«Կամք»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Կամքը''' ֆիզիոլոգիական[[ֆիզիոլոգիա]]կան, [[հոգեբանություն|հոգեբանական]], [[փիլիսոփայություն|փիլիսոփայական]] և [[իրավաբանություն|իրավաբանական]] հասկացություն է։

Կամքը կենդանիների[[կենդանիներ]]ի և մարդկանց[[մարդ]]կանց [[հոգեկան]] այն ունակությունն է, որը, անկախ արտաքին պայմանների, թույլ է տալիս առաջացնել կամ զսպել այս կամ այն ֆիզիկական գործողությունները /(հատկապես շարժումները/), և մշակել [[գործունեություն|գործունեության]] ներքին ազդակներ։[[ազդակ]]ներ։ Կամային ազդակների առաջացման վայրը գլխուղեղի[[գլխուղեղ]]ի [[գորշ նյութննյութ]]ն է։ Նրանց առաջացման մեխանիզմները դեռ լիովին բացահայտված չեն։ Կամքի խանգարումը արտահայտվում է կամային կենտրոնների խաթարմամբ, ինչը կարող է հանգեցնել կամքի թուլացման կամ կամքի բացարձակ կորստի /([[աբուլիա/]])։ Կամային կենտրոնների գործունեության խաթարման արդյունքում կարող է առաջանալ նաև կամային դրդիչների ծայրահեղ լարվածություն /([[հիպերբուլիա/]]), ինչի հետևանքով կամային հակազդեցությունները դառնում են չափազանց արագ ու անզուսպ, օրինակ՝ աֆեկտի ժամանակ կատարված գործողությունները։

Կամքը [[գիտակցություն|գիտակցության]] կենսագործունեության ակտիվ կողմն է և բնութագրվում է իբրև [[մղում]], որն ուղեկցվում է ցանկալի նպատակի[[նպատակ]]ի հասանելության գիտակցմամբ։ Կամքի շնորհիվ անձը[[անձ]]ը կարողանում է նպատակներ առաջադրել, վճիռներ կայացնել և դրանց իրականացման համար անհրաժեշտ ջանքեր գործադրել։ Այլ կերպ ասած՝ կամքը որևէ գործողության հանդեպ անձի գիտակցված պատրաստականությունն ու նպատակաուղղվածությունն է։ Այն անմիջականորեն կապված է [[մտածողություն|մտածողության]] և [[հույզ|հուզական]] ոլորտի հետ։ Կամքի արտաքին անմիջական դրսևորումները շարժումներն[[շարժում]]ներն են, որոնք միավորվելով դառնում են գործողություններ, իսկ վերջիններս էլ ձևավորում են նպատակաուղղված գործունեություն։[[գործունեություն]]։ Կամքի ներքին դրսևորումներն ամփոփված են զուտ հոգեկան երևույթի՝ կամածին [[ուշադրություն|ուշադրության]] մեջ։

Կամքը քննարկվում է՝ շաղկապվելով [[նպատակայնություն|նպատակայնության]], [[ազատություն|ազատության]] և անհրաժեշտության հիմնահարցերին։[[հիմնահարց]]երին։ Իդեալիզմը[[Իդեալիզ]]մը դիտարկում է կամքը՝ իբրև արտաքին ազդեցություններից ու հանգամանքներից անկախ և օբյեկտիվ անհրաժեշտության հետ չկապակցված [[հատկանիշ]], որն արտահայտվում է մարդու գործողություններում ու արարքներում՝ որպես ազատության դրսևորում։ Ըստ մատերիալիզմի[[մատերիալիզմ]]ի, կամային գործունեության սկզբնաղբյուրը միշտ էլ մնում է օբյեկտիվ աշխարհը, մարդու առարկայանական - [[պրակտիկ գործունեությունըգործունեություն]]ը, որն ուղղված է աշխարհի վերափոխմանը և հիմնված է [[բնության օբյեկտիվ օրենքներիօրենքներ]]ի վրա։ Սուբյեկտի ներքին պայմանների /պահանջմունքներ([[պահանջմունք]]ներ,[[ հետաքրքրություններհետաքրքրություն]]ներ, ցանկություններ[[ցանկություն]]ներ, գիտելիքներ[[գիտելիք]]ներ և այլն/) պրիզմայի միջով անդրադարձած օբյեկտիվ աշխարհը նրա համար հնարավորություն է ստեղծում տարբեր նպատակներ գոյացնել, որոշումներ կայացնել, վարվել այս կամ այն կերպ։ Մատերիալիզմի դրույթներում ազատ է ոչ թե կամքը, որն ընտրում է՝ առաջնորդվելով միայն սուբյեկտիվ ցանկություններով /([[վոլյունտարիզմ]], [[էքզիստենցիալիզմ/]]), այլ այն կամքը, որն ընտրում է՝ համապատասխանելով օբյեկտիվ անհրաժեշտությանը։

Կային փիլիսոփաներ[[փիլիսոփա]]ներ /([[Դեմոկրիտ]], [[Սպինոզա/]]), որոնք ընդհանրապես ժխտում էին կամքի ազատությունը՝ բացարձականացնելով անհրաժեշտությունը և մերժելով պատահականությունը։[[պատահականություն]]ը։ Իսկ որոշ փիլիսոփաներ /([[Շոպենհաուեր]], [[Գարտման/]]) դիտարկում էին կամքը՝ որպես կույր, ոչ բանական և չգիտակցվող ուժ, որն առկա է ոչ միայն շնչավոր արարածների, այլև ողջ բնության մեջ և ամբողջ գոյի մետաֆիզիկական[[մետաֆիզիկա]]կան հիմնավորումն ու սկիզբն է։ Կամքի այսպիսի բնութագիրը ընդհանրություններ ունի Կանտի[[Կանտ]]ի «իրը՝ ինքն իր մեջ» հասկացության հետ։

[[կեցություն|Կեցության]] մետաֆիզիկական սկիզբը կամքին վերագրելը վոլյունտարիզմի հիմնական դրույթներից է։ Վոլյունտարիզմի հիմնադիրը Օոգստոս[[Օուգստոս ԵրանելինԵրանելի]]ն էր, ով կամքը վեր էր դասում ինտելեկտից։[[ինտելեկտ]]ից։ Վոլյունտարիզմը հետագայում զարգացրեցին [[Դունս ՍկոտըՍկոտ]]ը և [[Վիլհելմ Օկկամը։Օկկամ]]ը։ Այնուհետև նրանց հետնորդները դարձան Շոպենհաուերը[[Շոպենհաուեր]]ը և Վունդտը։[[Վունդտ]]ը։

Հայ փլիսոփայական մտքի սահմաններում նույնպես չի անտեսվել կամքի, մասնավորապես կամքի ազատության հիմնահարցը։ Տարբեր ժամանակների հայ առաջադիմական մտածողները ճակատագրի անվերապահությունն ընդգծող կամ մերժող հայացքներով այս կամ այն կերպ միշտ էլ անդրադարձել են մարդու կամքի ազատության հարցին։ Այդ մտածողների շրջանակներում կարելի է ընդգծել հետևյալ անունները՝ [[Մեսրոպ Մաշտոց]], [[Կորյուն]], [[Եզնիկ Կողբացի]], [[Եղիշե]], [[Փավստոս Բուզանդ]], [[Ղազար Փարպեցի]], [[Մովսես Խորենացի]], [[Դավիթ Անհաղթ]], [[Գրիգոր Նարեկացի]], [[Հովհաննես Երզնկացի]], [[Կոնստանդին Երզնկացի]], [[Ֆրիկ]], [[Նահապետ Քուչակ]], [[Մխիթար Գոշ]], [[Վարդան Այգեկցի]], [[Հովհաննես Սարկավագ]], [[Վահրամ Րաբունի]], [[Ներսես Շնորհալի]], [[Գրիգոր Տաթևացի]], [[Մխիթար Հերացի]], [[Սիմեոն Ջուղայացի]], [[Ստեփանոս Լեհացի]], Շ.[[Շահամիր Շահամիրյան]], Ս. Բաղրամյան, Խ.[[Խաչատուր Աբովյան]], Ն. Զորայան, Ս. Վիչենյան, Մ.[[Միքայել Նալբանդյան]], Ս. Նազարյանց, Գ. Կոստանդյան, Ս. Ոսկանյան, Ա. Գարագաշյան, Մ. Մամուրյան, Ե. Տեմիրճիպաշյան, Ն. Տաղավարյան, [[Րաֆֆի]], Ե. Ֆրանգյան, Մ. Վարդանյան, Վ. Խորենի, Ս. [[Սպանդարյան]], Ս. Շահումյան, Ս. Կասյան, Ա. Մյասնիկյան և այլոք։

Կամքը իշխում է այն տեսությունը[[տեսություն]]ը, ըստ որի անհատական կամքը [[քաղաքացիական իրավունքիիրավունք]]ի սկզբնաղբույրն է։ Կամքն անհրաժեշտ տարրն է ցանկացած [[իրավաբանական գործարքիգործարք]]ի, որն ինքնին կամքի դրսևորում է և հանգեցնում է իրավաբանական այնպիսի հետևանքների, ինչպիսին ցանկացել են կողմերը և միայն այն պատճառով, որ նրանք դա կամեցել են։ Ուստի անվավեր է համարվում այն գործարքը, որն իրականացվել է բռնությամբ, խաբեությամբ կամ սխալմունքով, քանի որ այդպիսի գործարքը[[գործարք]]ը չի հանդիսանում մասնակիցների իրական, գիտակցված կամքի դրսևորում։

[[Քրեական իրավունքիիրավունք]]ի ոլորտում կամքը ընդգրկում է գործունեության դրդապատճառները, գործիչի նպատակները և կատարված գործողություններից անհրաժեշտաբար կամ պատահաբար բխող հետևանքների կանխատեսումը։