«Դիդակտիկա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 1.
{{վիքիֆիկացում}}
'''Դիդակտիկա''' ({{Lang-gr|διδακτικός}}-ուսուցանող), [[մանկավարժություն|մանկավարժության]] բաժին, որը մշակում է ուսուցման և կրթության տեսությունը: Գոյություն ունի [[ընդհանուր]] և [[մասնավոր]] դիդակտիկա: Առաջինն զբաղվում է ուսուցման և կրթության ընդհանուր տեսական հարցերով, երկրորդը՝ կոնկրետ ուսումնական [[առարկա]]յով (մասնավոր մեթոդիկաներ): Սրանք փոխադարձաբար կապված են միմյանց: «[[Դիդակտիկա]]» տերմինը մանկավարժական գրականության մեջ գործածվել է դեռևս VXII դարում: [[Վ. Ռատկե]]ն (1571-1635թվականներին) և [[Յան Ամոս Կոմենսկի]]ն (1952-1670)՝ հենվելով դեռևս [[Հին Հունաստան]]ում կիրառվողկիրառվող՝ ՙ«[[դիդասկոս]]», «[[դիդասկալ]]»( ([[ուսուցիչ]], [[ուսուցանել]]) արտահայտություններից, դիդակտիկան դիտում էին որպես «[[ուսուցանելու արվեստ]]»: Ուսուցման ու կրթության ընդհանուր տեսական հարցերն առաջին անգամ շարադրել է Յան Ամոս Կոմենսկին իր «Մեծ դիդակտիկա» (1657) աշխատությունում: Հիմնավորելով ուսուցման դաս-դասարանային համակարգը՝ նա կրթության բովանդակությունը համապատասխանեցնում էր սովորողների [[տարիքային]]-[[հոգեբանական]] [[առանձնահատկություններ]]ին: Դեմ լինելով դասային կրթությանը՝ [[Կոմենսկի]]ն զարգացրել է [[ընդհանուր կրթություն|ընդհանուր կրթության]] գաղափարը, դարերով իշխող դոգմատիկ, մեխանիկորեն սերտելու մեթոդին հակադրել նոր [[մեթոդ]]ներ, հիմնավորել գիտակցականության, [[զննականություն|զննականության]], մատչելիության, [[հաջորդականություն|հաջորդականության]] և դիդակտիկական այլ սկզբունքներ, սահմանել դիդակտիկայի «[[ոսկե կանոն]]ներ»-ը՝ ուսուցանելիս հեշտից դժվարին անցնելը, կոնկրետից՝ [[վերացական]]ի, [[ծանոթ]]ից՝ [[անծանոթ]]ին և այլն: այլն։
 
Դիդակտիկական այդ սկզբունքներն ու կանոնները իրենց արտացոլումը գտան [[«Լեզուների և բոլոր գիտությունների բաց դուռ»]] (16361), [[«Զննական աշխարհ նկարներով»]] (1658) դասագրքերում: [[Կոմենսկի|Կոմենսկու]] դիդակտիկական ողջ համակարգի հիմքում ընկած է [[բնահարմարություն|բնահարմարության]] սկզբունքը. մարդը բնության մի մասնիկն է և որպես այդպիսին ենթարկվում է նրա համընդհանուր օրենքներին, ուստի և կրթությունն ու դաստիարակությունը պետք է հարմարեցվեն բնությանը: Նրա դիտակտիկական հայացքները հիմնականում [[սենսուալիստական]] են և աշխարհճանաչողության ու ուսուցման ընթացքում առաջնակարգ նշանակություն են տալիս զգայական ընկալումներին, զննականությանը: [[Կոմենսկի |Կոմենսկու]] հայացքները XVIII-XX դարերին զարգացրին [[Ի. Պեստալոցցի]]ն, [[Ա. Դիստերվեգ]]ը և ուրիշներ: Ըստ նրանց, ուսուցումն ու կրթությունը պետք է ներդաշնակորեն զարգացնեն «մարդու հոգևոր բոլոր ուժերն ու ընդունակությունները»: ։
 
Դիդակտիկական այդ սկզբունքներն ու կանոնները իրենց արտացոլումը գտան [[«Լեզուների և բոլոր գիտությունների բաց դուռ»]] (16361), [[«Զննական աշխարհ նկարներով»]] (1658) դասագրքերում: [[Կոմենսկի|Կոմենսկու]] դիդակտիկական ողջ համակարգի հիմքում ընկած է [[բնահարմարություն|բնահարմարության]] սկզբունքը. մարդը բնության մի մասնիկն է և որպես այդպիսին ենթարկվում է նրա համընդհանուր օրենքներին, ուստի և կրթությունն ու դաստիարակությունը պետք է հարմարեցվեն բնությանը: Նրա դիտակտիկական հայացքները հիմնականում [[սենսուալիստական]] են և աշխարհճանաչողության ու ուսուցման ընթացքում առաջնակարգ նշանակություն են տալիս զգայական ընկալումներին, զննականությանը: [[Կոմենսկի |Կոմենսկու]] հայացքները XVIII-XX դարերին զարգացրին [[Ի. Պեստալոցցի]]ն, [[Ա. Դիստերվեգ]]ը և ուրիշներ: Ըստ նրանց, ուսուցումն ու կրթությունը պետք է ներդաշնակորեն զարգացնեն «մարդու հոգևոր բոլոր ուժերն ու ընդունակությունները»:
[[Պեստալոցցի]]ն ճանաչողության լավագույն միջոցը համարում էր առարկաների և երևույթների [[զգայական ընկալում]]ը, կարևորում [[զննականություն|զննականության]] դիդակտիկական սկզբունքը և երեխաների [[դիտունակություն|դիտունակության]] զարգացումը: [[«Ձեռնարկ գերմանացի ուսուցիչների համար»]] (1835 թվական) գրքում Ա. Դիստերվեգը դիդակտիկան համարում էր «գիտության ուսուցման ընդհանուր օրենքների և կանոնների մասին»: Դիստերվեգի դիդակտիկական համակարգը ներառում է ուսուցման 33 ընդհանուր օրենք և կանոն: XIX և XX դարերի սկզբին մանկավարժներ [[Օ. Վլիման]]ը, [[Պ.Ֆ. Կապտերն]]ը և այլք դիդակտիկան դիտում էին որպես [[կրթության տեսություն]], իսկ [[Մ.Ի. Դեմկով]]ը, [[Ֆ. Պաուլսեն]]ը և ուրիշներ՝ ուսուցման տեսություն: Դեռևս XIX դարի կեսին ռուս մանկավարժ [[Կ. Ուշինսկի]]ն (1821-1870 թվականներ) հիմնավորեց [[ուսուցման և կրթության տեսություն]]ը: Նա մշակեց դիդակտիկական ամբողջական համակարգ, որն ըստ էության հիմնված էր [[մատերիալիստական փիլիսոփայություն|մատերիալիստական փիլիսոփայա]]կան գաղափարների, [[դաստիարակության ժողովրդայնություն|դաստիարակության ժողովրդայնության]] սկզբունքի, [[մանկավարժական հոգեբանություն|մանկավարժական հոգեբանության]] և [[ֆիզիոլոգիա]]յի վրա: Բացահայտելով ժամանակին լայն տարածում գտած կրթության ձևական և նյութական ուղղությունների միակողմանիությունը՝ հիմնավորեց դրանց [[միասնություն]]ը: Ժողովրդական [[տարրական դպրոց]]ի կրթական մակարդակի բարձրացմանը մեծապես նպաստեցին դիդակտիկական առաջավոր սկզբունքներով ու կանոններով կազմած Ուշինսկու «Մանկական աշխարհ» (1861 թվական) և «Մայրենի լեզու» (2-րդ մաս, 1864 թվական, 3-րդ մաս, 1870 թվական) դասագրքերը: Նա ուսուցման դաստիարակող [[սկզբունք]]ի ջատագով էր: Ուշինսկու դիդակտիկական հայացքները XIX դարի 60-70-ական թվականներին զարգացրին [[Ն. Բունակով]]ը, [[Ն. Կորֆ]]ը, [[Վ. Վոդովոզով]]ը, [[Դ. Սեմյոնով]]ը, [[Լ. Մոձալևսկի]]ն և ուրիշներ: Ռուս մանկավարժության բնագավառում իդեալիզմից մատերիալիզմին անցնելու գործում կարևոր դեր խաղացին հեղափոխական դեմոկրատներ [[Վ. Բելինսկի]]ն, [[Ա. Գերցեն]]ը, [[Ն. Դոբրոլյուբով]]ը, [[Ն. Չերնիշևսկի]]ն: Մասնագիտական կրթության և բարձրագույն դպրոցում ուսուցման տեսության զարգացմանը նպաստել են ռուս գիտնականներ [[Մ. Լոմոնոսով]]ը, [[Ն. Լոբաչևսկի]]ն, [[Ա. Ստոլետով]]ը, [[Կ. Տիմիրյազև]]ը, [[Դ. Մենդելեև]]ը, [[Ն. Ժուկովսկի]]ն և ուրիշներ: Մասնավոր դիդակտիկայի, հատկապես հայոց լեզվի [[մեթոդիկա]]յի զարգացման ասպարեզում լուրջ ավանդ ունեն [[Խ. Աբովյան]]ը, [[Ն. Զարյան]]ը, [[Ղ. Աղայան]]ը, [[Ս. Մանդինյան]]ը, [[Հ. Հինդլյան]]ը, [[Ի. Հարությունյւան]]ը և ուրիշներ:
 
Տող 13 ⟶ 14՝
Ուսուցման տեսության նպատակն է սահմանել կրթության բովանդակությունը, ուսուցման սկզբունքները, մեթոդները և նրա կազմակերպման [[ձև]]երն ու եղանակները։ Շատ [[մանկավարժ]]ներ ընդհանրացնելով ձևակերպում են, թե դիդակտիկայի խնդիրն է սահմանել «Ինչ սովորեցնել» և «Ինչպես սովորեցնել»։ Առաջինը վերաբերում է կրթության բովանդակությանը, երկրորդը՝ ուսուցման մեթոդին։
 
== Աղբյուրներ ==
* Ա. Մովսիսյան, « ՙՙՈւրվագծերՈւրվագծեր հայ դպրոցի և մանկավարժության»
* Հայկական Սովետական Հանրագիտարան, հատոր 3, էջ 378-379, Երևան-1977թվական1977 թվական
 
[[Կատեգորիա:Մանկավարժություն]]