«Մարոկկո»–ի խմբագրումների տարբերություն

Հնագույն ժամանակներից Մարոկկոյի տարածքում բնակվել են [[լիբիա]]կան կամ հին բերբերական ցեղեր։ Մարոկկոյում թ․ ա․մ․թ․ա․ II հազարամյակի վերջին առափնյա շրջաններում հիմնվել են փյունիկեցիների գաղութներ, որոնք այնուհետև ընկել են [[Կարթագեն]]ի իշխանության տակ։ Մ․ թ․ ա․Մ․թ․ա․ II դ․ Մարոկկոյի հյուսիսային շրջաններն իր ազդեցությանն է ենթարկել, իսկ մ․ թ․ ա․մ․թ․ա․ 27-ին նվաճել [[Հռոմ]]ը։ V դ․Մարոկկոյի տարածքի հյուսիսային մասը նվաճել են վանդալները, VI դ․՝ [[Բյուզանդիա]]ն, VIII դ․՝ [[արաբներ]]ը (որոնք տարածեցին [[արաբերեն]]ն ու իսլամը)։ [[788]]-ին Մարոկկոյի հյուսիս-արևմուտքում հիմնվել է Իդրիսյանների պետությունը, XI դ․՝ Աչմորավյանների, ապա՝ Ալմոհաղների խալիֆայությունը։ XIII դ․ 2-րդ կեսին Մարոկկոյում իշխանությունն անցել է Մարինյանների բերբերական դինաստիային, որոնց տիրապետության ժամանակ նկատելիորեն զարգացել է գյուղատնտեսությունը, տնտեսական լայն կապեր են հաստատվել Մարոկկոյի և [[Եվրոպա]]յի ու [[Արևմտյան Աֆրիկա]]յի միջև, ծաղկել է ֆեոդալական մշակույթը։ XV դ․ սկսվել է եվրոպացիների մուտքը Մարոկկո, պորտուգալացիները և իսպանացիները գրավել են ատլանտյան ծովափը։ XVI դ․ վերջին մարոկկացիներին հաջողվել է գաղութարարներին վտարել առափնյա քաղաքների զգալի մասից։ Մարոկկոյի սուլթաններ Իսմայիլի ([[1672]]—[[1727]]) և Աիդի Մուհամմադ բեն Աբդուլլահի ([[1757]]—[[1790]]) ժամանակ ազատագրվել է երկրի ամբողջ առափնյա շրջանը։

=== Մարոկկոյի Գաղութացումգաղութացում և մասնատում ===

XIX դ․ 40-ական թթ․ սկսվել է եվրոպացիների զինված ներխուժումը Մարոկկո։ [[1844]]-ին [[Ֆրանսիա]]ն, պարտության մատնելով մարոկկացիների բանակը, անիրավահավասար պայմանագիր պարտադրեց Մարոկկոյին։ [[1859]]-ին [[Իսպանիա]]ն ներխուժեց Մարոկկո՝ գրավելով աննշան տարածք։ XX դ․ սկզբին Մարոկկոյի համար պայքար սկսեցին նաև [[Մեծ Բրիտանիա]]ն ու [[Գերմանիա]]ն։ [[1912]]-ին ստորագրվեցին ֆրանս-մարոկկոյական և ֆրանս-իսպանական պայմանագրերը, որոնցից առաջինով Մարոկկոյում հաստատվում էր [[ֆրանսիա]]կան պրոտեկտորատ, երկրորդով Մարոկկոյի մի ֆոքրփոքր մասն անցնում էր [[Իսպանիա]]յի տիրապետությանը։ Մարոկկոյի տարածքը բաժանվեց 3 գոտու՝ [[ֆրանսիա]]կան (տարածքի մոտ 80%-ը, բնակչության 90%-ը), իսպանական (մի Փոքր տարածք Մարոկկոյի հյուսիսում և ծայր հարավում․ վերջինս Իսպանական Հարավային Մարոկկո անունով միացվեց Իսպանական Արևմտյան Սահարային) և միջազգային (Հանժերը[[Տանժեր]]ը)։ Երկրում իշխանությունն անցավ [[ֆրանսիա]]կան գլխավոր ռեզիդենտին և իսպանական գերագույն կոմիսարին։ Մարոկկոյի սուլթանի և իսպանական գոտում նրա փոխարքայի՝ խալիֆայի, իշխանությունը ձևական էր։

=== Իսպանական Տիրապետությանտիրապետության տապալում ===

=== Ֆրասիական Տիրապետությունըտիրապետությունը Մարոկկոյում ===

=== Մարոկկոյի Անկախացումանկախացում ===

[[1952]]-ին Մարոկկոյի քաղաքներում տեղի ունեցան հակագաղութային զանգվածային ելույթներ և ընդհարումներ զորքերի հետ։ [[1953]]-ի օգոստոսին [[ֆրանսիացիներ]]ը գահընկեց արեցին և երկրից արտաքսեցին սուլթանին։ Երկրում ծավալվեց զինված դիմադրություն։ Ֆրանսիական իշխանությունները հարկադրված [[1955]]-ի [[նոյեմբեր]]ին վերադարձրին սուլթանին։ [[1956]]-ի [[մարտի 2]]-ին Մարոկկոն հռչակվեց անկախ։ [[1956]]-ի [[ապրիլ]]ին վերացվեց պրոտեկտորատը իսպանական գոտում, [[հոկտեմբերի 29]]-ին՝ Տանժերի միջազգային ռեժիմը ([[1957]]-ի [[հունվարի 1]]-ից Տանժերը մտավ Մարոկկոյի կազմի մեջ)։ [[1956]]-ի [[նոյեմբեր]]ին Մարոկկոն ընդունվեց [[ՄԱԿ]]։ Անկախության նվաճումից հետո թագավոր ([[1957]]-ից) Մուհամմադ V (նույն Սիդի Մուհամմադ բեն ՑուսուֆըՅուսուֆը) հռչակեց երկրի ազգային վերածննդի, ազգային տնտեսություն ստեղծելու և օտարերկրյա կապիտալիստական տերությունների տնտեսական ու քաղաքական կախվածությունից ազատվելու կուրս։

=== Արտաքին և Ներքիններքին Կյանքկյանք ===

Ափամերձ հարթավայրերում և միջլեռնային հովիտներում տարածված են ավազային, կավավազային ու կավային առավել բերրի սևահողերը։ Լեռներում գերակշռում են լեռնաանտառային գորշ, ծայր հարավում՝ անապատային հողերը։ Անտառները գրավում են երկրի տարածությաև 12%-ը և պահպանվել են լեռներում ու երկրի հյուսիս-արևմուտքում։ հիմնականՀիմնական ծառատեսակներն են կաղնին, խցանակաղնին, մայրին, գաճաճ արմավենին, սոճին։ Մեծ տարածում ունեն մակվիսի ու կենսածառի թփուտևերը։թփուտները։ Չոր տափաստանները և կիսաանապաաևերըկիսաանապաաները ծածկված եևեն ալֆա խոտով, աղուտները օշանով։ Կենդանական աշխարհը խիստ տուժել է մարդու տնտեսական գործունեության հետևանքով և համեմատաբար աղքատ է։ Կան նապաստակ, [[վարազ]], շնագայլ, կապիկ, բորենի, [[հովազ]], [[լուսան]] և այլն, լեռնային գետերում՝ կարմրախայտ։ ՏարածվածեՏարածված նեն կրծողները, սողունները, երկկենցաղները։ Առափնյա ջրերը հարուստ են ձկներով։ Բուսական և կենդանական աշխարհի պահպանման նըպատակովնպատակով ստեղծվել են արգելանոցներ, ազգային պարկեր (Թուբկալ, Թազեկա)։

Մոտ 99%-ը բերբերա-արաբական ծագման մարոկկացիներ են<ref name="Մարոկկոյի Բնակչություն">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mo.html Մարոկկոյի Բնակչություն]</ref>։ Կան նաև եվրոպացիներ ([[ֆրանսիացիներ]], [[իսպանացիներ]]) և մարոկկոյական [[հրեա]]ներ<ref name="Մարոկկոյի Բնակչություն"/>։ Պետական լեզուն [[արաբերեն]]ն է, կրոնը՝ իսլամը, տոմարը՝ լուսնային հիջրան։ Միջին խտությունը 1 կմ2կմ²-ի վրա մոտ 75 մարդ է ([[2015]]), քաղաքային բնակչությունը՝60բնակչությունը՝ 60%<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mo.html Մարոկկոյի Բնակչություն ուրբանիզացման մակարդակ]</ref> ([[2015]])։ Խոշոր քաղաքներն են [[Կասաբլանկա]]ն, [[Ռաբաթ]]ը, Մառակեշը, [[Ֆես]]ը<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mo.html Մարոկկոյի խոշոր քաաքներ]</ref>։

Երկաթուղիների երկարությունը 2000 կմ է<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mo.html Մարոկկոյի Տրանսպորտային համակարգ]</ref>, ավտոճանապարհներինը՝ 58,4 հզ․կմհզ կմ<ref name="Մարոկկոյի Տրանսպորտային Համակարգ">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mo.html Մարոկկոյի Տրանսպորտային Համակարգ]</ref> ([[2014]])։ Արտաքին առևտրի մեծ մասը կատարվում է ծովային նավատորմով։ Գլխավոր նավահանգիստներն են [[Կասաբլանկա]]ն, Սաֆին, Մոհամեդիան, Տանժերը։ Երկրում գործում են 55 օդանավակայաններ<ref name="Մարոկկոյի Տրանսպորտային Համակարգ"/>։

[[2014]]-ին Մարոկկոյի արտահանումը կազմել է 20 մլրդ դոլար<ref name="Մարոկկոյի Առևտրաշրջանառություն">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mo.html Մարոկկոյի Առևտրաշրջանառություն]</ref>, ներմուծումը՝ 40 մլրդ դոլար<ref name="Մարոկկոյի Առևտրաշրջանառություն"/>։ Արտահանում է Հագուստհագուստ, անօրգանական քիմիկատներ, հանքային պարարտանյութեր, նավթամթերքներ, ցիտրուսային մրգեր, բանջարեղեն ձուկ և այլն<ref name="Մարոկկոյի Առևտրաշրջանառություն"/>, ներմուծում՝ արդյունաբերակաարդյունաբերական և գյուղատնտեսական սարքավորում, նավթ, ցորեն, սև և գունավոր մետաղներ, և այլն*։ Առևտրական հիմնական գործընկերներն են [[Ֆրանսիա]]ն, [[Իսպանիա]]ն, [[ԱՄՆ]]-ն, [[Բրազիլիա]]ն<ref name="Մարոկկոյի Առևտրաշրջանառություն"/>։ Տնտեսության համար կարևոր նշանակություն ունի տուրիզմը, տուրիստների քանակը տարեկան ավելի քան 10 միլիոն<ref>[http://data.worldbank.org/indicator/ST.INT.ARVL?order=wbapi_data_value_2013+wbapi_data_value+wbapi_data_value-last&sort=desc Համաշխարհային Տուրիզմ]</ref> է (1-ինը Աֆրիկայում)։ Հիմնական կենտրոններն են Ագադիրը, [[Ֆես]]ը, Մառակեշը, Տանժերը, Թեթուանը։ Դրամական միավորը Մարոկկոյան դիրհամն է։

Մինչև [[Ֆրանսիա]]յի կողմից երկրի նվաճումը Մարոկկոյում գործել են մուսուլմանական դպրոցներ։ Ֆրանսիական տիրապետության շրջանում ստեղծվել են 2 տիպի պետական աշխարհիկ դպրոցներ՝ [[ֆրանսիացիներ]]ի և բնիկների երեխաների համար (ուսուցում [[ֆրանսերեն]])։ Պարտադիր կրթության մասին առաջին օրենքն ընդունվել է [[1963]]-ին։ ժողկրթությանԺողկրթության ժամանակակից համակարգի մեջ մտնում են 5-ամյա տարրական և 6-ամյա միջնակարգ դպրոցները (հիմնականում՝ պետական, ուսուցումը՝ [[ֆրանսերեն]] և [[արաբերեն]])։ Պրոֆտեխնիկական կրթություն են տալիս միջնակարգ դպրոցի տեխնիկական բաժանմունքները։ Տարրական դպրոցի ուսուցիչներ են պատրաստում ուսուցչական դպրոցները, միջնակարգի՝ Բարձրագույն նորմալ դպրոցը և համալսարանները։ Մարոկկոյի բարձրագույն ուսումնական հաստատություներն են՝ Մուհամմադ V-ի անվան համալսարանը (հիմնադրվել է [[1957]]-ին), վարչական, ինժեներական դպրոցները (բոլորն էլ՝ [[Ռաբաթ]]ում), Կարաուին իսլամական համալսարանը Ֆեսում (առաջինը [[Աֆրիկա]]յում, [[1959]])։ Ռաբաթի պետական արխիվին կից գործում է Մարոկկոյի խոշորագույն գրադարանը ([[1920]], 208 հազարհզ գիրք)։ Կան հնագիտության թանգարաններ ([[Ռաբաթ]]ում և Թեթուանում), զինաթանգարան ([[Ֆես]]ում) են։ Գիտական հիմնարկներից են Շերիֆյան գիտական ինստիտուտը (հիմնվել է [[1920]]-ին, [[Ռաբաթ]]), Ագրոնոմիական հետազոտությունների ազգային ինստիտուտը ([[1924]]), Մուհամմադ V-ի անվան համալսարանին կից գործող գիտական հետազոտությունների կենտրոնը ([[1962]]), Արաբական երկրների լիգային կից Արաբականացման բյուրոն։ Կան մի շարք գիտական ընկերություններ (աշխարհագրական, ֆիզիկայի և այլն)։ Մարոկկոյում գտնվում են նաև արտասահմանյան որոշ ԳՏԻ-ների և ծառայությունների մասնաճյուղեր (ֆիզիկայի ֆրանսիական ինստիտուտի, Պաստյորի ինստիտուտի և այլն)։