«Ծերացում»–ի խմբագրումների տարբերություն

Տարբեր ժամանակներում ծերության սկզբի համար տրվել են տարբեր սահմանումներ. Պյութագորասը`Պյութագորասը՝ 60 տարեկան, չինացի գիտնականները`գիտնականները՝ 70 տարեկան, բրիտանացի հոգեբանները`հոգեբանները՝ 50 և ավելի տարիներ, գերմանացի ֆիզիոլոգ Ռուբները`Ռուբները՝ 50 տարեկան։

* Ավելի վաղ ծերության տարիք - տղամարդկանց համար`համար՝ 60-74 տարեկան, կանաց համար`համար՝ 55-74 տարեկան

* Բուն ծերացման տարիք`տարիք՝ 75–90 տարեկան

* Ծերություն`Ծերություն՝ սկսած 75 տարեկանից

Միջինից [[ուշ հասունություն|ուշ հասունության]] անցման ժամանակ անձի կարևորագույն որակներն անփոփոխ են մնում։ Կայունությունը վերաբերվում է անձնավորության այնպիսի բնութագրերին, ինչպես [[նեյրոտիզմ]]ի մակարդակը, օրինակ`օրինակ՝ տագնապայնություն, ճնշվածություն, [[իմպուլսիվություն]], [[էքստրավերտություն|էքստրավերտության]], [[ինտրովերտություն|ինտրովերտության]] հարաբերակցությունը։ Անգլիացի գիտնական Բրոմլեյը կենսթոշակի անցած կամ մասամբ զբաղված տղամարդկանց շրջանում անցկացված փորձարարական ուսումնասիրության հիման վրա առաջարկել է ծերացման հինգ ստրատեգիաներ․

Վերջին տիպին բնորոշ են ներքին [[հավասարակշռություն]]ը, դրական հուզական տրամադրվածությունը, ինքնաքննադատությունը և [[հանդուրժողականություն]]ը մյուսների հանդեպ։ Լավատեսական դիրքորոշումը կյանքի հանդեպ պահպանվում է մասնագիտական գործունեության ավարտից հետո։ Այս խմբին պատկանող մարդկանց ինքնագնահատականը բարձր է, նրանք ապագայի պլաններ են կազմում`կազմում՝ հույսները դնելով շրջապատողների վրա։

Ծերության տարիքում սոցիալական և հոգեբանական անկարգավիճակը որոշող գործոնների շարքում կարևոր տեղ է զբաղեցնում ֆիզիկական առողջությունը, ֆիզիկական ակտիվության գործոնը։ Հենց այս գործոններով են մեծ չափով որոշվում ծեր մարդու տեղն [[ընտանիք]]ում և [[հասարակություն|հասարակության]] մեջ։ Ֆիզիկական հնարավորությունների սահմանափակումը, հիվանդագին զգացողություններն ընկալվում են որպես ծերացման սկզբի ազդանշաններ։ Մարդու [[գիտակցություն|գիտակցության]] մեջ ծերությունը առավելապես արտացոլվում է որպես [[ֆիզիոլոգիա]]կան տկարություն, հիվանդագին վիճակ։ Սա ծերության տարիքում կյանքով անբավարարվածության հիմնական պատճառ է։ Դրա հաճախակի հանդիպող հետևանքներից են [[զգացմունքներ]]ի աղքատացումը, կարծրացումը, շրջապատի նկատմամբ հետաքրքրության աստիճանական կորուստը մտերիմների հետ հարաբերությունների փոփոխությունը, ինքնագնահատականի անկումը։ Ծերացման գործընթացի նկատմամբ վերաբերմունքը հոգեկան կյանքի ակտիվ տարրերից է։ Ֆիզիկական և հոգեկան տարիքային փոփոխությունների գիտակցման պահերը, ֆիզիկական տկարության զգացողությունների բնականության ընդունումը ինքնագիտակցության նոր մակարդակ են կազմում։ Դժվարությունների ակտիվ հաղթահարման ռազմավարության պարագայում դրսևորվում է գիտակցված վերաբերմունք սեփական տարիքային փոփոխություններին։ Այս նոր դիրքը մեծամասամբ կախված է կոնկրետ մարդուց։ Դա կարող է հեգնական վերաբերմունք լինել սեփական անձի հանդեպ, հումորային գնահատական`գնահատական՝ նախկին ֆիզիկական հնարավորություններին, հիվանդագին ապրումներին։ Այդ ապրումների նկատմամբ անտարբերությունը, որը հաճախ հանդիպում է խորը ծերության ժամանակ, դիտարկվում է որպես կենսական տոնուսի խորը իջեցում։ Ծերության տարիքում պահանջմունքները նույնն են, ինչ կյանքի նախորդ փուլերում։ Ռոշակի տվյալներով ծերունական տարիքում փոխվում է պահանջմունքի հիերարխիան, կառուցվածքը։ Պահանջմունքային ոլորտի կենտրոն են գալիս տառապանք|տառապանքից խուսափելու, ապահովության, ինքնավարության և անկախության, ուրիշների վրա սեփական հոգեկան դրսևորումները պրոյեկտելու [[պահանջմունքներ]]ը։ Միաժամանակ հետին պլան են մղվում ստեղծագործության, սիրո, ինքնաիրացման և ընդհանրության զգացման պահանջմունքները։ Կյանքի ուշ փուլում տեղի է ունենում ժամանակավոր կենսական հեռանկարի ընդհանուր փոփոխություն։ Անցյալը գնալով ծանրանում է, ապագան թվում է ավելի ու ավելի սահմանափակ։ Ավելի մեծ նշանակություն ունեն ներկան և անցյալի մասին հիշողությունները, քան ապագան։ Շատ ծերեր սկսում են ապրել «Այսօրվա օրով» յուրաքանչյուր օրը լցնելով առողջության և կենցաղի մասին հոգսերով։ Լավ ֆիզիկական վիճակը ընդհանուր տարիքային փոփոխությունների չափավոր բնույթը, երկարակեցությունը, ակտիվ գործունեության պահպանումը, բարձր հասարակական դիրքը, կողակցի և երեխաների առկայությունն ու աջակցությունը, նյութական ապահովվածությունը չեն երաշխավորում ծերության, որպես կյանքի բարենպաստ փուլի ընկալումը։ Ըստ [[Շախմատով]]ի․

[[Հոգեբանական վիտաուկտը]] ուշ տարիքում ես-ի կայունացման և փոխհատուցող գործոններն են։ Դրանցից են բարձր համարժեք ինքնագնահատականը`ինքնագնահատականը՝ կենտրոնացումը բնավորության դրական գծերի վրա, իդեալական և հասանելի ինքնագնահատականների նվազումը, դրանց մերձեցումը իրական ինքնագնահատականին, [[Ինքնավերաբերմունք և ինքնագնահատական|ինքնավերաբերմունքի]] հարաբերականորեն բարձր մակարդակը, սեփական դիրքի բարենպաստության ընդունումը, դեպի երեխաների և թոռների կյանքը կողմնորոշումը, ինքնագնահատման ռետրոսպեկտիվ բնույթը։ Հոգեբանական ծերացումը ներքին հակասական բնույթ ունի, ինչն իր արտացոլումն է գտնում մարդու ես-կոնցեպցիայի որակական յուրօրինակության և տարաուղղված միտումների մեջ, և պայմանավորում է կտրուկ արտահայտված անհատական տարբերություններ։

Գոյություն ունեն ունիվերսալ [[տարիքային փոփոխություններ]], ծերացման պրոցեսը յուրաքանչյուր մարդու համար յուրահատուկ է։ Այն առաջանում է ծերացման պրոցեսների և մյուս ազդեցությունների խաչման արդյունքում, որոնք առաջ են գալիս որպես [[առողջություն|առողջության]], և կենսափորձի վրա ազդող մի շարք գործոններ։ Ըստ Մեչնիկովի մարդու ծերացման և բարեկեցության գործընթացը հնարավոր կլինի երկարացնել միայն ու միայն նորմալ [[հիգիենա]]յին հետևելով, հակառակ դեպքում մարդու կյանքը ավարտվում է վաղ շրջանում։ Հիվանդությունը ամբողջապես կառավարելու հեռանկարները Մեչնիկոֆին հնարավորություն տվեցին ձևավորել իր օպտիմիստական պնդումը, որն էլ ենթադրում էր, որ գիտությունը վերջին հաշվով մեծ ազդեցություն է ունենում մարդու առողջության վրա, և վկայում, որ մարդու կյանքն ավարտվում է վաղ շրջանում միայն ու միայն ոչ օպտիմալ հիգիենան պահպանելու պատճառով։ Ըստ [[Նատա Շոկ]]ի ծերացումը չի հանգեցնում մարդու օրգանիզմի ֆունկցիաների կրճատմանը։ Նման սահմանումը նրան հնարավորություն տվեց տարբերակել ծերացման անատոմիկ գործողությունները էիոլոգիկ հիվանդություններից, որոնցով հաճախ տառապում են մեծահասակները։ Հենց դրանք կարող են առաջացնել ֆունկցիաների կրճատմանը։ Շոկն ասում էր, որ ծերացումն ու հիվանդությունները չեն հանդիսանում հոմանիշներ։ Կան ծերացման և էթոլոգիական հիվանդությունների պրոցեսներ ։ Այս երկուսի միջև հարաբերությունները չեն հանդիսանում անխուսափելի իրողություններ ։ Ծերացումը հանդիսանում է դինամիկ հավասարակշռություն։ Ծերացման տեմպը տարբերվում է այս կամ այն օրգանիզմի տարբերությունից ելնելով, չնայած, որ դա ամբողջական օրգանիզմ է, որը զարգանում է, իսկ վերջում էլ մահանում է։ Մեչնիկովը ենթադրում էր, որ եթե ծերացման կործանիչ գործընթացները մարդու օրգանիզմում կարելի լինի կառավարել, ապա ուշադրության կենտրոնում կգտնվի [[ինտելեկտ]]ի պահպանության ու հասարակության կողմից առավել օգտակար ծառայությունների ընդլայնման [[ունակություն]]ը, միայն այդ դեպքում հնարավոր կլինի ապրել նորմալ կյանքով, և սպասել մինչև բնական մահը վրա հասնի։ Ըստ [[Բարկեր]]ի հիվանդները պետք է տեղեկացված լինեն իրենց բոլոր հիվանդությունների մասին, որպեսզի հետագա տարիներին հասարակության համար շարունակեն մնալ օգտակար գործոն, ինչպես նաև ֆինանսական հարաբերություններում կարևոր տեղ զբաղեցնեն։ Բարկերը առանձնացրել է նաև բժիշկների վերաբերմունքը, նրանց`նրանց՝ հիվանդներին համապատասխան խորհուրդների տալու ձևերը, որոնք ևս ազդում են հիվանդի հետագա կյանքին պայքարելու վրա, այս տեսակի խնդիրները հիմնականում կապվում են ծերացման հետ, քանի որ այս շրջանում արդեն ավելի է մեծանում կենսաբանական - սոցիալական– մշակութային որոշումների կայացման հնարավորությունները։ Ըստ [[Էրիքսոն]]ի մարդն իր զարգացման ընթացքում անցնում է [[զարգացում|զարգացման]] 8 հիմնական փուլերով, որոնցից ամենակարևոր փուլը ըստ Էրիքսոնի կարելի է համարել ավարտման փուլը, այն հնարավորություն է տալիս մարդուն հասկանլ իր կյանքի անցած 7 փուլերը ու կյանքի ավարտի վրա ազդող հիմնական գործոնները։ Նման եղանակով էլ, համապատասխան Շոկի կողմից առաջադրած երրորդ [[աքսիոմա]]յին, Էրիքսոնը դեմոնստրացրել է կյանքի գնահատման կարևորությունը մինչ ծերություն, որպես կարևորագույն և կենտրոնական տարր, որի անմիջական օգնությամբ հնարավոր կլինի փոխել կյանքի հետագա որակը։