'''Փյունիկիա''', հնագույն պետություն [[Միջերկրական ծով]]ի արեւելյանարևելյան ափին: Փյունիկիայում բնակվել են փյունիկեցիներ, որոնք այնտեղ են եկել Էրիթրեական ծովի ափերից: Հավանական է, մ.թ.ա. V-IV հազարամյակներթում փյունիկեցիները Միջերկրական ծովի ափին հիմնել են բնակավայրեր, որոնք աստիճանաբար դարձել են առեւտրաարհեստավորականառևտրաարհեստավորական եւև նավահանգստյան կենտրոններ՝ Սիդոն, Տյուրոս, Բիբլոս: Մ.թ.ա. II հազարամյակում Փյունիկիան գյուղատնտեսական տարածքներ ունեցող քաղաք-պետությունների համախմբություն էր: Փյունիկիան իր աշխարհագրական հարմար դիրքի շնորհիվ գործուն մասնակցություն է ունեցել [[Միջագետք]]ի ու [[Նեղոս]]ի հովտի հետ ցամաքային առեւտրինառևտրին, տիրել է Միջերկրականի ծովային ուղիներին: Մ.թ.ա. II հազարամյակի սկզբին գտնվել է եգիպտական փարավոնների գերիշխանության տակ, ինչը, սակայն, Փյունիկիայի քաղաք-պետություններին րի խանգարել դիվանագիտական հարաբերություններ պահպանել Հյուսիսային [[Միջագետք]]ի պետությունների հետ: Մ.թ.ա. XIII-XIIդդ. Փյունիկիայի քաղաքները ազատագրվել են եգիպտական լծից: Մ.թ.ա. Xդ. Տյուրոսի թագավոր Ածիրամը Փյունիկիայի տարծքում կազմել է Տյուրես- Սիդոնի միացյալ թագավորությունը, դարձել Փյունիկիայի ամբողջ ծովափի հեգեմոնը: Նրա օրոք Իսրայել-Հուդայի թագավորության հետ հաստատվել է ռազմաքաղաքական սերտ դաշինք: Տյուրոսն աստիճանաբար կորցրել է իր ազդեցությունը, եւև մ.թ.ա. Xդ. վերջին Փյունիկիայի քաղաքները դարձել են ինքնուրույն: Մ.թ.ա. II-I դդ. Փյունիկիայի պետության մեջ նշանակալից երեւույթերևույթ էր Միջերկրականի կենտրոնական եւև արեւմտյանարևմտյան ափերի գաղութաբնակեցումը: Փյունիկեցի առեւտրականներնառևտրականներն ու ծովահեններն այդտեղ թափանցել են դեռեւսդեռևս մ.թ.ա. II հազարամյակի կեսին: Փյունիկիան գաղութներ է հիմնել Հարավային Իսպանիայում, Սիկիլիայում, Սարդինայում, Հյուսիսային Աֆրիկայում: Մ.թ.ա. IX-VIIդդ. այդ գաղութները ձեռք են բերել քաղաքական ինքնուրույնություն եւև աստիճանաբար մտել են փյունիկյան նախկին գաղութ Կարթագենի պետության մեջ: Փյունիկիայի քաղաքները մ.թ.ա. VIII-VIIդդ. ենթարկվել են ասորեստանցիների հարձակմանը: Մ.թ.ա. VIIIդ. Փյունիկիայի հյուսիսում հիմնվել է ասորեստանյան կուսակալություն: Սակայն Փյունիկիայի քաղաքները պահպանել են ներքին ինքնավարությունը եւև սեփական թագավորների իշխանությունը: Մ.թ.ա. 722-ին ասորեստանցիները ձնշել են տյուրոսցիների, իսկ 701-ին՝ Փյունիկիայի հարավում Սիդոնի գլխավորած ապստամբությունը: Մ.թ.ա. 677-ին Սիդոնը կործանվել է, իսկ Բիբլոսը, Տյուրոսը եւև այլ քաղաքներ ճանաչել են Ասորեստանի գերիշխանությունը: Մ.թ.ա. 605-ի Ասորեստանի անկումից հետո Փյունիկիան դարձել է կռվախնձոր Նոր Բաբելոնյան թագավորության եւև Եգիպտոսի միջեւմիջև: Մ.թ.ա.539-332-ին մտել է Աքեմենյան պետության կազմի մեջ: Փյունիկիայի նավատորմը պարսիկների կողմից գործուն մասնակցություն է ունեցել մ.թ.ա. 500-449-ի հույն-պարսկական պատերազմներին: Մ.թ.ա. IV-I դդ. Փյունիկիան գտնվել է [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մակեդոնացու]], Պտղոմեյանների, ՍելեւկյաններիՍելևկյանների պետության կազմի մեջ: Մ.թ.ա. II-Iդդ. [[Կիպրոս]]ում ստեղծվել է հունա-փյունիկիական թագավորություն: Մ.թ.ա. Iդ. 1-ին կեսին Փյունիկիան գտնվել է Տիգրան Բ Մեծի հայկական պետություն, այնուհետեւայնուհետև մտել թ հռոմեական Ասորիք պրովինցիայի կազմի միջ: Փյունիկիցիներն աստիճանաբար ձուլվել են [[Ասորիք]]ի մյուս բնակչությանը:
{{ծանոթագրություններ|#Հայկական Սովետական Հանրագիտարան}}
