մտել է Սեֆևյան Պարսկաստանի կազմի մեջ՝ հարակից շրջանների հետ դաոնալով առանձին կուսակալություն (խանություն) Երևան կենտրոնով։ [[1827]] թվականիի [[ապրիլ]]ից ռուսական զորքերը մտան Արարատյան դաշտ և հայերի համագործակցությամբ գրավեցին [[Երևանի խանություն]]ը՝ հերոսաբար մարտնչելով պարսից զորքի դեմ։ 1827 թվականի [[օգոստոսի 7]]-ին [[Օշականի ճակատամարտ 1827 թ.|Օշականի մոտ կատաղի ճակատամարտ]] է տեղի ունեցել կողմերի միջև։ [[1828]] թվականի [[փետրվարի 10]]-ին կնքված [[Թուրքմենչայի պայմանագիր|Թուրքմենչայի պայմանագրով]] Արարատյան դաշտը անցել է [[Ռուսաստան]]ին՝ մտնելով [[Հայկական մարզ]]ի, իսկ [[1840]] թվականից՝ [[Երևանի գավառ]]ի մեջ։ 1849 թվականի հուլիսից Արարատյան դաշտը մտել է Երևանի նահանգի մեջ։

Արարատյան դաշտը պատմական ժամանակաշրջանում և այժմ հայ մշակույթի առաջատար շրջաններից է, հարուստ հուշարձաններով՝ [[Շենգավիթ (հնավայր)|Շենգավիթի]] մշակույթը (V–IV հազարամյակ, մ.թ.ա.), [[Թեղուտ]]ի երկրագործական բնակատեղին (V հազարամյակի վերջ - IV հազարամյակ, մ.թ.ա.), [[Մեծամոր]]ի հնագույն մետաղաձուլական կենտրոնը (111 III- 1I հազարամյակ, մ.թ.ա.), ուրարտական նշանավոր ամրոցներ՝ [[Էրեբունի ամրոց|Էրեբունին]] (Արին-բերդ), [[Թեյշեբաինի]]ն (Կարմիր բլուր), Հրազդանի թունելով անցկացված ուրարտական ջրանցքը, [[Էջմիածնի Մայր Տաճար|Էջմիածնի Մայր տաճարը]], [[Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցի (Էջմիածին)|Հռիփսիմեի տաճարը]], [[Զվարթնոց]]ը են, մեր օրերում կառուցված [[Սարդարապատի հերոսամարտի հուշահամալիր|Սարդարապատի հերոսական ճակատամարտի կոթողը]], բազմաթիվ հուշարձաններ։

Արարատյան դաշտը շրջապատված է [[Արագած]], [[Գեղամա լեռնաշղթա|Գեղամա]], [[Արարատ]] և [[Հայկական Պար լեռնաշղթա|Հայկական պար]] լեռներով։ Ձգվում է հյուսիս-արևմուտքից հարավ-արևելք, ավելի քան 200 կմ, լայնությունը 20 - 45 կմ է, տարածությունը՝ մոտ 6600 կմ²։ Արարատյան դաշտը միջլեռնային տեկտոնական իջվածք է։ Հիմքում հնագույն մետամորֆային ապարներ և պալեոզոյի կրաքարաավազաքարային շերտով ծածկված պալեոգեն-նեոգենինի ավազաքարա-կավա-մերգելային նստվածքներով, վերին շերտերում (մոտ 400 մ հզորությամբ)՝ անթրոպոգենի գետալճային նստվածքներով։ Մակերևույթը հարթ է, [[Արաքս]]ի ձախափնյա մասում՝ թույլ զառիկող, նախալեռնային մասում՝ ալիքավոր, աջափնյա մասում լավ են արտահայտված աստիճանաձև բարձր դարավանդները։ Արարատյան դաշտով հոսում է Արաքս գետը՝ այն բաժանելով հյուսիսային, հյուսիսարևելյան. և հարավային, հարավարևմտյան (այժմ՝ [[Թուրքիա]]յում և [[Իրան]]ում) հատվածների։ Ռելիեֆի կարևոր տարրերից են մնացորդաէրոզիոն ([[Խորվիրապ]], [[Սարիպապ]]) և հրաբխային («Կոնդեր») բլուրները։ Արարատյան դաշտը Գայլի դրունքով բաժանվում է [[Նախիջևանյան հարթություն]]ից ([[Շարուրի դաշտ]])։

[[Պատկեր:Bashindzhagian ararat.jpg|300px|մինի|Հեղինակ՝ [[Գևորգ Բաշինջաղյան]] (1912)]]Բնական [[լանդշաֆտ]]ը կիսաանապատային է՝ անապատային տեղամասերով։ Հողածածկույթում գերակշռում են հումուսով աղքատ գորշահողերը։ Կան նաև ալկալի ու աղուտային, ցածրադիր ողողատներում՝ գերխոնավ հողեր և ճահճուտներ։ Դարավոր ոռոգելի երկրագործության պայմաններում ձևավորվել են կուլտուր-ոռոգելի հողեր։ Իրացվել և իրացվում են աղուտները, մելիորացվում՝ ճահիճները։ Աղուտների մի մասում ստեղծվել են ձկնաբուծական լճակներ։ Բուսածածկույթն աղքատ է, տիրապետում են կիսաանապատային չորասեր տեսակները, ինչպես նաև կան աղասեր անապատային բուսատեսակներ։ [[Հայաստան]]ի առավել յուրացված շրջանն է՝ ծածկված [[խաղող]]ի և մրգատու այգիներով, բանջարաբոստանային մշակաբույսերի դաշտերով։

Արարատյան դաշտը ունի արևոտ (տարեկան արևափայլը՝ 2700 ժ), չոր ցամաքային կլիմա տևական (4 - 5 ամիս) շոգ ամառով, հուլիսի միջին ջերմաստիճանը 24 °C–ից 26 °C է, առավելագույնը՝ 42 °C ([[Երևան]])։ Հատկանշական են [[Ամառ|ամռան]] տապը զովացնող լեռնային քամիները։ [[Ձմեռ]]ը չափավոր ցուրտ է, ամպամած, անհողմ եղանակների գերակշռությամբ։ [[Հունվար]]ի միջին ջերմաստիճանը -4 °C–ից -6 °C է, նվազագույնի -33 °C (Արմավիր)։ Հաստատուն ձյունածածկույթ գոյանում է ոչ ամեն տարի։ Գարունը կարճատև է (50 - 60 օր), փոփոխական, աշունը՝ տևական, տաք, արևոտ եղանակներով։ Արարատյան դաշտում անսառնամանիք օրերի թիվը 200-ից ավելի է, իսկ 0 °C–ից բարձր ջերմաստիճանների գումարը՝ ավելի քան 5000°, տարեկան տեղումները՝ 200 - 350 մմ։ Բարձր գոլորշանակության (մոտ 1000 մմ) պատճառով խոնավության հաշվեկշիռը բացասական է։

{{Համայնապատկեր|Ararat valley panorama.jpg|1300px700px|Արարատյան դաշտի համայնապատկերը [[Չարենցի կամար հուշարձան (Ողջաբերդ)|Չարենցի կամարից]]}}

[[Կատեգորիա:ԱրարատիՀայաստանի մարզի դաշտերարթավայրեր]]