«Յոդ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ oգտվելով ԱՎԲ |
չ clean up, փոխարինվեց: >: → >։ (2), ): → )։ (3) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 66.
Հալոգեն է։ Յոդը p- տարր է, ատոմի էլեկտրոնային թաղանթների կառուցվածքն է 4s<sup>2</sup>4p<sup>6</sup>4d<sup>10</sup>5s<sup>2</sup>5p<sup>5</sup>, К, L, М թաղանթները լրացված են։ Բնական յոդը բաղկացած է միայն 1271 կայուն իզոտոպից։ Ստացվել են 117-139 զանգվածի թվերով 22 ռադիոակտիվ [[իզոտոպներ]]: Քիմիական ակտիվ ոչ մետաղ է, պատկանում է հալոգեններին։
Սովորական պայմաններում յոդը մուգ մոխրամանուշակագույն, թույլ մետաղական փայլով բյուրեղական նյութ է։ Մոլեկուլը երկատոմ է (I<sub>2</sub> բանաձևով)
== Պատմություն ==
Տող 82.
Յոդը հազվագյուտ քիմիական տարր է. երկրակեղևում նրա պարունակությունը, ըստ զանգվածի, կազմում է ընդամենը 4x10-5 % (մոտ 1015 տ)։ Չնայած դրան՝ բնության մեջ յոդը հանդիպում է ամենուրեք. նույնիսկ թափանցիկ քվարցի (լեռնային բյուրեղապակի) գերմաքուր բյուրեղներում առկա են յոդի միկրոխառնուրդներ։ Յոդ կա հողում, ծովերի, լճերի ու գետերի ջրերում, բուսական բջիջներում և կենդանիների օրգանիզմներում։ Յոդ պարունակող միներալներ հանդիպում են խիստ հազվադեպ։ Այդ պատճառով էլ յոդ ստանալու համար խտացնում են այն պարունակող բնական լուծույթները, օրինակ՝ աղի լճերի ջուրը, կամ վերամշակում յոդի բնական կուտակիչները՝ ծովային ջրիմուռները։
Ծովային ջրիմուռները կուտակում են մինչև 1 %, իսկ որոշ սպունգներ՝ 8,5 % յոդ (ըստ չոր կշռի)։ Մարդու և [[կենդանիներ]]ի համար անհրաժեշտ [[Միկրոտարրեր|միկրոտարր]] է։ Մարդու օրգանիզմում կուտակվում է 20-50 մգ յոդի՝ հիմնականում [[Վահանագեղձ|վահանաձև գեղձ]]ում (6-15 մգ) և [[մկաններ]]ում (10-25 մգ)
Լեռնային, անապատային, չոր տափաստանային և ոչ սևահողային [[անտառ]]ային գոտիներում տարածված տեղաճարակային խպիպը հողում, բույսերում և օդում յոդի անբավարար պարունակության հետևանք է։ Այդ շրջաններում անհրաժեշտ է օգտագործել յոդի պարունակող [[կերակրի աղ]] (10-25 գխ) և [[պարարտանյութեր]]<ref>http://chls.web-box.ru/novosti/pochemu-roshal-protiv-joda</ref>։ Ծովամերձ շրջաններում 1 մ<sup>3</sup> օդը պարունակում է մինչև 50 մկգ յոդի (հիմնականում յոդիդներ)
== Ստացում ==
Տող 126.
Յոդը պատկանում է [[հալոգեններ]]ի խմբին։
Ատոմի էլեկտրոնային թաղանթների կառուցվածքն է1s<sup>2</sup>2s<sup>2</sup>2p<sup>6</sup>3s<sup>2</sup>3p<sup>6</sup>3d<sup>10</sup>4s<sup>2</sup>4p<sup>6</sup>4d<sup>10</sup>5s<sup>2</sup>5p<sup>5</sup>
Քիմիական ակտիվությամբ և օքսիդիչ հատկություններով զիջում է [[քլոր]]ին և [[բրոմի]]ն։ Յոդի և [[Ջրածին|ջրածնի]] միացման ռեակցիան դարձելի է։
Տող 147.
Պերյոդական թթուն հայտնի է հիդրատի ձևով՝ HIO<sub>4</sub>•2H<sub>2</sub>O։ Յոդի թթվածնային միացությունները օքսիդիչներ են։ Յոդի միացություններ է առաջացնում մյուս հալոգենների հետ՝ IF<sub>7</sub>, IF<sub>5</sub>, JCl<sub>3</sub>, ICl, IBr։
Հայտնի են նաև նրա այլ աղանման միացությունները՝ IClO3, ICIO<sub>4</sub>, J<sub>2</sub>(SO<sub>4</sub>)<sub>3</sub>
:: <math>\mathsf{I_2 + H_2O \rightarrow HI + HIO}</math> p''K''<sub>c</sub>=15.99
| |||