Վիքիպեդիա

«Գնեոս Պոմպեոս»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ փոխարինվեց: ` → ՝ (5) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 59.
}}
'''Պոմպեոս Գնեոս Մեծ''' ({{lang-la|Gnaeus Pompeius Magnus}}, {{ԱԾ}}), հռոմեական զորավար և քաղաքական գործիչ։ Մ.թ.ա.83 թ.-ին հարել է [[Սուլլա]]յին։ Մ.թ.ա.78-77 թթ.-ին մասնակցել է ծերակույտի դեմ կոնսուլ Մարկոս Լեպիդոսի, մ.թ.ա.77-72 թթ.-ին՝ [[Սերտորիոս]]ի խռովություններին, մ.թ.ա.71 թ.-ին՝ [[Սպարտակի]] ապսամբության ճնշմանը։ Մ.թ.ա.70 թ.-ի համար ընտրվել է կոնսուլ, վերացրել Սուլլայի մի շարք օրենքներ։ Մ.թ.ա.66 թ.-ին նշանակվել է արևելյան զորքերի գլխավոր հրամանատար, պարտության է մատնել [[Պոնտոս]]ի թագավոր [[Միհրդատ VI Եվպատոր]]ին։ Հաղթանակի հետևանքով կազմակերպել է հռոմեական երկու նոր պրովինցիա՝ Պոնտոս և Բութանիա, Ասորիք։ Երբ ծերակույտը մերժել է հաստատել Պոմպեոսի միջոցառումները արևելքում և հողաբաժիններ հատկացնել նրա զինվորներին, Պոմպեոսը դաշնակցել է Հուլիոս Կեսարի և Մարկոս Կրասոսի հետ։ Մ.թ.ա.55 թ.-ի համար կրկին ընտրվել է կոնսուլ, այնուհետև եղել Իսպանիայի կառավարիչ։ Մ.թ.ա.53 թ.-ին եռապետության կազմալուծումից հետո մերձեցրել է օպտիմատներին։ Մ.թ.ա.52 թ.-ին ընտրվել է միանձնյա կոնսուլ։ Մ.թ.ա.50 թ.-ին նշանակվել է զորահրամանատար՝ Հուլիոս Կեսարի դեմ պայքարելու համար։ Մ.թ.ա. 48 թ.-ին Դիռաքիոնի մոտ պարտության է մատնել Կեսարին, սակայն Փարսալոսում ջախջախվել է և փախել Եգիպտոս, ուր [[Պտղոմեոս XIII Դիոնիսոս]]ը, Պոմպեոսը պատանության շրջանում ունեցել է բավականին գրավիչ արտաքին։Հաճելի արտաքինը մւանում էր վեհության ու մարդասիրության հետ։Փափուկ,հետ տված մազերը և աշխույժ արտաքինը և աշխույժ ,փայլփլուն աչքերը նրան տալիս էին Ալեքսանդր արքայի պատկերների նմանությունը։Սկզբում,երբ Պոմպեոսին տալիս էր այդ հերոսի անունը ,նա չէր հրաժարվում դրանից։Պոմպեոսը, ոչ ոքի կողմից նշանակված չլինելով, սեփական նախաձեռնությամբ իրեն օժտեց զորավարի լիազորություններով։Կարճ ժամանակահատվածում նա հավաքեց երեք լրիվ լեգեուն և շարժվեց դեպի Սուլլան։Պոմպեոսի դեմ հանդես եկան զորավարներ Կարինասը,Ցերխոսը և Բրուտոսը։Պոմպեոսը հավաքելով իր ուժը մի կետում,հեծելազորի գլուխն անցած հարձակվեց Բրուտոսի վրա։Քաղաքները սկսեցին օգնել Պոմպեոսին,նրա վրա հարձակվեց կոնսուլ Սկիպիոնը, բայց նրա զորքը վերջինիս Պոմպեոսի կողմը։Կարբոնի զինվորները ևս անձնատուր եղան Պոմպեոսին։Մի շարք ճակատամարտերից հետո նա ներխուժեց Գալլիա և սխրագործություններ կատարեց։
 
 
Սակայն ըստ [[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենացու]], Պոմպեոսը Հայաստան չի ներխուժել, այլ Տիգրանի դեմ ուղարկել է իր զորավարին, որը չի համարձակվել ընդհարվել Հայոց թագավորի հետ։
Տող 65 ⟶ 64՝
== Կենսագրություն ==
=== Ծագում ===
Համաձայն առավել տարածված կարծիքի`կարծիքի՝ Գնեոս Պոմպեոսը ծնվել է [[մ. թ. ա. 106]] թվականի [[սեպտեմբերի 29]]-ին։<ref name=seager.23 /><ref name=ward.120>''Ward A. N.'' The Early Relations between Cicero and Pompey until 80 B. C. // Phoenix. — 1970. — Vol. 24, No. 2. — P. 120</ref> Նրա ծննդյան ճշգրիտ ամսաթիվը որոշվել է Վալլեյ Պատերկուլի ու Պլինի Ավագի`Ավագի՝ ծննդյան օրը մահվան ու երրորդ հաղթանակի մասին վկայության հիման վրա։<ref name=seager.23 /><ref>(Vell. Pat. II, 53) Веллей Патеркул. Римская история, II, 53.</ref><ref>(Plin. N. H. XXXVII, 6 (13)) Плиний Старший. Естественная история, XXVII, 6 (13).</ref>
 
Հայտնի է Պոմպեոսների մի քանի տոհմեր։<ref>(Vell. Pat. II, 21) Веллей Патеркул. Римская история, II, 21</ref> Այն Պոմպեոսները, որոնց տոհմից սերում էր Գնեոսը, ոչ թե լատինական ծագում ունեին, այլ սերում էին պլեյբեյների տոհմից, ովքեր բնակվում էին [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզում]]` [[Ադրիատիկ ծով]]ի ափին գտնվող Պիցեն վայրում։<ref name=ward.120 /><ref name=syme.28>''Syme R.'' The Roman Revolution. — Oxford: Clarendon Press, 1939. — P. 28</ref> Պոմպեոս տոհմանունը ծագմամբ մոտ է համարվում Կամպանի տեղանվանը։ Հավանական է, որ անունը ծագում է օսկսյան լեզվի` «հինգ» նշանակող արմատից, իսկ -eius վերջավորությունը երբեմն դիտարկվում է որպես [[էտրուսկերեն|էտրուսկյան լեզվի]] ազդեցություն։<ref name=syme.28 /> Այս տոհմի, սակայն այլ ճյուղի առաջին հայտնի ներկայացուցիչը Կվինտ Պոմպեուսն է, ով կոնսուլ է եղել մինչ [[մ. թ. ա. 141]] թվականը։<ref name=ward.120 /> Սեկստ Պոմպեուսը`Պոմպեուսը՝ Գնեուսի պապը, [[մ. թ. ա. 118]] թվականին Մակեդոնիայում մասնակցել է կելտերի դեմ մղված մարտերին (հավանաբար եղել է պրետոր) և սպանվել է մարտում։<ref>''Broughton T. R. S.'' The Magistrates of the Roman Republic. — Vol. I. — New York: American Philological Association, 1951. — P. 274.</ref> Պոմպեուսի հայրը`հայրը՝ Գնեուս Պոմպեուս Ստրաբոնը, եղել է հայնտի զորավար ու կոնսուլ [[մ. թ. ա. 89]] թվականը։ Երիտասարդ Գնեուսը պոետ-սատիրիկ Գայ Լուցիլիի աղգականն էր. վերջինիս քույրը եղել է Գնեուսի տատը կամ մայրը։<ref>''Syme R.'' The Roman Revolution. — Oxford: Clarendon Press, 1939. — P. 30.</ref> Չնայած տոհմի երեք սերունդների ներկայացուցիչների քաղաքական հաջողություններին`հաջողություններին՝ [[Հռոմ]]ի պատմության մեջ ունեցած դերով Պոմպեոսների ընտանիքն ավելի մոտ էր հեծյաներին, քան ազնվականական ընտանիքներին, որոնք ունեին բազմադարյա պատմություն։<ref name=ward.120 />
 
Գնեուս Պոմպեոսի տոհմաբանությունը ըստ Pauly-Wissowa-ի։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Գնեոս_Պոմպեոս» էջից