«Պետրոգրաֆիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
չNo edit summary
Տող 1.
'''Պետրոգրաֆիա''' ({{lang-el|petros՝''petros''՝ ժայռ, քար և graphō՝''graphō''՝ գիտություն}}), գիտություն ապարների, նրանցդրանց միներալայինհանքային և քիմիական կազմի, ստրուկտուրաներիկառուցվածքների և տեքստուրաներիմակատեսքների, երկրակեղևում և [[Երկիր|Երկր]]ի մակերևույթին տեղադրման ու տեղաբաշխման պայմանների, առաջացման ու փոփոխությունների մասին։ Նեղ իմաստով՝ ենթադրվում է այդ գիտության նկարագրական մասը, տարբերելով այն ւցետրոչոգիայից[[պետրոլոգիա]]յից, որն զբաղվում է ապարառաջացման ծագումնաբանական հարցերով։
Պետոգրաֆիան որպես գիտության ինքնուրույն ճյուղ ձևավորվել է XIX դարի 30-ական թվականներին և սերտորեն կապված է միներալոգիայի, երկրաքիմիայի, հրաբխագիտության, տեկտոնիկայի, շերտագրության, օգտակար հանածոների մասին գիտությունների հետ։ Ըստ ուսումնասիրվող ապարների տարատեսակների տարբերում են հրային ապարների պետրոգրաֆիա, մետամորֆային ապարների պետրոգրաֆիա և նստվածքային ապարների պետրոգրաֆիա։ Պետրոգրաֆիան օգտագործում է երկրբանական քարտեզահանման, բյուրեղաօպտիկական, քիմիական, ֆիզիկական, ֆիզիկաքիմիական մեթոդներ։ [[1950]] թվականից լայնորեն կիրառվում են մաթեմատիկական վիճակագրության մեթոդները։ Ուսումնասիրվող առանձնահատկությունների և կիրառվող մեթոդների համապատասխան անջատում են պետրոգրաֆիայի հետևյալ բաժինները՝ պետրոքիմիա, պետրոֆիզիկա, պետրոտեկտոնիկա, ֆիզիկաքիմիական և փորձարարական պետրոգրաֆիա, տեխնիկական պետրոգրաֆիա։ Այդ բաժինների զարգացման գործում մեծ դեր են խաղացել Ֆ․ Ցու․ Լնինսոն-Լեսինգքւ, Հ․ Ռոզենբուշի, Պ․ Նիգլիի, Ա․ Ն․ Ձավարից կա, Վ․ Ն․ Լոդոչնիկովի (պետրոքիմիա), Բ․ Զանդերի, Ն․ Ա․ Ելիսեեի (պետրոտեկտոնիկա), Դ․ Ս․ Կորժինսկու, Վ․ Ա. Ժարիկովի, Ա․ Ա․ Մարակուշեի, Լ․ Լ․ Պերչուկի (ֆիզիկաքիմիական պետրոգրաֆիա), Ի․ Ա․ Օստրովսկու, Ն․ Ի․ Իփտարովի, Վ․ Ս․ Սոբոլևի, Հ․ Ցողերի, Ս․ Տիլիի, Դ․ Գրինի, Ա․ Րինգվուդի (փորձարարական պետրոգրաֆիա)
 
Պետոգրաֆիան որպես գիտության ինքնուրույն ճյուղ ձևավորվել է XIX դարի 30-ական թվականներին և սերտորեն կապված է միներալոգիայի[[հանքաբանություն|հանքաբանության]], երկրաքիմիայի[[երկրաքիմիա]]յի, [[Հրաբխագիտություն|հրաբխագիտության]], տեկտոնիկայի[[տեկտոնիկա]]յի, շերտագրության, օգտակար հանածոների մասին գիտությունների հետ։ Ըստ ուսումնասիրվող ապարների տարատեսակների տարբերում են հրային ապարների պետրոգրաֆիա, մետամորֆային ապարների պետրոգրաֆիա և նստվածքային ապարների պետրոգրաֆիա։ Պետրոգրաֆիան օգտագործում է երկրբանական քարտեզահանման, բյուրեղաօպտիկական, քիմիական, ֆիզիկական, ֆիզիկաքիմիական մեթոդներ։ [[1950]] թվականից լայնորեն կիրառվում են մաթեմատիկական վիճակագրության մեթոդները։ Ուսումնասիրվող առանձնահատկությունների և կիրառվող մեթոդների համապատասխան անջատում են պետրոգրաֆիայի հետևյալ բաժինները՝ պետրոքիմիա, պետրոֆիզիկա, պետրոտեկտոնիկա, ֆիզիկաքիմիական և փորձարարական պետրոգրաֆիա, տեխնիկական պետրոգրաֆիա։ Այդ բաժինների զարգացման գործում մեծ դեր են խաղացել Ֆ․ Ցու․ Լնինսոն-Լեսինգքւ, Հ․ Ռոզենբուշի, Պ․ Նիգլիի, Ա․ Ն․ Ձավարից կա, Վ․ Ն․ Լոդոչնիկովի (պետրոքիմիա), Բ․ Զանդերի, Ն․ Ա․ Ելիսեեի (պետրոտեկտոնիկա), Դ․ Ս․ Կորժինսկու, Վ․ Ա. Ժարիկովի, Ա․ Ա․ Մարակուշեի, Լ․ Լ․ Պերչուկի (ֆիզիկաքիմիական պետրոգրաֆիա), Ի․ Ա․ Օստրովսկու, Ն․ Ի․ Իփտարովի, Վ․ Ս․ Սոբոլևի, Հ․ Ցողերի, Ս․ Տիլիի, Դ․ Գրինի, Ա․ Րինգվուդի (փորձարարական պետրոգրաֆիա)
և ուրիշների հետազոտությունները։ [[1970]] թվականին ձևավորվեց պետրոգրաֆիաի մի նոր ուղղություն՝ տիեզերական պետրոգրաֆիա, որն զբաղվում է երկնաքարերի, Լուսնի և այլ մոլորակների ապարների ուսումնասիրությամբ։ 1950—1970-ին նորագույն պետրոգրաֆիական, փորձարարական և երկրաֆիզիկական հետազոտությունների արդյունքների հիման վրա լայն քննարկման արժանացան գրանիտների և անդեզիտների առաջացմա տարբեր վարկածները։ [[1960]]—1970-ին նոր գլոբալ տեկտոնիկայի տեսանկյունից մեծ ուշադրություն է դարձվում օվկիանոսի հատակի, օֆիոլիտային շարքերի ապարների, ինչպես նաև հրային ապարների կայուն համախմբություններ կազմող և ընդհանուր առանձնահատկություններով օժտված խմբերի՝ հրային ֆորմացիաների բազմակողմանի ուսումնասիրությանը։ ՍՍՀՄ-ում պետրոգրաֆիա հետազոտություններն իրագործում են ՍՍՀՄ և առանձին հանրապետությունների ԳԱ ինստիտուտները, ՍՍՀՄ Երկրաբանության մինիստրության տերիտորիալ կացմակերպությունները։ [[1952]] թվականին ՍՍՀՄ ԳԱ երկրաբանության, երկրաֆիզիկայի և երկրաքիմիայի բաժանմունքին կից ստեղծվել է Համամիութենական պետրոգրաֆիական կոմիտե, որը 4—5 տարին մեկ անգամ հրավիրում է Համամիութենական և ռեգիոնալ պետրոգրաֆիա խորհրդակցություններ ([[1953]] թվականից սկսած)։ ՀՍՍՀ-ում պետրոգրաֆիա ուսումնասիրություններ կատարվում են ՀՍՍՀ ԳԱ երկրաբանական գիտությունների ինստիտուտում, ՀՍՍՀ երկրաբանական վարչությունում, [[Երևան]]ի համալսարանի երկրաբանական ֆակուլտետում։
 
և ուրիշների հետազոտությունները։ [[1970]] թվականին ձևավորվեց պետրոգրաֆիաի մի նոր ուղղություն՝ տիեզերական պետրոգրաֆիա, որն զբաղվում է երկնաքարերի, Լուսնի և այլ մոլորակների ապարների ուսումնասիրությամբ։ 1950—1970-ին նորագույն պետրոգրաֆիական, փորձարարական և երկրաֆիզիկական հետազոտությունների արդյունքների հիման վրա լայն քննարկման արժանացան գրանիտների և անդեզիտների առաջացմա տարբեր վարկածները։ [[1960]]—1970-ին նոր գլոբալ տեկտոնիկայի տեսանկյունից մեծ ուշադրություն է դարձվում օվկիանոսի հատակի, օֆիոլիտային շարքերի ապարների, ինչպես նաև հրային ապարների կայուն համախմբություններ կազմող և ընդհանուր առանձնահատկություններով օժտված խմբերի՝ հրային ֆորմացիաների բազմակողմանի ուսումնասիրությանը։ ՍՍՀՄ-ում պետրոգրաֆիա հետազոտություններն իրագործում են ՍՍՀՄ և առանձին հանրապետությունների ԳԱ ինստիտուտները, ՍՍՀՄ Երկրաբանության մինիստրության տերիտորիալ կացմակերպությունները։ [[1952]] թվականին ՍՍՀՄ ԳԱ երկրաբանության, երկրաֆիզիկայի և երկրաքիմիայի բաժանմունքին կից ստեղծվել է Համամիութենական պետրոգրաֆիական կոմիտե, որը 4—5 տարին մեկ անգամ հրավիրում է Համամիութենական և ռեգիոնալ պետրոգրաֆիա խորհրդակցություններ ([[1953]] թվականից սկսած)։ ՀՍՍՀ-ում պետրոգրաֆիա ուսումնասիրություններ կատարվում են ՀՍՍՀ ԳԱ երկրաբանական գիտությունների ինստիտուտում, ՀՍՍՀ երկրաբանական վարչությունում, [[Երևան]]ի համալսարանի երկրաբանական ֆակուլտետում։
 
Հայաստանում պետրոգրաֆիա ուսումնասիրություններ կատարվում են ՀՀ ԳԱ երկրաբանական գիտությունների ինստիտուտում, ՀՀ երկրաբանական վարչությունում, ԵՊՀ երկրաբանական ֆակուլտետում և այլուր։
 
{{ՀՍՀ}}